Aralin 1. Ang wika sa isang sulyap#

Alpabeto#

Ang pangunahing bagay na kailangan mong malaman tungkol sa Lojban ay ang alpabeto.

Ginagamit ng Lojban ang alpabetong Latin (ang mga patinig ay may kulay):

a b c d e f g i j k l m n o p r s t u v x y z ' .

Ang mga salita ay binibigkas ayon sa kung paano ito isinusulat.

Mayroong 10 patinig sa Lojban:

Ang 4 na patinig ay isinusulat gamit ang mga kombinasyon ng mga titik:

Tungkol sa mga katinig, ang kanilang pagbigkas ay katulad sa Tagalog o Ingles, ngunit may ilang pagkakaiba:

Ang diin ay inilalagay sa pangalawa mula sa huling patinig. Kung ang isang salita ay mayroon lamang isang patinig, hindi mo ito binibigyan ng diin.

Ang titik r ay maaaring bigkasin tulad ng r sa Tagalog, Ingles, o Spanish, kaya may iba't ibang tinatanggap na pagbigkas para dito.

Ang mga patinig na hindi Lojban tulad ng maikling i at u sa Standard British English na hit at but, ay ginagamit ng ilang tao upang paghiwalayin ang mga katinig. Kaya, kung nahihirapan kang bigkasin ang dalawang katinig nang magkasunod (halimbawa, ang vl sa tavla, na nangangahulugang makipag-usap sa), maaari mong sabihin na tavɪla — kung saan ang ɪ ay napakaikli. Gayunpaman, ang iba pang patinig tulad ng a at u ay dapat na mahaba.

Ang pinakasimpleng pangungusap#

Ang pangunahing yunit sa Lojban ay ang "pangungusap". Narito ang tatlong simpleng halimbawa:

le prenu cu tavla mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin.

le prenu

ang tao

tavla

… nakikipag-usap sa …, … nagsasalita sa …

mi

ako, sa akin

mi prami do Mahal kita.

prami

… nagmamahal sa … (isang tao)

do

ikaw

mi ca cu tavla do Ngayon ay nakikipag-usap ako sa iyo.

ca

ngayon (binibigkas na syah)

Bawat pangungusap sa Lojban ay binubuo ng mga sumusunod na bahagi mula kaliwa patungo sa kanan:

• ang ulo:
  • binubuo ng tinatawag na "mga termino",
    • le prenu ang tanging termino sa ulo sa halimbawang le prenu cu tavla mi sa itaas,
    • mi, ca ay mga termino sa ulo sa halimbawang mi ca cu tavla do sa itaas.
• ang panghiwalay ng ulo cu:
  • binibigkas na syu dahil ang c ay para sa sy,
  • nagpapakita na natapos na ang ulo,
  • maaaring alisin kapag malinaw na natapos na ang ulo.
• ang buntot:
  • ang pangunahing konstruksyon ng relasyon (tinatawag na "selbrisni" sa Lojban)
  • + posibleng isa o higit pang mga termino pagkatapos nito,
    • tavla, prami ay selbrisni, pangunahing konstruksyon ng relasyon sa mga halimbawa sa itaas.
    • mi ang tanging termino sa buntot sa halimbawang le prenu cu tavla mi sa itaas.
    • do ang tanging termino sa buntot sa halimbawang mi prami do sa itaas.

Sa Lojban, kadalasan ay nagsasalita tayo ng mga relasyon kaysa sa mga pangngalan o pandiwa.

Narito ang dalawang salitang relasyon, na halos katumbas ng mga pandiwa:

prenu

… ay isang tao / mga tao

tavla

… nakikipag-usap sa …

Bawat relasyon ay may isa o higit pang mga papel na maaari ring tawaging "mga puwang" o "mga lugar". Sa itaas, sila ay may label na "…" Ang mga puwang na ito ay dapat punan ng mga argumento (tinatawag na "sumti" sa Lojban). Ang mga terminong argumento ay mga konstruksyon tulad ng le prenu, mi, do kahit na ang mga terminong ito ay mapupunta sa ulo o sa buntot ng pangungusap. Inilalagay natin ang mga terminong argumento sa pagkakasunod-sunod, kaya napupunan ang mga puwang na ito at nagbibigay ng kongkretong kahulugan sa relasyon.

Maaari rin nating gawing terminong argumento ang ganitong relasyon.

Para dito, inilalagay natin ang maikling salitang le sa harap nito:

prenu

… ay isang tao

le prenu

ang tao, ang mga tao

Gayundin,

tavla

… nakikipag-usap sa …

at kaya

le tavla

ang nagsasalita, ang mga nagsasalita

Maaaring kakaiba kung paano maging "pandiwa" ang tao, ngunit sa katunayan, ginagawa nito ang Lojban na napakasimple:

Ang unang puwang ng mga relasyon ay nawawala kapag gumagamit ng le, kaya posible ang ganitong alternatibong pagsasalin tulad ng ang isang ….

Pansinin na sa Lojban, sa default, hindi itinutukoy ang bilang sa pagitan ng ang nagsasalita o ang mga nagsasalita. Ibig sabihin, ang le tavla ay malabo sa aspetong iyon, at malapit na nating matutuklasan ang mga paraan upang tukuyin ang bilang.

Maliban sa mga terminong argumento, mayroon ding mga modal na termino tulad ng ca:

mi ca cu tavla do Ngayon ay nakikipag-usap ako sa iyo.

ca

ngayon

Ang mga modal na termino ay hindi nagpupuno ng mga puwang ng pangunahing konstruksyon ng relasyon ("selbrisni"). Sa halip, inilalapat ang mga ito sa buong pangungusap na nagpapayaman o nagpapakitid ng kahulugan nito.

Kaya, ang mga termino sa Lojban ay kinakatawanan ng:

• mga terminong argumento na nagpupuno sa mga puwang ng mga relasyon. Mga halimbawa nito ay:
  • mga pangngalan tulad ng le prenu (ang tao)
  • mga panghalip tulad ng mi (ako, sa akin), do (ikaw). Ang mga panghalip ay gumagana nang eksakto tulad ng mga pangngalan, ngunit hindi ginagamit ang le para sa kanila. Gumagana sila bilang mga argumento sa kanilang sarili.
• mga modal na termino na hindi nagpupuno ng mga puwang ng mga relasyon ngunit nagtatakda ng karagdagang, naglilinaw na impormasyon.
  • halimbawa, ca (ngayon, sa kasalukuyan).

Ilan pang mga halimbawa:

mi nintadni Ako ay isang bagong estudyante.

nintadni

… (isang tao) ay isang bagong estudyante, isang baguhan

Hindi tulad sa Ingles, hindi natin kailangang idagdag ang pandiwa na "am/is/are/to be" sa pangungusap. Ito ay ipinahihiwatig na. Ang salitang relasyon na nintadni (… ay isang bagong estudyante) ay mayroon nang "am/is/are/to be" na kasama sa Ingles na pagsasalin nito.

do jimpe Naiintindihan mo.

jimpe

… (isang tao) naiintindihan … (isang bagay)

mi pilno le fonxa Gumagamit ako ng telepono.

pilno

… (isang tao) gumagamit ng … (isang bagay)

fonxa

… ay telepono, … ay mga telepono

le fonxa

ang telepono, ang mga telepono

mi citka Kumakain ako.

citka

… (isang tao) kumakain ng … (isang bagay)

do citka Kumakain ka.

mi citka le plise Kumakain ako ng mga mansanas.

le plise cu kukte Ang mga mansanas ay masarap.

le plise

ang mga mansanas

kukte

… (isang bagay) ay masarap

Ang isang mas simpleng pangungusap sa Lojban ay naglalaman lamang ng isang pangunahing salitang relasyon:

karce Kotse! Ito ay isang kotse.

Maaari mong sabihin ito kapag nakakita ka ng isang kotse na paparating. Dito, malinaw ang konteksto na may kotse sa paligid at marahil ito ay mapanganib.

Ang karce mismo ay isang salitang relasyon na nangangahulugang ay isang kotse.

Maaari tayong maging mas tumpak at sabihin, halimbawa:

bolci Bola! Ito ay isang bola.

kung saan ang bolci ay isang salitang relasyon na nangangahulugang ay isang bola.

ti bolci Ito ay isang bola malapit sa akin.

ta bolci Iyan ay isang bola malapit sa iyo.

ti

panghalip: ang bagay na ito malapit sa akin

ta

panghalip: ang bagay na iyan malapit sa iyo

tu

panghalip: ang bagay na iyon malayo sa iyo at sa akin

Gayundin, maaari mong sabihin

carvi Umuulan.

kung saan

carvi

… ay ulan, … umuulan

o

pluka Kaaya-aya.

kung saan

pluka

… ay kaaya-aya

Pansinin na sa Lojban, hindi kailangan ang salitang ito sa ganitong kahulugan. Ginagamit mo lang ang salitang relasyon na kailangan mo.

prami May nagmamahal.

bajra May tumatakbo.

bajra

… tumatakbo gamit ang mga paa

Muli, ang konteksto ang magsasabi kung sino ang nagmamahal ng sino at sino ang tumatakbo.

Pagsasanay#

pinxe

… umiinom ng … (isang bagay)

le djacu

ang tubig

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Ang «.i» ay naghihiwalay ng mga pangungusap#

Inilalagay natin ang maikling salitang .i upang paghiwalayin ang anumang dalawang magkasunod na pangungusap:

mi tavla le prenu .i le prenu cu tavla mi Nakikipag-usap ako sa mga tao. Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin.

Ang .i ay naghihiwalay ng mga pangungusap tulad ng tuldok (period) sa dulo ng mga pangungusap sa mga tekstong Ingles.

Kapag nagsasabi ng isang pangungusap pagkatapos ng isa sa Ingles, gumagawa tayo ng paghinto (maaaring maikli) sa pagitan nila. Ngunit ang paghinto ay may maraming iba't ibang kahulugan sa Ingles. Sa Lojban, mayroon tayong mas mahusay na paraan ng pag-unawa kung saan nagtatapos ang isang pangungusap at nagsisimula ang isa pa.

Tandaan din na kung minsan kapag mabilis na binibigkas ang mga salita, hindi mo malalaman kung saan nagtatapos ang isang pangungusap at nagsisimula ang salita ng susunod na pangungusap. Kaya't ipinapayo na gamitin ang salitang .i bago magsimula ng bagong pangungusap.

Mga Bilang: '1 2 3 4 5 6 7 8 9 0' = «pa re ci vo mu xa ze bi so no»#

Ang le ay simpleng ginagawang argumento ang isang konstruksyon ng relasyon, ngunit ang ganitong argumento ay walang bilang na nauugnay dito. Ang pangungusap na

le prenu cu tavla mi Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin. Ang tao ay nakikipag-usap sa akin.

ay hindi nagtatakda ng bilang ng mga taong nakikipag-usap sa akin. Sa Ingles, imposibleng alisin ang bilang dahil ang people sa Ingles ay nangangahulugang higit sa isang tao. Gayunpaman, sa Lojban, maaari mong alisin ang bilang.

Ngayon, tukuyin natin kung ilan sa mga tao ang may kaugnayan sa ating usapan.

Magdagdag tayo ng bilang pagkatapos ng le.

le pa prenu cu tavla mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin. Ang isang tao ay nakikipag-usap sa akin.

Nagdagdag tayo ng bilang pagkatapos ng le at sa gayon ay tinutukoy ang mga indibidwal na tao.

Para sa mga bilang na binubuo ng ilang mga digit, isinasama lang natin ang mga digit na iyon:

le re mu prenu cu tavla mi Ang 25 tao ay nakikipag-usap sa akin.

Oo, ganyan lang kasimple.

Kung gusto nating magbilang, maaari nating paghiwalayin ang mga bilang gamit ang .i:

mu .i vo .i ci .i re .i pa .i no 5 … 4 … 3 … 2 … 1 … 0

Ang bilang na za'u ay nangangahulugang higit sa … (> sa matematika), ang bilang na me'i ay nangangahulugang mas mababa sa (< sa matematika):

le za'u re prenu cu tavla mi Higit sa dalawang tao ang nakikipag-usap sa akin.

le me'i pa no prenu cu tavla mi Mas mababa sa 10 tao ang nakikipag-usap sa akin.

le za'u ci prenu cu tavla mi Higit sa tatlong tao ang nakikipag-usap sa akin.

Para sabihin lang na mga tao (maramihang bilang) kumpara sa isang tao, ginagamit natin ang za'u pa, higit sa isa o simpleng za'u.

le za'u pa prenu cu tavla mi le za'u prenu cu tavla mi Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin.

Ang za'u sa default ay nangangahulugang za'u pa, kaya posible ang ganitong pagpapaikli.

le prenu

ang tao / ang mga tao

le pa prenu

ang tao (isa sa bilang)

le za'u prenu

ang mga tao (dalawa o higit pa sa bilang)

Pagsasanay#

stati

… (isang tao) ay matalino, … may talento

klama

… pumupunta sa … (isang lugar o bagay)

nelci

… gusto ng … (isang bagay)

le zarci

ang palengke, ang tindahan

le najnimre

ang kahel (prutas), ang mga kahel

le badna

ang saging, ang mga saging

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Tambalang relasyon#

Ang tambalang konstruksyon ng relasyon (tanru sa Lojban) ay ilang mga salitang relasyon na inilalagay nang magkasunod.

tu melbi zdani Iyon ay isang magandang tahanan.

tu

iyon (malayo sa iyo at sa akin)

melbi

… ay maganda, kaakit-akit

zdani

… ay isang tahanan o pugad ng … (isang tao)

melbi zdani

tambalang konstruksyon ng relasyon: … ay isang magandang tahanan ng … (isang tao)

do melbi dansu Maganda kang sumayaw.

dansu

… sumasayaw

Dito, ang relasyon na melbi ay nagdaragdag ng karagdagang kahulugan dahil ito ay inilalagay sa kaliwa ng isa pang relasyon: zdani. Ang kaliwang bahagi ay karaniwang isinasalin gamit ang mga pang-uri at pang-abay.

Ang mga tambalang relasyon ay isang makapangyarihang tampok na nagbibigay ng mas mayamang kahulugan. Isinasama mo lang ang dalawang salitang relasyon, at ang kaliwang bahagi ng ganitong tambalang relasyon ay nagdaragdag ng lasa sa kanan.

Maaari nating ilagay ang le (halimbawa, kasama ang bilang) sa kaliwa ng ganitong tambalang relasyon upang makakuha ng mas mayamang terminong argumento:

le pa melbi zdani

ang magandang tahanan

Ngayon alam na natin kung bakit may cu pagkatapos ng mga termino sa ulo sa ating halimbawa:

le pa prenu cu tavla mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin.

Kung walang cu, magiging le pa prenu tavla ito, na magkakaroon ng kahulugang ang taong-nagsasalita — anuman ang ibig sabihin noon.

Isipin ito:

le pa tavla pendo Ang kaibigang nagsasalita

le pa tavla cu pendo Ang nagsasalita ay isang kaibigan.

Tandaan na ilagay ang cu bago ang pangunahing konstruksyon ng relasyon sa isang pangungusap upang maiwasan ang hindi sinasadyang paglikha ng mga tambalang relasyon.

Ang mga tambalang relasyon ay maaaring maglaman ng higit sa dalawang bahagi. Sa kasong ito, ang unang relasyon ay nagbabago sa pangalawa, ang pangalawa ay nagbabago sa pangatlo, at iba pa:

le pa melbi cmalu karce ang maganda-maliit na kotse, ang kotseng maliit sa magandang paraan

le mutce melbi zdani ang napakagandang tahanan

mutce

… ay sobra, … ay labis

Pagsasanay#

sutra

… ay mabilis

barda

… ay malaki

cmalu

… ay maliit

mlatu

… ay isang pusa

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga tanong na 'Oo/Hindi'#

Sa Ingles, bumubuo tayo ng tanong na oo/hindi sa pamamagitan ng pagbabago ng pagkakasunod-sunod ng mga salita, halimbawa

Ikaw ay … ⇒ Ikaw ba ay …?

o sa pamamagitan ng paggamit ng ilang anyo ng pandiwa na to do sa simula, halimbawa:

Alam mo … ⇒ Alam mo ba?

Sa Lojban, maaaring panatilihin ang pagkakasunod-sunod ng mga salita. Upang gawing tanong na oo/hindi ang anumang pahayag, isinasama lang natin ang salitang xu sa simula ng pangungusap:

xu do nelci le gerku Gusto mo ba ang mga aso?

le gerku

ang aso, ang mga aso

Tandaan na sa Lojban, ang mga bantas tulad ng "?" (tandang pananong) ay opsyonal at ginagamit lamang para sa mga layuning pangistilo. Ito ay dahil ang salitang pananong na xu ay nagpapakita na ito ay isang tanong.

Iba pang mga halimbawa:

xu mi klama Pupunta ba ako?

klama

… pumupunta sa … (isang lugar)

xu pelxu Dilaw ba ito?

pelxu

… ay dilaw

Maaari nating baguhin ang kahulugan sa pamamagitan ng paglalagay ng xu pagkatapos ng iba't ibang bahagi ng pangungusap. Ang mga paliwanag kung ano ang nagbago sa kahulugan ay ibinigay sa mga panaklong:

xu do nelci le gerku Gusto mo ba ang mga aso?

do xu nelci le gerku IKAW ba ang may gusto sa mga aso? (Akala ko iba ang may gusto sa kanila).

do nelci xu le gerku GUSTO mo ba ang mga aso? (Akala ko neutral ka lang sa kanila).

do nelci le xu gerku Gusto mo ba ang MGA ASO? (Akala ko gusto mo ang mga pusa).

do nelci le gerku xu Gusto mo ang mga bagay na iyon, mga aso ba ang mga iyon? (Tinatanong mo lang ang katumpakan ng relasyon na gerku).

Ang ipinapahayag gamit ang tono ng boses sa Ingles ay ipinapahayag sa pamamagitan ng paglipat ng xu pagkatapos ng bahaging gusto nating bigyang-diin sa Lojban. Tandaan na ang unang pangungusap na may xu sa simula ay nagtatanong ng pinakakaraniwang tanong nang hindi nagbibigay-diin sa anumang partikular na aspeto.

Ang xu ay isang salitang interjection. Narito ang mga tampok ng mga interjection sa Lojban:

• ang interjection ay nagbabago sa konstruksyon bago ito:

do xu nelci le gerku IKAW ba ang may gusto sa mga aso?

• kapag inilagay sa simula ng relasyon, binabago ng interjection ang buong relasyon:

xu do nelci le gerku Gusto mo ba ang mga aso?

• ang mga interjection ay maaaring ilagay pagkatapos ng iba't ibang bahagi ng parehong relasyon upang baguhin ang kahulugan.

do nelci le gerku xu Gusto mo ang mga bagay na iyon, mga aso ba ang mga iyon?

Dito, tanging ang relasyon na gerku (hindi ang argumento na le gerku) ang binabago ng salitang pananong na xu. Kaya dito, nagtataka lamang tayo tungkol sa relasyon na iyon. Sinasabi natin na gusto mo ang mga bagay o mga nilalang na ito at tinatanong ka namin kung mga aso ba ang mga iyon.

Ang mga interjection ay hindi sumisira sa mga tambalang relasyon, maaari silang gamitin sa loob ng mga ito:

do nelci le barda xu gerku Gusto mo ba ang MALALAKING aso?

Ngayon, paano sumagot sa mga tanong na 'oo/hindi'? Inuulit natin ang pangunahing konstruksyon ng relasyon:

— xu le mlatu cu melbi — melbi — Maganda ba ang mga pusa? — Maganda.

Para sumagot ng 'hindi', ginagamit natin ang modal na termino na na ku:

— xu le mlatu cu melbi — na ku melbi — Maganda ba ang mga pusa? — Hindi maganda.

na ku

termino: hindi totoo na …

O, maaari nating gamitin ang espesyal na salitang relasyon na go'i:

— xu le mlatu cu melbi — go'i — Maganda ba ang mga pusa? — Maganda.

go'i

salitang relasyon na inuulit ang pangunahing relasyon ng nakaraang pangungusap

Dito, ang go'i ay nangangahulugan ng pareho ng melbi dahil ang melbi ang relasyon ng nakaraang relasyon.

— xu le mlatu cu melbi — na ku go'i — Maganda ba ang mga pusa? — Hindi maganda.

Ang modal na termino na na ku ay maaaring gamitin hindi lamang sa mga sagot:

na ku mi nelci le gerku Hindi totoo na gusto ko ang mga aso. Hindi ko gusto ang mga aso.

mi na ku nelci do Hindi kita gusto.

Ang kabaligtaran nito, ang termino na ja'a ku ay nagpapatunay ng kahulugan:

mi ja'a ku nelci do Talagang gusto kita.

ja'a ku

termino: totoo na …

Pagsasanay#

le verba

ang bata, ang mga bata

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Kaligayahan at magalang na kahilingan: 'Yehey!' = «ui», 'Pakiusap!' = «.e'o»#

Ang interjection na ui ay nagpapakita ng kaligayahan ng nagsasalita. Ito ay ginagamit tulad ng smiley face na ':)' sa pagmemensahe, upang ipahiwatig na masaya ka sa isang bagay. Bagaman, ang mga smiley ay maaaring magkaroon ng iba't ibang kahulugan, at ang ui ay may isang kahulugan lamang, na kapaki-pakinabang.

ui do klama Yehey, paparating ka!

ui

interjection: Yehey!, interjection ng kaligayahan

Ang interjection na .e'o sa simula ng pangungusap ay ginagawang magalang na kahilingan ito:

.e'o do lebna le fonxa Maaari mo bang kunin ang telepono, pakiusap? Pakiusap kunin ang telepono.

.e'o

interjection: pakiusap (binibigkas na eh-ho na may maikling paghinto o pagputol bago ang salita)

lebna

kunin (isang bagay)

Sa Ingles, para maging magalang, kailangang gamitin ang could you + please + isang tanong. Sa Lojban, sapat na ang .e'o para gumawa ng magalang na kahilingan.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le tcati

ang tsaa

le ckafi

kape

zgana

manood, magmasid (gamit ang anumang pandama)

le skina

ang pelikula, ang sine

kurji

mag-alaga ng (isang tao, isang bagay)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'At' at 'o'#

do nintadni .i je mi nintadni Ikaw ay isang baguhan. At ako ay isang baguhan.

do .e mi nintadni Ikaw at ako ay mga baguhan.

mi tadni .i je mi tavla do Nag-aaral ako. At nakikipag-usap ako sa iyo.

mi tadni gi'e tavla do Nag-aaral ako at nakikipag-usap sa iyo.

.i je

pangatnig "at" na nag-uugnay ng mga pangungusap sa isa.

.e

pangatnig "at" na nag-uugnay ng mga argumento.

gi'e

pangatnig "at" na nag-uugnay ng mga buntot ng pangungusap.

Maaari nating pagsamahin ang dalawang pangungusap sa isang pahayag gamit ang pangatnig na .i je, na nangangahulugang at:

do nintadni .i je mi nintadni Ikaw ay isang baguhan. At ako ay isang baguhan.

Dahil pareho ang buntot ng dalawang pangungusap, maaari nating gamitin ang pagpapaikli: ang pangatnig na .e ay nangangahulugang at para sa mga argumento:

do .e mi nintadni Ikaw at ako ay mga baguhan.

Ang do nintadni .i je mi nintadni ay eksaktong nangangahulugan ng do .e mi nintadni

Maaari rin nating gamitin ang .e para sa pag-uugnay ng mga argumento sa ibang mga posisyon.

Ang dalawang pangungusap na ito ay nangangahulugan ng parehong bagay.

mi pinxe le djacu .e le jisra Umiinom ako ng tubig at ng juice. mi pinxe le djacu .i je mi pinxe le jisra Umiinom ako ng tubig, at umiinom ako ng juice.

le jisra

juice

Kung pareho ang ulo ng pangungusap ngunit magkaiba ang mga buntot, ginagamit natin ang pangatnig na gi'e, na nangangahulugang at para sa mga buntot ng pangungusap:

mi tadni .i je mi tavla do mi tadni gi'e tavla do Nag-aaral ako at nakikipag-usap sa iyo.

Ang dalawang bersyon ay nangangahulugan ng pareho; ang gi'e ay nagdudulot lamang ng mas maikli at mas maigting na anyo.

Mayroon ding mga paraan upang magdagdag ng at para sa mga bahagi ng mga tambalang relasyon:

le melbi je cmalu zdani cu jibni ti Ang maganda at maliit na tahanan ay malapit dito.

jibni

… ay malapit sa …

ti

ang bagay na ito, ang lugar na ito malapit sa akin

Ang je ay isang pangatnig na nangangahulugang at sa mga tambalang relasyon.

Kung walang je, nagbabago ang kahulugan ng pangungusap:

le melbi cmalu zdani cu jibni Ang maganda-maliit na tahanan ay malapit.

Dito, binabago ng melbi ang cmalu, at binabago ng melbi cmalu ang zdani, ayon sa kung paano gumagana ang mga tambalang relasyon.

Sa le melbi je cmalu zdani (ang maganda at maliit na tahanan), parehong direktang binabago ng melbi at cmalu ang zdani.

Iba pang mga karaniwang pangatnig:

le verba cu fengu ja bilma Ang bata ay galit o may sakit (o pareho)

do .a mi ba vitke le dzena Ikaw o ako (o pareho) ay bibisita sa ninuno.

ja

at/o sa loob ng mga tambalang relasyon

.a

at/o kapag nag-uugnay ng mga argumento

fengu

… ay galit

bilma

… ay may sakit

vitke

bumisita (sa isang tao)

dzena

… ay isang ninuno ng …

le karce cu blabi jo nai grusi Ang kotse ay puti o kulay-abo.

do .o nai mi vitke le laldo Ikaw o ako ang bibisita sa matanda.

jo nai

alinman sa … o … ngunit hindi pareho

.o nai

alinman sa … o … ngunit hindi pareho (kapag nag-uugnay ng mga argumento)

laldo

… ay matanda

Tandaan: mas mainam na tandaan ang jo nai bilang isang buong konstruksyon, at ganoon din para sa .o nai.

mi prami do .i ju do stati Mahal kita. Matalino ka man o hindi.

le verba cu nelci le plise .u le badna Gusto ng bata ang mga mansanas, gusto man niya ang mga saging o hindi.

ju

kahit man o hindi …

.u

kahit man o hindi … (kapag nag-uugnay ng mga argumento)

Ang «joi» ay 'at' para sa mga sama-samang aksyon#

do joi mi casnu le bangu Ikaw at ako ay nag-uusap tungkol sa wika.

casnu

… nag-uusap tungkol sa …

le bangu

ang wika

joi

pangatnig at para sa mga masa

Kung sasabihin ko na do .e mi casnu le bangu, maaaring mangahulugan ito na ikaw ay nag-uusap tungkol sa wika, at ako ay nag-uusap tungkol sa wika. Ngunit hindi ito nangangahulugan na magkasama tayo sa parehong usapan!

Ang pagkakaibang ito ay mas malinaw kung gagamitin natin ang .i je:

do .e mi casnu le bangu do casnu le bangu .i je mi casnu le bangu Ikaw ay nag-uusap tungkol sa wika. At ako ay nag-uusap tungkol sa wika.

Upang bigyang-diin na ikaw at ako ay nakikilahok sa parehong aksyon, ginagamit natin ang espesyal na pangatnig na joi na nangangahulugang at na bumubuo ng isang "masa":

do joi mi casnu le bangu Ikaw at ako ay nag-uusap tungkol sa wika. Ikaw at ako bilang isang entidad para sa pangyayaring ito ay nag-uusap tungkol sa wika.

Mayroon ding panghalip na mi'o (ikaw at ako nang magkasama), na maaaring ipahayag bilang mi joi do (ito ay mas mahaba lamang). Sa Lojban, maaari kang gumamit hindi ng isang salita para sa tayo kundi ng mas tumpak na mga konstruksyon tulad ng mi joi le pendo (literal na ako at ang mga kaibigan).

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

le pendo

ang kaibigan, ang mga kaibigan

catlu

… tumitingin sa … (isang bagay)

Ngunit …#

le najnimre cu barda .i je ku'i le badna cu cmalu Ang mga kahel ay malaki. Ngunit ang mga saging ay maliit.

ku'i

interjection: ngunit, gayunpaman

Sa katunayan, sa Ingles, ang but ay pareho ng and, at nagdaragdag ito ng lasa ng pagkakaiba.

Sa Lojban, ginagamit lang natin ang pangatnig na .i je (o .e, gi'e, je, depende sa kung ano ang ating ikinukonekta) at idinadagdag ang lasa ng pagkakaiba dito gamit ang interjection na ku'i. Tulad ng dati, binabago ng interjection ang konstruksyon bago ito.

Mga Pangyayari: 'pagsayaw at pagsasama' — «le nu dansu .e le nu kansa»#

Ang ilang mga puwang ng mga relasyon ay nangangailangan ng isang pangyayari:

le cabna cu nicte Ngayon ay gabi. Sa kasalukuyan ay gabi.

cabna

… (pangyayari) ay sa kasalukuyan kasama ng …; … (pangyayari) ay nangyayari ngayon

le cabna

ang kasalukuyang panahon, ang kasalukuyang pangyayari

nicte

… (pangyayari) ay nangyayari sa gabi

Ngunit paano kung gusto nating ilarawan ang isang pangyayari gamit ang isang buong pangungusap?

Ang anumang pangungusap ay maaaring gawing konstruksyon ng relasyon sa pamamagitan ng paglalagay ng nu sa harap nito:

le nicte cu nu mi viska le lunra Ang gabi ay kapag nakikita ko ang Buwan. Ang gabi ay isang pangyayari kapag nakikita ko ang Buwan.

le nicte

ang gabi, ang mga gabi

viska

makita (isang bagay)

le lunra

ang Buwan

Dito, ang le nicte ang unang argumento ng pangungusap at ang nu mi viska le lunra ang pangunahing konstruksyon ng relasyon ng pangungusap. Gayunpaman, sa loob ng pangunahing relasyon na ito, makikita natin ang isa pang relasyon: mi viska le lunra na nakapaloob!

Ang salitang nu ay nagpapalit ng isang buong pangungusap sa isang relasyon na tumutukoy sa isang pangyayari (sa pangkalahatang kahulugan nito, maaari itong maging proseso, kalagayan, atbp.)

Narito ang ilang mga halimbawa:

nu mi tavla

… ay isang pangyayari ng aking pagsasalita

nu do tavla

… ay isang pangyayari ng iyong pagsasalita

Sa pamamagitan ng pagdagdag ng le sa harap ng nu, lumilikha tayo ng isang argumento na tumutukoy sa isang pangyayari:

pinxe ⇒ le nu pinxe

… umiinom ⇒ ang pag-inom

dansu ⇒ le nu dansu

… sumasayaw ⇒ ang pagsayaw

kansa ⇒ le nu kansa

… ay kasama ng … ⇒ ang pagsasama

klama ⇒ le nu klama

… pumupunta sa … ⇒ ang pagpunta

le nu do klama

ang pagpunta mo, ang iyong pagdating

Ang le nu ay madalas na katumbas ng Tagalog na pag-, -an, -han.

Ilan pang mga halimbawa na may mga puwang na nangangailangan ng mga pangyayari sa halip na mga karaniwang entidad:

mi djica le nu do klama ti Gusto kong pumunta ka rito (sa lugar na ito)

djica

… gusto ng … (isang pangyayari)

mi gleki le nu do klama Masaya ako dahil paparating ka.

gleki

… ay masaya tungkol sa … (isang pangyayari)

le nu pinxe le jisra cu nabmi mi Ang pag-inom ng juice ay isang problema para sa akin.

nabmi

… (pangyayari) ay isang problema para sa … (isang tao), … (pangyayari) ay may problema para sa … (isang tao)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

pilno

gumamit ng (isang bagay)

le skami

ang kompyuter

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga modal na termino. Mga simpleng panahunan: 'nakaraan', 'kasalukuyan', 'hinaharap' — «pu», «ca», «ba»#

Sa Lojban, ipinapahayag natin ang oras kung kailan may nangyayari (sa gramatika, sa Tagalog at Ingles ito ay karaniwang tinatawag na panahunan) gamit ang mga modal na termino. Nakita na natin ang modal na termino na ca na nangangahulugang sa kasalukuyan.

Narito ang isang serye ng mga terminong nauugnay sa oras na nagsasabi kung kailan may nangyayari:

le prenu pu cu tavla mi Kinausap ako ng mga tao.

le prenu ca cu tavla mi Kinakausap ako ng mga tao (ngayon).

le prenu ba cu tavla mi Kakausapin ako ng mga tao.

Kapag pagkatapos ng partikulo na may kaugnayan sa oras ay naglalagay tayo ng isang argumento, bumubuo tayo ng isang termino na may bahagyang naiibang kahulugan:

mi pinxe le djacu ca le nu do klama Umiinom ako ng tubig habang paparating ka.

Ang bahaging ca le nu do klama ay isang mahabang termino na nangangahulugang habang dumarating ka / habang paparating ka. Ang le nu do klama ay isang argumento na nangangahulugang ang pagdating mo, ang iyong pagdating.

mi citka ba le nu mi dansu Kumakain ako pagkatapos kong sumayaw.

Ang mga partikulo na may kaugnayan sa oras ay pinagsasama-sama sa mga serye ayon sa kanilang kahulugan upang gawing mas madaling tandaan at gamitin.

Mga salita para sa simpleng panahunan:

• pu ay nangangahulugang bago ang … (isang pangyayari), pu lamang ay nagpapahiwatig ng nakaraang panahunan.
• ca ay nangangahulugang kasabay ng … (isang pangyayari), ca lamang ay nagpapahiwatig ng kasalukuyang panahunan.
• ba ay nangangahulugang pagkatapos ng … (isang pangyayari), ba lamang ay nagpapahiwatig ng hinaharap na panahunan.

Ang mga panahunan ay nagdaragdag ng impormasyon tungkol sa oras kung kailan may nangyayari. Pinipilit tayo ng Tagalog at Ingles na gumamit ng ilang mga panahunan. Kailangang pumili sa pagitan ng

• Kinakausap ako ng mga tao.
• Kinausap ako ng mga tao.
• Kakausapin ako ng mga tao.

at iba pang katulad na mga pagpipilian.

Ngunit sa Lojban, ang mga partikulo ng panahunan ay opsyonal, maaari tayong maging malabo o kasing-tumpak hangga't gusto natin.

Ang pangungusap na

le prenu cu tavla mi Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin.

ay wala talagang sinasabi tungkol sa kung kailan ito nangyayari. Ang konteksto ay sapat na malinaw sa karamihan ng mga kaso at maaaring makatulong sa atin. Ngunit kung kailangan natin ng higit na katumpakan, magdaragdag lamang tayo ng higit pang mga salita.

ba ay nangangahulugang pagkatapos ng … (isang pangyayari) kaya kapag sinabi natin mi ba cu citka, ibig sabihin ay kakain tayo pagkatapos ng sandaling ito, kaya nangangahulugan ito ng Kakain ako.

Maaari nating pagsamahin ang mga partikulo ng panahunan na may o walang mga argumento pagkatapos nito:

mi pu cu citka le plise ba le nu mi dansu Kumain ako ng mga mansanas pagkatapos kong sumayaw.

Tandaan na ang terminong pu (nakaraang panahunan) ay inilalagay lamang sa pangunahing relasyon (mi pu cu citka). Sa Lojban, ipinapalagay na ang pangyayaring sumayaw ako ay nangyayari kaugnay ng pangyayaring kumain.

Hindi natin dapat ilagay ang pu kasama ng dansu (hindi tulad sa Ingles) dahil ang mi dansu ay tinitingnan kaugnay ng mi pu cu citka kaya alam na natin na lahat ay nangyari sa nakaraan.

Higit pang mga halimbawa ng mga terminong may kaugnayan sa oras:

le nicte cu pluka Ang gabi ay kaaya-aya.

pluka

… ay kaaya-aya

ba le nicte cu pluka Pagkatapos ng gabi ay kaaya-aya.

Dito, ang ulo ng pangungusap ay naglalaman ng isang terminong ba le nicte, isang modal na termino kasama ang kanyang panloob na argumento. Pagkatapos ng tagapaghiwalay na cu, ang pangunahing relasyon ng pangungusap na pluka ay sumusunod (pluka lamang ay nangangahulugang Kaaya-aya.)

Upang sabihing magiging kaaya-aya, dapat nating gamitin ang terminong hinaharap na panahunan:

le nicte ba cu pluka Ang gabi ay magiging kaaya-aya.

Tandaan din na ang pagdaragdag ng argumento pagkatapos ng isang partikulo na may kaugnayan sa oras ay maaaring magdulot ng lubos na naiibang kahulugan:

le nicte ba le nu citka cu pluka Ang gabi ay kaaya-aya pagkatapos kumain.

Tandaan na ang ca ay maaaring umaabot nang kaunti sa nakaraan at sa hinaharap, na nangangahulugang ngayon lang. Kaya, ang ca ay nagpapakita ng isang malawak na ginagamit na konsepto ng "kasalukuyang panahon" sa buong mundo.

Maaari rin nating isama ang mga modal na partikulo sa pangunahing konstruksyon ng relasyon:

le nicte ba cu pluka le nicte ba pluka Ang gabi ay magiging kaaya-aya.

Ang dalawang pangungusap ay nangangahulugan ng pareho, ang ba pluka ay isang konstruksyon ng relasyon na nangangahulugang … ay magiging kaaya-aya.

Ang istraktura ng le nicte ba pluka ay ang sumusunod:

• le nicte — ang ulo ng pangungusap na may isang terminong le nicte lamang
• ba pluka — ang buntot ng pangungusap na binubuo lamang ng relasyon na ba pluka

Ihambing ito sa naunang pangungusap na le nicte ba cu pluka:

• le nicte ba — ang ulo ng pangungusap na may dalawang termino na le nicte at ba
• pluka — ang buntot ng pangungusap na binubuo lamang ng relasyon na pluka

Ang kalamangan ng le nicte ba pluka sa le nicte ba cu pluka ay ang pagiging maikli lamang; maaari mong laktawan ang pagsabi ng cu sa mga ganitong kaso dahil hindi mauunawaan ang pangungusap sa ibang paraan.

Kung nais mong ilagay ang isang modal na termino bago ang isang terminong argumento, maaari mo itong ihiwalay mula sa sumusunod na teksto sa pamamagitan ng tahasang "pagtatapos" ng termino gamit ang salitang pantulong na ku:

ba ku le nicte cu pluka le nicte ba cu pluka le nicte ba pluka Ang gabi ay magiging kaaya-aya.

Ang ku ay pumipigil sa ba le nicte mula sa paglabas kaya nananatiling hiwalay ang ba ku at le nicte bilang magkahiwalay na mga termino.

Isang huling tala: ang mga kahulugang Ingles ng mga salitang Lojban ay maaaring gumamit ng mga panahunan kahit na ang orihinal na mga salitang Lojban ay hindi nagpapahiwatig ng mga ito, hal.:

tavla

… nakikipag-usap sa …, … nagsasalita sa …

pluka

… ay kaaya-aya

Bagaman ang nakikipag-usap, ay atbp. ay nasa kasalukuyang panahunan (hindi natin palaging maaalis ang panahunan sa mga salitang Tagalog o Ingles dahil ganoon gumagana ang mga wikang ito), dapat nating palaging ipalagay na ang panahunan ay hindi ipinapahiwatig sa kahulugan ng tinukoy na mga salitang Lojban maliban kung ang kahulugang Ingles ng mga salitang iyon ay tahasang nagbabanggit ng mga paghihigpit sa panahunan.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

tsali

… malakas

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga modal na termino. Mga hugis ng pangyayari: «co'a», «ca'o», «co'i»#

Isa pang serye ng mga partikulo na may kaugnayan sa oras, ang mga hugis ng pangyayari:

co'a

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay nagsisimula

ca'o

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay nagpapatuloy

mo'u

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay natapos

co'i

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay tinitingnan bilang buo (nagsimula at pagkatapos ay natapos)

Karamihan sa mga salitang relasyon ay naglalarawan ng mga pangyayari nang hindi tinutukoy ang yugto ng mga pangyayaring iyon. Ang mga hugis ng pangyayari ay nagpapahintulot sa atin na maging mas tumpak:

mi pu co'a сu cikna mi pu co'a cikna Nagising ako.

cikna

… ay gising

co'a cikna

… nagigising, nagiging gising

pu co'a cikna

… nagising, naging gising

Upang maipahayag nang tumpak ang panahunan na Progressive sa Ingles, ginagamit natin ang ca'o:

mi pu ca'o сu sipna mi pu ca'o sipna Natutulog ako noon.

sipna

… natutulog

mi ca ca'o pinxe Umiinom ako.

mi ba ca'o pinxe Magiinom ako.

Ang mo'u ay ginagamit upang ilarawan ang pagkumpleto ng mga pangyayari:

mi mo'u klama le tcana Nakarating ako sa istasyon.

le tcana

ang istasyon

Ang co'i ay karaniwang tumutugma sa panahunan na Perfect sa Ingles:

le verba ca co'i pinxe le jisra Nakainom na ang mga bata ng juice.

Maaari nating alisin ang ca sa mga pangungusap na ito dahil ang konteksto ay magiging sapat na malinaw sa karamihan ng mga ganitong kaso.

Ang panahunan na Present Simple sa Ingles ay naglalarawan ng mga pangyayaring nangyayari minsan-minsan:

le prenu ca ta'e tavla Ang mga tao ay (karaniwan, paminsan-minsan) nakikipag-usap.

ta'e

simpleng panahunan: ang pangyayari ay karaniwang nangyayari

Maaari nating gamitin ang parehong mga patakaran para sa paglalarawan ng nakaraan gamit ang pu sa halip ng ca o ang hinaharap gamit ang ba:

le prenu pu co'i tavla mi Nakipag-usap na sa akin ang mga tao.

le prenu ba co'i tavla mi Makakausap na ako ng mga tao.

Mahalaga ang relatibong pagkakasunod-sunod ng mga partikulo na may kaugnayan sa oras. Sa ca co'i una nating sinasabi na may nangyayari sa kasalukuyan (ca), pagkatapos ay sinasabi natin na sa kasalukuyang panahon na ito, ang inilarawan na pangyayari ay nakumpleto na (co'i). Sa ganitong pagkakasunod-sunod lamang natin nakukuha ang panahunan na Present Perfect.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga modal na termino. Mga agwat: 'habang' — «ze'a»#

Isa pang serye ng mga modal na partikulo ang nagbibigay-diin na ang mga pangyayari ay nangyayari sa loob ng isang agwat:

ze'i

sa maikling panahon

ze'a

sa loob ng ilang panahon, sandali, habang …

ze'u

sa mahabang panahon

mi pu ze'a cu sipna mi pu ze'a sipna Natulog ako sandali.

mi pu ze'a le nicte cu sipna Natulog ako sa buong gabi. Buong gabi akong natulog.

Tandaan: hindi natin maaaring alisin ang cu dito dahil ang nicte sipna (… ay isang gabi-natutulog) ay isang tanru at maaaring magdulot ng ibang (kahit kakaibang) kahulugan.

mi pu ze'i le nicte cu sipna Natulog ako sa maikling gabi.

Ihambing ang ze'a sa ca:

mi pu ca le nicte cu sipna Natulog ako sa gabi.

le nicte

ang gabi

Kapag gumagamit ng ze'a, pinag-uusapan natin ang buong agwat ng ating inilalarawan.

Tandaan na ang nicte mismo ay isang pangyayari, kaya hindi natin kailangan ang nu dito.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

kelci

… naglalaro

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga modal na termino. 'dahil' — «ri'a», 'patungo sa' — «fa'a», 'sa (lugar)' — «bu'u»#

Modal na partikulo para sa dahil:

mi pinxe ri'a le nu mi taske Umiinom ako dahil nauuhaw ako.

mi citka ri'a le nu mi xagji Kumakain ako dahil gutom ako.

ri'a

dahil sa … (isang pangyayari)

taske

… ay nauuhaw

xagji

… ay gutom

Ang mga modal na partikulo na tumutukoy sa lugar ay gumagana sa parehong paraan:

mi cadzu fa'a do to'o le zdani Naglalakad ako patungo sa iyo palayo sa bahay.

Tandaan na, hindi tulad ng klama, ang mga modal na partikulo na fa'a at to'o ay tumutukoy sa mga direksyon, hindi kinakailangang simula o dulo ng ruta. Halimbawa:

le prenu cu klama fa'a do Ang tao ay papalapit sa iyo.

ay nangangahulugang ang tao ay gumagalaw lamang patungo sa iyong direksyon, ngunit hindi kinakailangang sa iyo (marahil sa ilang lugar o tao malapit sa iyo).

mi cadzu bu'u le tcadu Naglalakad ako sa lungsod.

tcadu

… ay isang lungsod

fa'a

patungo sa …, sa direksyon ng …

to'o

mula sa …, mula sa direksyon ng …

bu'u

sa … (isang lugar)

Tandaan: ang nu ay nagpapakita na may bagong nakapaloob na pangungusap na nagsisimula sa loob ng pangunahing pangungusap. Inilalagay natin ang kei pagkatapos ng relasyon na iyon upang ipakita ang kanang hangganan nito, katulad ng paggamit natin ng ")" o "]" sa matematika. Halimbawa:

le gerku cu plipe fa'a mi ca le nu do ca'o klama Ang aso ay tumatalon patungo sa akin kapag paparating ka.

plipe

tumatalon

ngunit

le gerku cu plipe ca le (nu do ca'o klama kei) fa'a mi Ang aso ay tumatalon (kapag paparating ka) patungo sa akin.

Ang mga panaklong ( at ) ay ginagamit dito lamang upang ipakita ang istraktura; hindi ito kinakailangan sa normal na tekstong Lojban.

Ginagamit natin ang kei pagkatapos ng panloob na pangungusap na do ca'o klama upang ipakita na ito ay natapos, at ang buntot ng panlabas na pangungusap (*le gerku cu plipe...) ay nagpapatuloy sa mga termino nito.

Ihambing ang pangungusap na ito sa sumusunod:

le gerku cu plipe ca le (nu do ca'o klama fa'a mi) Ang aso ay tumatalon (kapag paparating ka patungo sa akin).

Tulad ng makikita mo, ang do klama fa'a mi ay isang relasyon sa loob ng mas malaki, kaya ang fa'a mi ay nasa loob na nito ngayon.

Ngayon, hindi ang aso ang pumupunta patungo sa akin, kundi ikaw.

Sa dulo ng mga pangungusap, hindi kailanman kailangan ang kei dahil ang dulo ng anumang pangungusap ay isang kanang hangganan sa sarili nito.

Isaalang-alang ang sumusunod na halimbawa na may partikulo na may kaugnayan sa oras:

mi pu citka le plise ba le nu mi dansu Kumain ako ng mga mansanas pagkatapos kong sumayaw.

mi pu citka ba le nu mi dansu kei le plise Kumain ako (pagkatapos kong sumayaw) ng mga mansanas.

Maaari nating baguhin ang pangungusap sa pamamagitan ng paglipat ng ba le nu mi dansu sa paligid, hangga't nananatili ito pagkatapos ng pu.

Gawain#

ko

ikaw (ginagamit para sa mga utos at kahilingan)

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le tsani

ang langit

zvati

…ay naroroon sa … (isang lugar o pangyayari), … nananatili sa … (isang lugar)

le canko

ang bintana

le fagri

ang apoy

mi'o

Ikaw at ako

le purdi

ang hardin

le tcati

ang tsaa

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

terpa

… natatakot sa … (isang pangyayari)

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga pangalan. Pagpili ng pangalan#

Ang cmevla, o salitang pangalan, ay isang espesyal na uri ng salita na ginagamit upang bumuo ng mga pangalan. Madaling makilala ang le cmevla sa daloy ng teksto, dahil ito lamang ang mga salitang nagtatapos sa isang katinig at nakabalot ng isang tuldok sa bawat panig.

Ang mga halimbawa ng le cmevla ay: .paris., .robin.

Kung ang pangalan ng isang tao ay Bob, maaari tayong lumikha ng cmevla na tutunog nang malapit hangga't maaari sa pangalang ito, halimbawa: .bab.

Ang pinakasimpleng halimbawa ng paggamit ng pangalan ay

la .bab. cu tcidu Nagbabasa si Bob.

tcidu

… nagbabasa

Ang la ay katulad ng le, ngunit ito ay nagpapalit ng salita sa isang pangalan sa halip na isang simpleng argumento.

Sa Tagalog at Ingles, nagsisimula tayo ng salita na may malaking titik upang ipakita na ito ay isang pangalan. Sa Lojban, ginagamit natin ang unlaping salitang la.

Palaging gamitin ang la kapag gumagawa ng mga pangalan!

Ang isang pangalan ay maaaring binubuo ng ilang cmevla na magkakasunod:

la .bab.djansyn. cu tcidu Nagbabasa si Bob Johnson.

Dito, pinaghiwalay natin ang dalawang cmevla ng isang tuldok lamang, na sapat na.

Karaniwan nang alisin ang mga tuldok sa harap at sa dulo ng le cmevla upang mas mabilis na magsulat ng mga teksto, halimbawa, kapag nagme-mensahe. Sa huli, ang le cmevla ay hiwalay pa rin mula sa mga katabing salita sa pamamagitan ng mga puwang sa paligid nila:

la bab djansyn cu tcidu

Gayunpaman, sa pasalitang wika, kinakailangan pa ring maglagay ng maikling paghinto bago at pagkatapos ng le cmevla.

Ang unang pangalan ni Bob, ang pangalan ng wikang Lojban, ay maaaring gamitin sa Lojban nang hindi masyadong binabago:

la .lojban. cu bangu mi Nagsasalita ako ng Lojban. Ang Lojban ay isang wika ko. Ang Lojban ay isang wikang ginagamit ko.

bangu

… ay isang wika na ginagamit ng … (isang tao)

mi nintadni la .lojban. Ako ay isang bagong mag-aaral ng Lojban.

mi tadni la .lojban. Nag-aaral ako ng Lojban.

Ang mga titik ng Lojban ay direktang tumutugma sa mga tunog, kaya may ilang mga patakaran para sa pag-aangkop ng mga pangalan sa kung paano ito isinusulat sa Lojban. Maaaring kakaiba ito — sa huli, ang isang pangalan ay isang pangalan — ngunit lahat ng wika ay gumagawa nito sa ilang antas. Halimbawa, ang mga nagsasalita ng Ingles ay karaniwang binibigkas ang Jose bilang Hozay, at ang Margaret sa Tsino ay Mǎgélìtè. Ang ilang mga tunog ay hindi umiiral sa ilang mga wika, kaya kailangan mong baguhin ang pangalan upang maglaman lamang ito ng mga tunog ng Lojban at i-ispeling ayon sa korespondensya ng titik at tunog.

Halimbawa:

la .djansyn.

Johnson (marahil, mas malapit sa Amerikanong pagbigkas)

la .suzyn.

Susan (ang dalawang titik na s ay binibigkas nang iba: ang pangalawa ay talagang z, at ang a ay hindi talaga tunog na a)

Bigyang-pansin kung paano binibigkas ang pangalan sa orihinal na wika. Bilang resulta, ang mga pangalang Ingles at Pranses na Robert ay magkaiba sa Lojban: ang pangalang Ingles ay .robyt. sa UK English, o .rabyrt. sa ilang diyalektong Amerikano, ngunit ang Pranses ay .rober.

Narito ang mga "Lojbanisasyon" ng ilang mga pangalan:

• Alice ⇒ la .alis.
• Mei Li ⇒ la .meilis.
• Bob ⇒ la .bab.
• Abdul ⇒ la .abdul.
• Yan o Ian ⇒ la .ian.
• Ali ⇒ la .al.
• Doris ⇒ la .doris.
• Michelle ⇒ la .micel.
• Kevin ⇒ la .kevin.
• Edward ⇒ la .edvard.
• Adam ⇒ la .adam.
• Lucas ⇒ la .lukas.

Mga tala:

• Dalawang karagdagang tuldok (period) ang kinakailangan dahil kung hindi mo ilalagay ang mga paghintong iyon sa pagsasalita, maaaring maging mahirap malaman kung saan nagsisimula at nagtatapos ang pangalan, o sa ibang salita, kung saan nagtatapos ang naunang salita at nagsisimula ang susunod na salita.
• Ang huling titik ng isang cmevla ay dapat na isang katinig. Kung ang isang pangalan ay hindi nagtatapos sa isang katinig, karaniwang idinadagdag natin ang s sa dulo; kaya sa Lojban, ang Mary ay nagiging .meris., ang Joe ay nagiging .djos., at iba pa. Bilang alternatibo, maaari nating alisin ang huling patinig, kaya ang Mary ay magiging .mer. o .meir.
• Maaari mo ring ilagay ang isang tuldok sa pagitan ng unang at huling pangalan ng isang tao (bagaman hindi ito obligado), kaya ang Jim Jones ay nagiging .djim.djonz.

Gawain#

Kumpletuhin ang talahanayan sa pamamagitan ng pag-aangkop ng mga pangalang ito ayon sa mga patakaran ng Lojban:

Mga patakaran sa paglikha ng le cmevla#

Narito ang isang kompaktong representasyon ng mga tunog sa Lojban:

• mga patinig:
  • a e i o u y au ai ei oi
• mga katinig:
  • b d g v z j (may boses)
  • p t k f s c x (walang boses)
  • l m n r
  • i u. Itinuturing silang mga katinig kapag inilalagay sa pagitan ng dalawang patinig o sa simula ng isang salita. Ang iaua — ang i at u ay mga katinig dito. Ang iai — narito ang katinig na i na may patinig na ai pagkatapos nito.
  • ' (apostrophe). Inilalagay lamang ito sa pagitan ng dalawang patinig: .e'e, .u'i
  • . (tuldok, paghinto ng salita)

Upang lumikha ng pangalan sa Lojban, sundin ang mga patakarang ito:

1. ang pangalan ay dapat magtapos sa isang katinig maliban sa '. Kung hindi, magdagdag ng katinig sa dulo. Dagdagan ito ng tuldok mula sa bawat panig: .lojban..
2. ang mga patinig ay maaari lamang ilagay sa pagitan ng dalawang katinig: .sam., .no'am.
3. ang mga dobleng katinig ay pinagsasama sa isa: ang dd ay nagiging d, ang nn ay nagiging n atbp. O isang y ang inilalagay sa pagitan nila: .nyn.
4. kung ang isang katinig na may boses at isang katinig na walang boses ay magkatabi, isingit ang isang y sa pagitan nila: ang kv ay nagiging kyv. Bilang alternatibo, maaari mong alisin ang isa sa mga titik: ang pb ay maaaring maging isang p o isang b.
5. kung ang c, j, s, z ay magkatabi, isingit ang isang y sa pagitan nila: ang jz ay nagiging jyz. Bilang alternatibo, maaari mong alisin ang isa sa mga titik: ang cs ay maaaring maging isang c o isang s.
6. kung ang x ay katabi ng c o katabi ng k, isingit ang isang y sa pagitan nila: ang cx ay nagiging cyx, ang xk ay nagiging xyk. Bilang alternatibo, maaari mong alisin ang isa sa mga titik: ang kx ay maaaring maging isang x.
7. ang mga substring na mz, nts, ntc, ndz, ndj ay inaayos sa pamamagitan ng pagdaragdag ng y sa loob o pag-aalis ng isa sa mga titik: nytc o nc, .djeimyz.
8. ang dobleng ii sa pagitan ng mga patinig ay pinagsasama sa isang i: .eian. (ngunit hindi .eiian.)
9. ang dobleng uu sa pagitan ng mga patinig ay pinagsasama sa isang u: .auan. (ngunit hindi .auuan.)
10. ang tunog para sa "h" sa Ingles tulad ng sa Harry ay maaaring alisin o palitan ng x. Ang Harry ay maaaring maging .aris. o .xaris.

Mga salitang relasyon bilang mga pangalan#

Maaari kang pumili ng isang kasiya-siyang palayaw sa Lojban sa pamamagitan ng paggamit hindi lamang ng cmevla kundi pati na rin ng mga salitang relasyon. Maaari mo ring isalin ang iyong kasalukuyang pangalan sa Lojban kung alam mo ang kahulugan nito, o pumili ng isang lubos na bagong pangalan sa Lojban.

Narito ang ilang mga halimbawa:

'siya' 'siya'#

Walang magkaibang salita ang Lojban para sa siya (lalaki) o siya (babae). Mga posibleng solusyon:

le ninmu

ang babae (sa kasarian)

le nanmu

ang lalaking tao (sa kasarian)

le ninmu cu tavla le nanmu .i le ninmu cu jatna Ang babae ay nakikipag-usap sa lalaki. Siya ay isang pinuno.

jatna

… ay isang pinuno, kumander

Nagmungkahi ang mga Lojbanista ng iba't ibang salita para sa iba pang kasarian tulad ng

le nonmu

ang taong walang kasarian

le nunmu

ang taong hindi binary ang kasarian

Gayunpaman, sa karamihan ng mga sitwasyon, sapat na ang paggamit ng le prenu (ang tao) o mga personal na pangalan.

Ang isa pang pagpipilian ay ang paggamit ng maikling panghalip na ri, na tumutukoy sa naunang terminong argumento:

mi pu klama le nurma .i ri melbi Pumunta ako sa kanayunan. Maganda ito.

le nurma

ang kanayunan

melbi

… ay maganda, kaakit-akit sa … (isang tao)

Dito, ang ri ay tumutukoy sa kanayunan.

mi tavla le pendo .i ri jundi Nakikipag-usap ako sa kaibigan. Siya ay matulungin.

jundi

… ay matulungin

Dito, ang ri ay tumutukoy sa kaibigan.

Tandaan: Ang ri ay lumalaktaw sa mga panghalip na mi (ako) at do (ikaw):

le prenu cu tavla mi .i ri pendo mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin. Siya ay kaibigan ko.

Dito, ang ri ay lumalaktaw sa naunang panghalip na mi at kaya tumutukoy sa le prenu na siyang naunang terminong argumento na magagamit.

Dalawang katulad na panghalip ay ang ra at ru.

ra

tumutukoy sa kamakailan ginamit na terminong argumento

ru

tumutukoy sa mas naunang ginamit na terminong argumento

le pendo pu klama le nurma .i ri melbi ra Ang kaibigan ay pumunta sa kanayunan. Ang kanayunan ay maganda sa kanya.

Dito, dahil ginamit ang ri, ang ra ay dapat tumukoy sa mas kamakailan natapos na terminong argumento, na para sa hiwalay na halimbawang ito ay le pendo. Ang mga argumento tulad ng mi at do ay nilalaktawan din ng ra.

Kung hindi ginamit ang ri, ang ra ay maaaring tumukoy kahit sa huling natapos na argumento:

le pendo pu klama le nurma .i ra melbi ru Ang kaibigan ay pumunta sa kanayunan. Ang kanayunan ay maganda sa kanya.

Ang ra ay mas maginhawa kapag tamad ka at malamang na malulutas pa rin ng konteksto ang sanggunian.

Pagpapakilala sa sarili. Mga Vocative#

Sa Lojban, ang mga vocative ay mga salita na kumikilos tulad ng mga interjection (tulad ng xu na tinalakay natin kanina), ngunit kailangan nilang ikabit ang isang argumento sa kanan nila:

coi do Kamusta, ikaw!

coi

vocative: Kamusta! Hi!

Ginagamit natin ang coi na sinusundan ng isang terminong argumento upang batiin ang isang tao.

co'o do Paalam sa iyo.

co'o

vocative: paalam!

coi ro do Kamusta sa lahat! Kamusta sa bawat isa sa inyo

— ito ang karaniwang paraan ng mga tao sa pagsisimula ng isang usapan sa ilang tao. Posible rin ang ibang mga bilang: ang coi re do ay nangangahulugang Kamusta sa inyong dalawa atbp.

Dahil ang mga vocative ay gumagana tulad ng mga interjection, mayroon tayong magagandang uri ng pagbati:

cerni coi Magandang umaga! Ito ay umaga — Kamusta!

vanci coi Magandang gabi!

donri coi Magandang araw!

nicte coi Pagbati sa gabi!

Tandaan: sa Ingles, ang Goodnight! ay nangangahulugang Paalam! o nagpapahiwatig ng paghahangad sa isang tao ng magandang gabi. Ayon sa kahulugan nito, ang Goodnight! ay hindi kabilang sa serye ng mga pagbati sa itaas. Kaya, gumagamit tayo ng ibang pagkakasabi sa Lojban:

nicte co'o Magandang gabi!

o

.a'o pluka nicte Kasiya-siyang gabi!

.a'o

interjection: Umaasa ako

pluka

… ay kasiya-siya sa … (isang tao)

Siyempre, maaari tayong maging malabo sa pamamagitan ng simpleng pagsabi ng pluka nicte (nangangahulugang kasiya-siyang gabi nang walang anumang tahasang sinabi na hangarin).

Ang vocative na mi'e + isang argumento ay ginagamit upang ipakilala ang iyong sarili:

mi'e la .doris. Ako si Doris. Ito si Doris na nagsasalita.

mi'e

vocative: nagpapakilala sa nagsasalita

Ang vocative na doi ay ginagamit upang direktang tawagin ang isang tao:

mi cliva doi la .robert. Aalis ako, Robert.

cliva

umalis (sa isang bagay o tao)

Kung walang doi, maaaring punan ng pangalan ang unang argumento ng relasyon:

mi cliva la .robert. Aalis ako kay Robert.

Ang doi ay parang lumang Ingles na O (tulad ng O ye of little faith) o ang Latin vocative (tulad ng Et tu, Brute). Ang ilang mga wika ay hindi nagtatangi sa pagitan ng mga kontekstong ito, bagaman tulad ng makikita mo, ginawa ito ng lumang Ingles at Latin.

Dalawang karagdagang vocative ay ang ki'e para sa pagpapasalamat at je'e para sa pagtanggap sa mga ito:

— ki'e do do pu sidju mi — je'e do — Salamat, tumulong ka sa akin. — Walang anuman.

sidju

… tumutulong sa … (isang tao)

Maaari nating alisin ang argumento pagkatapos ng vocative lamang sa dulo ng pangungusap. Halimbawa, maaari nating sabihin lamang:

— coi .i xu do kanro — Kamusta. Kamusta ka? — Kamusta. Malusog ka ba?

kanro

… ay malusog

Dito, agad nagsisimula ang bagong pangungusap pagkatapos ng vocative na coi, kaya inalis natin ang pangalan. O maaari nating sabihin:

coi do mi djica le nu do sidju mi Kamusta. Gusto kong tulungan mo ako. Kamusta ikaw. Gusto ko na tulungan mo ako.

Kaya, kung hindi mo alam ang pangalan ng nakikinig at gusto mong ipagpatuloy ang parehong pangungusap pagkatapos ng vocative, ilagay mo lang ang do pagkatapos nito.

Kung gagamitin mo ang vocative nang mag-isa (walang argumento pagkatapos nito) at hindi pa tapos ang pangungusap, kailangan mong ihiwalay ito mula sa iba. Ito ay dahil ang mga bagay na malamang na susunod sa vocative sa isang pangungusap ay madaling ma-misinterpret bilang paglalarawan sa iyong kinakausap. Upang ihiwalay ito mula sa sumusunod na argumento, gamitin ang salitang do. Halimbawa,

coi do la .alis. la .doris. pu cliva Kamusta! Umalis si Alice kay Doris. Kamusta ikaw! Umalis si Alice kay Doris

coi la .alis. la .doris. pu cliva Kamusta, Alice! Umalis si Doris.

At kung gusto mong ilagay ang parehong mga vocative at interjection, na nagbabago sa buong pangungusap, ilagay muna ang mga interjection:

.ui coi do la .alis. la .doris. pu cliva Yehey, Kamusta! Umalis si Alice kay Doris.

Tandaan: sa simula ng isang pangungusap, ang mga interjection ay karaniwang inilalagay bago ang mga vocative dahil:

coi .ui do la .alis. la .doris. pu cliva ay nangangahulugang

Kamusta (Masaya ako sa pagbating ito) ikaw! Umalis si Alice kay Doris.

Kaya ang isang interjection kaagad pagkatapos ng isang vocative ay nagbabago sa vocative na iyon. Gayundin, ang isang interjection ay nagbabago sa argumento ng vocative kapag inilagay pagkatapos nito:

coi do .ui la .alis. la .doris. pu cliva Kamusta ikaw (Masaya ako sa iyo)! Umalis si Alice kay Doris.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Aralin 2. Iba pang pangunahing bagay#

Mga uri ng salita#

Ang mga salita sa Lojban ay nahahati sa tatlong grupo:

• Mga salitang relasyon (tinatawag na selbrivla sa Lojban)
  • Mga halimbawa: gleki, klama.
  • Ang mga salitang ito ay naglalaman ng kahit isang kumpol ng mga katinig (dalawa o higit pang katinig na magkakasunod) sa unang 5 tunog + nagtatapos sa patinig.
• Mga partikulya (tinatawag na cmavo sa Lojban)
  • Mga halimbawa: le, nu, mi, fa'a.
  • Nagsisimula sa isang katinig (isa sa b d g v z j p t k f s c x l m n r i u), sinusundan ng patinig (isa sa a e i o u y au ai ei oi). Opsyonal, pagkatapos nito, maaaring magkaroon ng isa o higit pang pagkakasunod-sunod ng apostrophe (') at kasunod na patinig. Halimbawa, xa'a'a'a'a'a'a at ba'au'oi'a'e'o ay posibleng mga partikulya (kahit walang kahulugang nakatakda sa kanila).
  • Karaniwan nang isulat ang ilang partikulya nang magkakasunod nang walang puwang sa pagitan. Ito ay pinapayagan ng gramatika ng Lojban. Kaya, huwag magtaka kung makita mo ang lenu sa halip na le nu, naku sa halip na na ku, jonai sa halip na jo nai, at iba pa. Hindi ito nagbabago ng kahulugan. Gayunpaman, ang alituntunin na ito ay hindi naaangkop sa mga salitang relasyon; ang mga salitang relasyon ay dapat na pinaghihiwalay ng mga puwang.
• Mga pangalang salita (tinatawag na cmevla sa Lojban)
  • Mga halimbawa: .alis., .doris, .lojban.
  • Karaniwang ginagamit para sa mga personal na pangalan, mga pangalan ng lugar, atbp.
  • Madaling makilala mula sa ibang uri ng mga salita dahil nagtatapos ang mga ito sa katinig. Bukod dito, nakabalot sila ng dalawang tuldok sa simula at sa dulo. Sa karaniwang pagsulat, maaaring alisin ang mga tuldok, ngunit sa pagsasalita, ang mga pagtigil na tumutugon sa mga tuldok na iyon ay kinakailangan pa rin.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Subukang tukuyin ang uri ng bawat salitang Lojban gamit ang mga alituntuning inilarawan.

Pagkakasunod-sunod ng mga argumento#

Kanina, nagkaroon tayo ng mga kahulugan ng mga salitang relasyon tulad ng:

mlatu

… ay isang pusa, maging pusa

citka

… ay kumakain ng …

prami

… ay nagmamahal sa …

klama

… ay pumupunta sa …

Ang mga diksyunaryo ay maaaring magpakita ng mga kahulugan ng mga salitang relasyon na may mga simbolo tulad ng x₁, x₂, atbp.:

prami

x₁ ay nagmamahal sa x₂

karce

x₁ ay isang kotse …

citka

x₁ ay kumakain ng x₂ …

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ …

Ang mga x₁, x₂, at iba pa ay ang tahasang notasyon para sa tinatawag na mga puwang (ibang pangalan ay: mga lugar, mga tungkulin ng relasyon, terbricmi sa Lojban). Ang mga puwang ay pinupunan ng mga termino ng argumento (sumti) sa pangungusap.

Ang mga numero ay kumakatawan sa pagkakasunod-sunod kung paano dapat punan ang mga puwang na iyon ng mga argumento.

Halimbawa:

mi prami do Mahal kita.

Ang pangungusap na ito ay nagpapahiwatig din na

• x₁ ay tumutukoy sa ang nagmamahal, at
• x₂ ay tumutukoy sa ang minamahal.

Sa madaling salita, bawat relasyon ay may isa o higit pang mga puwang, at ang mga puwang na iyon ay tinukoy at minarkahan bilang x₁, x₂, at iba pa. Inilalagay natin ang mga argumento tulad ng mi, do, le tavla, atbp. sa pagkakasunod-sunod, kaya pinupunan ang mga puwang na ito at binibigyan ng kongkretong kahulugan ang relasyon, na bumubuo ng isang pangungusap.

Ang bentahe ng ganitong istilo ng mga kahulugan ay naglalaman ito ng lahat ng posibleng kalahok sa isang relasyon na agad na tinukoy.

Maaari rin nating alisin ang mga argumento upang gawing mas malabo ang pangungusap:

carvi Umuulan. ay ulan, umuulan

(bagaman ang oras dito ay tinutukoy ng konteksto, maaari rin itong mangahulugan ng Madalas umulan, Umuulan noon, atbp.)

prami do May nagmamahal sa iyo. nagmamahal sa iyo

Ang lahat ng inalis na mga lugar sa isang relasyon ay nangangahulugang zo'e = isang bagay/isang tao kaya nangangahulugan ito ng pareho sa

zo'e prami do May nagmamahal sa iyo.

At

prami

ay kapareho ng

zo'e prami zo'e May nagmamahal sa isang tao.

zo'e

panghalip: isang bagay o isang tao na hindi tinukoy o ipinapalagay mula sa konteksto

Ang mga modal na termino tulad ng ca, fa'a, atbp. ay nagdaragdag ng mga bagong lugar sa mga relasyon, ngunit hindi nila pinupunan ang mga puwang ng mga relasyon. Sa

mi klama fa'a do Papunta ako sa direksyon mo.

ang pangalawang lugar ng klama ay hindi pa rin napunan. Halimbawa:

mi klama fa'a le cmana le zdani Papunta ako (sa direksyon ng bundok) sa bahay.

le cmana

ang bundok

Dito, ang pangalawang lugar ng klama ay do. Ang pangungusap ay nangangahulugan na ang bundok ay isang direksyon lamang, samantalang ang huling patutunguhan ay ikaw.

Dito, ang termino na fa'a la cmana (sa direksyon ng bundok) ay hindi pinapalitan ang pangalawang lugar ng relasyong klama. Ang pangalawang lugar ng klama ay le zdani dito.

Ang pangungusap ay nangangahulugan na ang aking bahay ay simpleng matatagpuan sa direksyon ng bundok, ngunit hindi kinakailangang nangangahulugan na gusto kong makarating sa bundok na iyon. Ang huling patutunguhan ng aking pagpunta ay hindi ang bundok kundi ang bahay.

Gayundin, sa

mi citka ba le nu mi cadzu Kumakain ako pagkatapos kong maglakad.

ang pangalawang lugar ng citka ay hindi pa rin napunan. Isang bagong termino na ba kasama ang argumento nitong le nu mi cadzu ang nagdaragdag ng kahulugan sa pangungusap.

Ang pagkakasunod-sunod ng mga argumento ng pinagsama-samang relasyon ay kapareho ng sa huling bahagi nito:

tu sutra bajra pendo mi Iyon ay aking mabilis na tumatakbong kaibigan. Iyon ay isang mabilis na tumatakbong kaibigan ko.

tu pendo mi Iyon ay kaibigan ko. Iyon ay isang kaibigan ko.

pendo

… ay isang kaibigan ng … (isang tao)

Kaya ang pagkakasunod-sunod ng mga argumento ng sutra bajra pendo ay kapareho ng sa pendo lamang.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Para sa bawat salitang relasyon, tukuyin kung aling estruktura ng lugar ang tama.

Higit sa dalawang lugar#

Ang relasyon ay maaaring magkaroon ng higit sa dalawang lugar. Halimbawa:

mi pinxe le djacu le kabri Iniinom ko ang tubig mula sa baso.

pinxe

x₁ ay umiinom ng x₂ mula sa x₃

le kabri ang baso

Sa kasong ito, may tatlong lugar, at kung gusto mong alisin ang pangalawang lugar sa gitna, kailangan mong gumamit ng zo'e:

mi pinxe zo'e le kabri Umiinom ako ng [isang bagay] mula sa baso.

Kung aalisin natin ang zo'e, makakakuha tayo ng isang bagay na walang kahulugan:

mi pinxe le kabri Iniinom ko ang baso.

Isa pang halimbawa:

mi plicru do le plise Binibigyan kita ng mga mansanas.

plicru

x₁ ay nagbibigay, nag-aalok sa x₂ ng bagay na x₃; x₁ ay nagpapahintulot sa isang tao x₂ na gamitin ang x₃

Gawain#

zgana

x₁ ay nagmamasid/napapansin ng x₂ gamit ang pandama x₃

le kanla

ang mata, ang mga mata

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga relasyon sa loob ng mga relasyon#

Sa

le nicte cu nu mi viska le lunra Ang gabi ay kapag nakikita ko ang Buwan.

mayroon tayong

• le nicte bilang x₁ ng relasyon,
• nu mi viska le lunra bilang pangunahing relasyon.

Gayunpaman, sa loob ng nu mi viska le lunra, mayroon tayong isa pang pangungusap na may

• mi - x₁ ng panloob na relasyon,
• viska - ang panloob na relasyon,
• le lunra - x₂ ng panloob na relasyon.

Kaya, sa kabila ng pagkakaroon ng panloob na estruktura, ang nu mi viska le lunra ay relasyon pa rin na ang unang termino ay napunan ng le nicte sa kasong ito.

Gayundin, sa

mi citka ba le nu mi dansu Kumakain ako pagkatapos kong sumayaw.

mayroon tayong

• mi bilang x₁, ang unang lugar ng relasyon,
• citka bilang pangunahing konstruksyon ng relasyon,
• ba le nu mi dansu bilang modal na termino ng pangunahing relasyon ng pangungusap.

Sa loob ng terminong ito, mayroon tayong:

• mi bilang x₁, ang unang lugar ng relasyon sa loob ng termino
• dansu bilang pangunahing konstruksyon ng relasyon sa loob ng termino.

Ang ganitong "recursive" na mekanismo ng pagbabalot ng mga relasyon sa mga relasyon ay nagpapahintulot sa pagpapahayag ng mga kumplikadong ideya nang tumpak.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Tukuyin kung aling mga termino ang kabilang sa mga panloob na relasyon.

Bakit ganito ang pagkakadefine ng mga salitang relasyon?#

Ang Ingles ay gumagamit ng limitadong hanay ng mga pang-ukol na ginagamit muli sa iba't ibang pandiwa at, dahil dito, walang tiyak na kahulugan. Halimbawa, tingnan ang pang-ukol na Ingles na to:

I speak to you. Kinakausap kita.

I come to you. Pumupunta ako sa iyo.

To me it looks pretty. Para sa akin ay maganda ito.

Sa bawat isa sa mga halimbawang iyon, ang to ay may bagong tungkulin na, sa pinakamaganda, ay malayo ang pagkakahalintulad sa mga tungkulin sa ibang mga pangungusap.

Mahalagang tandaan na ang ibang mga wika ay gumagamit ng iba't ibang paraan ng pagmamarka ng mga tungkulin ng mga pandiwa na, sa maraming kaso, ay ibang-iba sa mga ginagamit sa Ingles.

Halimbawa, sa Lojban, ang mga pangunahing tungkulin (mga puwang) ng mga relasyon ay minarkahan sa pamamagitan ng buong pagdedefine ng mga relasyong iyon na may mga tungkulin na nakaayos sa pagkakasunod-sunod (o minarkahan ng fa, fe, at iba pa):

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ …

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa x₂ …

melbi

x₁ ay maganda, kaakit-akit para sa x₂ …

Ang mga pangunahing tungkuling ito ay mahalaga sa pagdedefine ng mga relasyon.

Gayunpaman, maaaring may mga opsyonal na tungkulin na nagpapapreciso sa mga relasyon:

I speak to you while I'm eating. Kinakausap kita habang kumakain ako.

It's hard to me because this thing is heavy. Mahirap para sa akin dahil mabigat ang bagay na ito.

Sa Lojban, ang katulad na konsepto ng mga opsyonal na tungkulin na ito ay ipinapahayag sa pamamagitan ng hiwalay na mga relasyon o, para sa mga pinakakaraniwang kaso, sa pamamagitan ng mga modal na termino:

mi tavla do ze'a le nu mi citka Kinakausap kita habang kumakain ako.

nandu mi ri'a le nu ti tilju Mahirap para sa akin dahil mabigat ang bagay na ito.

nandu

x₁ ay mahirap para sa x₂

tilju

x₁ ay mabigat

Ang mga pang-ukol sa Ingles ay katulad ng mga modal na partikulya sa Lojban, bagaman ang karaniwang pang-ukol sa Ingles ay maaaring magkaroon ng maraming kahulugan samantalang sa Lojban, bawat modal na partikulya ay may isa lamang (kahit malabo) na kahulugan.

Gawain#

le zarci

ang palengke

le dinju

ang gusali

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Tukuyin kung ang mga pangungusap na ito ay gumagamit ng mga pangunahing argumento o opsyonal na modal na termino.

Pangkalahatang mga alituntunin sa pagkakasunod-sunod ng mga argumento#

Ang pagkakasunod-sunod ng mga lugar sa mga relasyon ay maaaring mahirap tandaan minsan, ngunit huwag mag-alala — hindi mo kailangang tandaan ang lahat ng mga lugar ng lahat ng mga salitang relasyon. (Natatandaan mo ba ang kahulugan ng daan-daang libong mga salita sa Ingles?)

Maaari mong pag-aralan ang mga lugar kapag nakita mong kapaki-pakinabang ang mga ito o kapag ginamit ng mga tao ang mga ito sa isang pag-uusap sa iyo.

Karamihan sa mga salitang relasyon ay may dalawa hanggang tatlong lugar.

Karaniwan, maaari mong hulaan ang pagkakasunod-sunod gamit ang konteksto at ilang mga patakaran ng hinlalaki:

1. Ang unang lugar ay kadalasang ang tao o bagay na gumagawa ng isang bagay o naging isang bagay:

   klama = x₁ ay pumupunta …

2. Ang bagay na kinikilusan ng isang aksyon ay karaniwang nasa pagkatapos ng unang lugar:

   punji = x₁ ay naglalagay ng x₂ sa x₃,

3. At ang susunod na lugar ay karaniwang pupunan ng tumatanggap:

   punji = x₁ ay naglalagay ng x₂ sa x₃,

4. Ang mga lugar ng patutunguhan (sa) ay halos laging nauuna sa mga lugar ng pinagmulan (mula sa):

   klama = x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃

5. Ang mga lugar na hindi gaanong ginagamit ay nasa dulo. Ang mga ito ay mga bagay tulad ng ayon sa pamantayan, sa pamamagitan ng paraan o gawa sa.

Ang pangkalahatang ideya ay unang dumating ang mga lugar na malamang na gamitin.

Hindi kailangang punan ang lahat ng mga lugar sa lahat ng oras. Ang mga lugar na hindi napunan ay may mga halaga na hindi nauugnay o halata sa nagsasalita (kinukuha nila ang halaga ng zo'e = isang bagay).

Gawain#

dunda

x₁ ay nagbibigay ng x₂ sa x₃

benji

x₁ ay naglilipat ng x₂ sa x₃ mula sa x₄

lebna

x₁ ay kumukuha ng x₂ mula sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Hulaan kung aling lugar ang susunod sa mga relasyong ito batay sa pangkalahatang mga alituntunin.

Mga infinitive#

Ang mga infinitive ay mga pandiwa na madalas na may panlapi na to sa Ingles. Kabilang sa mga halimbawa ang I like to run (Gusto kong tumakbo), kung saan to run ang infinitive.

le verba cu troci le ka cadzu Sinusubukan ng bata na maglakad.

le verba

ang bata, ang mga bata

troci

x₁ ay sumusubok na gawin o maging x₂ (ka)

cadzu

x₁ ay naglalakad

Ang partikulyang ka ay gumagana na katulad ng nu. Binabalot nito ang isang pangungusap.

Ang pangunahing pagkakaiba ay ang ilang puwang sa nakabalot na pangungusap ay dapat na maiugnay sa ilang argumento sa labas ng pangungusap na ito.

Sa kasong ito, ang unang argumento na le verba ng relasyong troci ay lumilikha ng ugnayan sa unang hindi napunang puwang ng panloob na pangungusap na cadzu (na nasa loob ng ka).

Sa madaling salita, sinusubukan ng bata na makamit ang isang kalagayan kung saan le verba cu cadzu (ang argumento na le verba ay pupunan ang unang hindi napunang puwang ng relasyong cadzu).

Ang ilang mga relasyon ay nangangailangan lamang ng mga infinitive sa ilan sa kanilang mga puwang. Ang mga kahulugan ng mga salitang ito ay minarkahan ang mga puwang na iyon bilang property o ka. Halimbawa:

cinmo

x₁ ay nakakaramdam ng x₂ (ka)

Nangangahulugan ito na ang infinitive sa pangalawang puwang (x₂) ay inilalapat sa ibang puwang (malamang, ang unang puwang, x₁). Ang mga kaso kung saan ang infinitive ay inilalapat sa mga puwang maliban sa x₂ ay bihira at ipinapaliwanag sa mga diksyunaryo para sa mga kaukulang relasyon o sa kaso ng mga salitang relasyon na hindi opisyal na inimbento, maaaring mahulaan mula sa sentido komun sa pamamagitan ng paghahambing sa ibang katulad na mga salitang relasyon.

Isa pang halimbawa:

ra sidju le pendo le ka bevri le dakli Tinutulungan niya ang kaibigan na dalhin ang mga bag.

sidju

x₁ ay tumutulong sa x₂ na gawin ang x₃ (ka)

Ang salitang relasyon na sidju ay nangangailangan na ang ikatlong puwang nito ay mapunan ng isang infinitive.

bevri

x₁ ay nagdadala ng x₂

le dakli

ang bag, ang mga bag

Tandaan na tanging ang unang hindi napunang lugar ng naka-embed na relasyon ang kumukuha ng kahulugan ng panlabas na lugar:

mi troci le ka do prami Sinusubukan kong mahalin mo.

Dito, ang unang hindi napunang lugar ay ang pangalawang lugar ng prami, kaya kinukuha nito ang halaga na mi (ako).

Posible rin sa pamamagitan ng paggamit ng panghalip na ce'u na tahasang markahan ang isang lugar na dapat ilapat sa ilang panlabas na argumento:

mi troci le ka do prami ce'u Sinusubukan kong mahalin mo.

Isa pang halimbawa:

mi cinmo le ka xebni ce'u mi cinmo le ka se xebni Nararamdaman kong may namumuhi sa akin. Nararamdaman kong kinasusuklaman ako.

Gawain#

zgana

x₁ ay nagmamasid sa x₂

kakne

x₁ ay may kakayahang gawin ang x₂ (property)

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na may mga infinitive sa kanilang mga kahulugan.

Mga uri ng mga lugar#

Ang diksyunaryo ay madalas na nagbabanggit ng ibang mga uri ng mga lugar, halimbawa:

djica

x₁ ay gustong mangyari ang x₂ (pangyayari)

Ang pangyayari na ito ay nangangahulugan na kailangan mong punan ang lugar ng isang argumento na kumakatawan sa isang pangyayari. Halimbawa:

le nicte

gabi

le nu mi dansu

ang pagsayaw ko

Kaya nakukuha natin

mi djica le nicte Gusto ko ang pangyayaring gabi.

do djica le nu mi dansu Gusto mong sumayaw ako.

Sa Lojban, hindi pinapayagan na sabihin, halimbawa:

mi djica le plise Gusto ko ang mansanas.

dahil gusto mong gumawa ng isang bagay sa mansanas o gusto mong may mangyaring pangyayari sa mansanas, tulad ng:

mi djica le nu mi citka le plise Gusto kong kainin ang mansanas. Gusto kong kainin ko ang mansanas.

Pansinin na ang pagbabalot ng isang relasyon na umaasang pangyayari sa isang nu ay nagbabago ng kahulugan:

le zekri cu cumki Ang krimen ay posible.

zekri

x₁ ay isang kriminal na pangyayari, x₁ (pangyayari) ay isang krimen

cumki

x₁ (pangyayari) ay posible

Ihambing:

le nu zekri cu cumki Ang maging kriminal ay posible. > Posible na ang isang bagay ay isang krimen.

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

djica

x₁ ay gustong mangyari ang x₂ (pangyayari)

cisma

x₁ ay ngumingiti

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Pag-aangat (Raising)#

mi stidi le ka klama le barja Iminumungkahi kong pumunta sa bar.

stidi

x₁ ay nagmumungkahi ng aksyon na x₂ (property) sa x₃

mi stidi tu'a le barja Iminumungkahi ko ang bar.

tu'a le barja

isang bagay tungkol sa bar

mi djica le nu mi citka le plise Gusto kong kumain ng mansanas.

mi djica tu'a le titla Gusto ko ang matamis na pagkain.

tu'a le titla

isang bagay tungkol sa matamis na pagkain

titla

… ay matamis

Ang estruktura ng lugar ay maaaring maglagay ng labis na pasanin sa pagtukoy ng mga aksyon o pangyayari. Minsan gusto nating tukuyin lamang ang ilang bagay sa mga pangyayari o lugar na iyon at laktawan ang paglalarawan ng aksyon o pangyayari nang buo.

Sa mga halimbawa sa itaas, ang Iminumungkahi ko ang bar. ay malamang na nagpapahiwatig ng pagpunta sa bar at ang Gusto ko ang mansanas. ay nagpapahiwatig ng pagkain nito.

Gayunpaman, ang salitang relasyon sa Lojban na stidi ay nangangailangan ng property sa puwang nitong x₂. Gayundin, ang djica ay nangangailangan ng pangyayari sa puwang nitong x₂.

Ang maikling tinatawag na qualifier word na tu'a bago ang isang termino ay nagpapahiwatig ng isang abstraction (property, pangyayari, o proposisyon) ngunit pinipili lamang ang terminong ito mula sa abstraction na ito na inilalaktawan ang natitira. Maaari itong malabong isalin bilang isang bagay tungkol sa:

mi stidi tu'a le barja Iminumungkahi ko ang isang bagay tungkol sa bar (marahil pagbisita dito, pagkikita malapit dito, atbp.).

mi djica tu'a le plise Gusto ko ang isang bagay na may kaugnayan sa mansanas (marahil pagkain, pagkagat, pagdila, paghagis nito sa kaibigan, atbp.)

tu'a le cakla cu pluka mi Nakakatuwa sa akin ang tsokolate (malamang dahil sa lasa nito). Ang isang bagay tungkol sa tsokolate ay nakakatuwa sa akin

cakla

x₁ ay ilang tsokolate

Kapag inilaktawan ang mga abstraction, tanging ang konteksto ang nagsasabi sa atin kung ano ang inalis.

Posible rin na baguhin ang pangunahing konstruksyon ng relasyon:

le cakla cu jai pluka mi tu'a le cakla cu pluka mi Nakakatuwa sa akin ang tsokolate.

Ito ay nagpapahintulot sa paglikha ng mga malabong termino ng argumento gamit ang jai:

le jai pluka cu zvati ti Ang nakakatuwang bagay ay nandito.

Dahil ang le pluka (ang nakakatuwang pangyayari) ay abstract, imposibleng tukuyin ang lokasyon nito. Gayunpaman, ang isang kalahok sa abstraction ay maaaring pisikal na mailagay sa isang lugar.

Gawain#

stidi

x₁ ay nagmumungkahi ng x₂ (property) sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga lugar sa loob ng mga argumento#

Paano natin sasabihin ang Ikaw ay kaibigan ko?

do pendo mi Ikaw ay kaibigan ko. Ikaw ay isang kaibigan ko.

At ngayon, paano natin sasabihin ang Ang kaibigan ko ay matalino.?

le pendo be mi cu stati Ang kaibigan ko ay matalino.

Kaya kapag ginawa nating argumento ang isang relasyon (pendo — maging kaibigan sa le pendo — ang kaibigan), maaari pa rin nating panatilihin ang ibang mga lugar ng relasyong iyon sa pamamagitan ng paglalagay ng be pagkatapos nito.

Bilang default, ikinakabit nito ang pangalawang lugar (x₂). Maaari nating ikabit ang higit pang mga lugar sa pamamagitan ng paghihiwalay sa kanila ng bei:

mi plicru do le plise Binibigyan kita ng mansanas.

le plicru be mi bei le plise Ang nagbibigay ng mansanas sa akin

le plicru be mi bei le plise cu pendo mi Ang nagbibigay ng mansanas sa akin ay kaibigan ko. Ang nagbibigay sa akin ng mansanas ay isang kaibigan ko.

Isa pang halimbawa:

mi klama le pendo be do Pupunta ako sa kaibigan mo.

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃ …

Hindi natin maaaring alisin ang be dahil ang le pendo do ay dalawang independenteng lugar:

mi klama le pendo do Pupunta ako sa kaibigan mula sa iyo.

Dito, kinuha ng do ang ikatlong lugar ng klama dahil hindi ito nakatali sa pendo sa pamamagitan ng be.

Hindi rin natin maaaring gamitin ang nu dahil ang le nu pendo do ay ang pangyayari ng pagiging kaibigan mo ng isang tao.

Kaya ang le pendo be do ang tamang solusyon.

Isa pang halimbawa:

la .lojban. cu bangu mi Ang Lojban ay wika ko. Ang Lojban ay isang wika ko.

Gayunpaman,

mi nelci le bangu be mi Gusto ko ang wika ko.

Ang paggamit ng be para sa mga relasyon na hindi ginawang argumento ay walang epekto:

mi nelci be do ay kapareho ng mi nelci do

Gawain#

ctuca

x₁ ay nagtuturo sa isang tao x₂ ng paksa x₃

cmene

x₁ ay isang pangalan ng x₂ na ginagamit ng x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga konstruksyong ito gamit ang "be" sa kanilang mga kahulugan.

Mga relative clause#

le prenu poi pendo mi cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nakikipag-usap sa akin.

le prenu noi pendo mi cu tavla mi Ang tao, na nagkataong kaibigan ko, ay nakikipag-usap sa akin.

Sa unang pangungusap, ang salitang na ay mahalaga sa pagtukoy sa taong tinutukoy. Nililinaw nito kung sino sa mga tao sa konteksto ang tinutukoy natin. Pinipili lamang natin ang mga kaibigan ko mula sa malamang na maraming tao sa paligid. Marahil ay may isang tao lamang sa paligid na kaibigan ko.

Tungkol naman sa na nagkataong kaibigan ko mula sa pangalawang pangungusap, nagbibigay lamang ito ng karagdagang impormasyon tungkol sa tao. Hindi ito tumutulong sa pagtukoy sa tao. Halimbawa, maaaring mangyari ito kapag lahat ng mga tao sa paligid ay mga kaibigan ko.

Ang poi pendo mi ay isang relative clause, isang relasyon na nakakabit sa kanan ng argumento na le prenu. Nagtatapos ito bago ang susunod na salita na cu:

le prenu (poi pendo mi) cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nakikipag-usap sa akin.

Sa Lojban, ginagamit natin ang poi para sa mga relative clause na tumutukoy sa mga entity (bagay, tao o pangyayari) at noi para sa pangkaragdagang impormasyon.

la .bob. ba co'a speni le ninmu poi pu xabju le nurma Si Bob ay magpapakasal sa isang babae na nakatira sa kanayunan.

xabju

… ay nakatira sa …, … ay naninirahan sa … (lugar, bagay)

le nurma

ang kanayunan

Ang pangungusap na ito ay hindi nagbubukod na si Bob ay magpapakasal din sa iba! Ang pag-alis ng relative clause na may poi ay nagbabago ng kahulugan:

la .bob. ba co'a speni le ninmu Si Bob ay magpapakasal sa isang babae.

speni

x₁ ay kasal kay x₂

Isa pang halimbawa:

le prenu poi gleki cu ze'u renvi Ang mga tao (alin?) na masaya ay matagal na nabubuhay.

ze'u

modal na termino: sa mahabang panahon

renvi

mabuhay

Ang pag-alis ng relative clause na may poi ay nagbabago ng kahulugan:

le prenu ze'u renvi Ang mga tao ay matagal na nabubuhay.

Sa kabilang banda, ang mga relative clause na may noi ay naglalaman lamang ng karagdagang impormasyon tungkol sa argumento kung saan ito nakakabit. Ang argumento na iyon ay sapat na tinukoy sa sarili nito kaya ang pag-alis ng relative clause na may noi ay hindi nagbabago ng kahulugan nito:

mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana bu'u le panka Gusto ko si Doris na palagi kong nakikita sa parke. Gusto ko si Doris. Ano pa ang masasabi ko tungkol sa kanya? Palagi ko siyang nakikita sa parke.

zgana

magmasid (gamit ang anumang pandama)

Ang pag-alis ng relative clause na may noi ay pinapanatili ang kahulugan: Gusto ko si Doris.

Sa pasalitang Ingles, ang pagkakaiba ay madalas na nakakamit sa pamamagitan ng tono o paghula. Gayundin, ang mga relative clause na may noi ay tradisyonal na pinaghihiwalay ng mga kuwit sa Ingles. Ginagamit nila ang which o who, at ang salitang that ay hindi ginagamit sa kanila.

Tingnan natin ang isa pang halimbawa.

mi klama le pa tricu Pupunta ako sa puno.

le pa tricu cu barda Malaki ang puno.

le pa tricu

ang puno (isang puno)

barda

x₁ ay malaki/malawak

At ngayon pagsamahin natin ang dalawang pangungusap na iyon:

le tricu noi mi klama ke'a cu barda Ang puno, na pinupuntahan ko, ay malaki.

Pansinin ang salitang ke'a. Inilipat natin ang pangalawang pangungusap tungkol sa parehong puno sa isang relative clause at pinalitan ang argumento na le tricu ng ke'a sa relative clause. Kaya ang panghalip na ke'a ay katulad ng who at which sa Ingles. Tumuturo ito pabalik sa argumento kung saan nakakabit ang relative clause.

Kaya literal na ang ating pangungusap sa Lojban ay tunog na

Ang puno, na ganoon na pumupunta ako dito, ay malaki.

Ang ke'a ay maaaring alisin kung sapat ang konteksto. Ang sumusunod na dalawang pangungusap ay may parehong kahulugan:

le prenu poi pendo mi cu tavla mi le prenu poi ke'a pendo mi cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nakikipag-usap sa akin.

Ang ke'a ay madalas na ipinapalagay na pumupunta sa unang hindi napunang lugar:

mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana bu'u le panka mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana ke'a bu'u le panka Gusto ko si Doris na palagi kong nakikita sa parke.

Dito, ang mi ay pumupuno sa unang puwang ng relasyong ta'e zgana (… palaging nakakakita ng …), kaya ang ke'a ay ipinapalagay para sa susunod, pangalawang lugar.

Ang mga relative clause tulad ng karaniwang mga relasyon ay maaaring maglaman ng mga konstruksyon na may mga modal na termino:

le tricu noi mi pu klama ke'a ca le cabdei cu barda Ang puno, na pinuntahan ko ngayong araw, ay malaki.

le cabdei

ang araw ngayon

Pansinin na ang ca le cabdei ay kabilang sa relative clause. Ihambing:

le tricu noi mi pu klama ke'a cu barda ca le cabdei Ang puno, na pinuntahan ko, ay malaki ngayon.

Malaki ang pagbabago ng kahulugan.

Sa wakas, ang voi ay ginagamit upang bumuo ng mga argumento na tulad ng le ngunit may mga relative clause:

ti voi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse tu Ang mga ito na ang ngiti ay nakakatuwa sa akin ay nakaupo doon.

ti

ito malapit sa akin, ang mga ito malapit sa akin

cisma

x₁ ay ngumingiti

pluka

x₁ ay nakakatuwa sa x₂

zutse

x₁ ay nakaupo, nakaupong nasa x₂

Dito, tinutukoy ng voi ang bagay na malapit sa akin.

Ihambing ito sa:

ti poi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse Mula sa mga ito, ang mga ang ngiti ay nakakatuwa sa akin ay nakaupo.

Ang poi ay naglilimita sa pagpili sa mga inilalarawan sa relative clause. Ang halimbawang ito ay maaaring magpahiwatig na maraming bagay (tao, atbp.) sa paligid ko ngunit gamit ang poi pinipili ko lamang ang mga kailangan.

Ihambing ito sa:

ti noi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse Ang mga ito (na nagkataong ganoon na ang ngiti nila ay nakakatuwa sa akin) ay nakaupo.

Ang noi ay nagdaragdag lamang ng pangkaragdagang impormasyon na hindi kinakailangan upang matukoy kung ano ang tinutukoy ng ti (ang mga ito). Marahil, wala nang iba pang tao sa paligid na ilalarawan.

Sa wakas, tulad ng nu na may kanang border marker na kei, mayroon tayo ng

ku'o

kanang border marker para sa poi, noi at voi.

mi tavla la .doris. noi ca zutse tu ku'o .e la .alis. noi ca cisma Nakikipag-usap ako kay Doris, na nakaupo doon, at kay Alice, na ngumingiti ngayon.

Pansinin na kung wala ang ku'o magkakabit ang tu (doon) kasama ang la .alis. (Alice) na magdudulot ng kakaibang kahulugan:

mi tavla la .doris. noi ca zutse tu .e la .alis. noi ca cisma Nakikipag-usap ako kay Doris, na nakaupo doon at sa ibabaw ni Alice (na ngumingiti ngayon).

Pansinin ang bahaging zutse tu .e la .alis..

Para sa lahat ng poi, noi at voi ang kanang border marker ay pareho pa rin: ku'o.

Gawain#

ctuca

x₁ ay nagtuturo sa isang tao x₂ ng paksa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Maikling mga relative clause. 'Tungkol sa'#

Minsan, maaaring kailanganin mong ikabit ang isang karagdagang argumento sa isa pang argumento:

mi djuno le vajni pe do Alam ko ang isang bagay na mahalaga tungkol sa iyo.

le vajni

isang bagay na mahalaga

Ang pe at ne ay katulad ng poi at noi, ngunit ikinakabit nila ang mga argumento sa mga argumento:

le pa penbi pe mi cu xunre Ang panulat na sa akin ay pula. (sa akin ay mahalaga sa pagtukoy sa panulat na tinutukoy)

le penbi

ang panulat

le pa penbi ne mi cu xunre Ang panulat, na sa akin, ay pula. (karagdagang impormasyon)

ne

na tungkol sa, may kaugnayan sa … (isang argumento ang sumusunod)

pe

na tungkol sa, may kaugnayan sa … (isang argumento ang sumusunod)

le pa penbi ne mi ge'u .e le pa fonxa ne do cu xunre Ang panulat, na sa akin, at ang telepono, na sa iyo, ay pula.

ge'u

kanang border marker para sa pe, ne.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

«be» at «pe»#

Tandaan na ang mga relative clause ay nakakabit sa mga argumento, samantalang ang be ay bahagi ng relasyon.

Sa katunayan, ang le bangu pe mi ay mas mahusay na pagsasalin ng ang wika ko, dahil, tulad ng sa Ingles, ang dalawang argumento ay magkaugnay sa isa't isa sa isang malabong paraan.

Gayunpaman, maaari mong sabihin ang le birka be mi bilang ang braso ko. Kahit na putulin mo ang iyong braso, ito ay magiging sa iyo pa rin. Kaya naman ang birka ay may lugar ng may-ari:

birka

x₁ ay isang braso ng x₂

Ipakita nating muli na ang isang konstruksyon na may be ay bahagi ng relasyon, samantalang ang pe, ne, poi at noi ay nakakabit sa mga argumento:

le pa melbi be mi fonxa pe le pa pendo be mi cu barda Ang maganda para sa akin na telepono ng kaibigan ko ay malaki.

Dito, ang be mi ay nakakabit sa relasyong melbi = maging maganda para sa … (isang tao) at kaya lumilikha ng bagong relasyon na melbi be mi = maging maganda para sa akin. Ngunit ang pe le pa pendo be mi (ng kaibigan ko) ay inilalapat sa buong argumento na le pa melbi be mi fonxa (ang maganda para sa akin na telepono).

Maaari ring mangyari na kailangan nating ikabit ang be sa isang relasyon, gawing argumento ang relasyong iyon at pagkatapos ay ikabit ang pe sa argumento na iyon:

le pa pendo be do be'o pe la .paris. cu stati Ang kaibigan mo na may kaugnayan sa Paris ay matalino. (pe la .paris. ay nakakabit sa buong argumento na le pa pendo be do be'o)

le pu plicru be do bei le pa plise be'o pe la .paris. cu stati Ang nagbigay sa iyo ng mansanas (at may kaugnayan sa Paris) ay matalino. (pe la .paris. ay nakakabit sa buong argumento na le pu plicru be do bei le pa plise be'o)

be'o

kanang border marker para sa hanay ng mga termino na nakakabit sa be at bei

Sa dalawang halimbawang ito, ang iyong kaibigan ay may kaugnayan sa Paris (marahil, siya ay taga-Paris).

Ihambing ito sa:

le pa pendo be do pe la .paris. cu stati Ang kaibigan mo (na ikaw na may kaugnayan sa Paris) ay matalino.

le pu plicru be do bei le pa plise pe la .paris. cu stati Ang nagbigay sa iyo ng mansanas (ang mansanas na may kaugnayan sa Paris) ay matalino.

Sa huling dalawang halimbawa, gayunpaman, ikaw o ang mansanas ang may kaugnayan sa Paris.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

tuple

x₁ ay isang binti ng x₂

clani

x₁ ay mahaba, mahabang-panahon

cinri

x₁ (kaganapan) ay kawili-wili para sa isang tao x₂

le cukta

ang libro, ang mga libro

'Si Alice ay isang guro' at 'Si Alice ang guro'#

Sa Ingles, ang pandiwa na is, are, to be ay nagpapagana sa isang pangngalan na gumana bilang pandiwa. Sa Lojban, kahit ang mga konsepto tulad ng pusa (mlatu), tao (prenu), gusali (dinju), bahay (zdani) ay gumagana bilang mga pandiwa (relasyon) bilang default. Tanging ang mga panghalip ang gumagana bilang mga argumento.

Gayunpaman, narito ang tatlong kaso:

la .alis. cu ctuca Si Alice ay nagtuturo.

la .alis. cu me le ctuca Si Alice ay isa sa mga guro.

me

… ay kabilang sa …, … ay isa sa …, … ay mga miyembro ng … (sumusunod ang argumento)

la .alis. ta'e ctuca Si Alice ay palaging nagtuturo.

ta'e

modal na partikulya: ang pangyayari ay nangyayari nang palagian

la .alis. cu du le ctuca Si Alice ang guro.

du

… ay kapareho ng …

Ang partikulyang me ay kumukuha ng argumento pagkatapos nito at nagpapahiwatig na malamang may ibang mga guro, at si Alice ay isa sa kanila.

Ang partikulyang du ay ginagamit kapag si Alice ay, halimbawa, ang guro na hinahanap natin o pinag-uusapan. Nagpapahiwatig ito ng pagkakakilanlan.

Kaya, ang me at du ay minsan ay maaaring tumugma sa kung ano ang ipinapahayag natin sa Ingles gamit ang pandiwa na to be/is/was.

Sa Lojban, inuuna natin ang kahulugan ng gusto nating sabihin, sa halip na umasa sa kung paano ito literal na ipinapahayag sa Ingles o ibang mga wika.

Iba pang mga halimbawa:

mi me la .bond. Ako si Bond.

mi du la .kevin. Ako si Kevin (ang kailangan mo).

ti du la .alis. noi mi ta'e zgana bu'u le panka Ito si Alice na palagi kong nakikita sa parke.

Ang noi du at poi du ay ginagamit upang magpakilala ng mga alternatibong pangalan para sa isang bagay. Tumutugma sila sa Ingles na namely, i.e.:

la .alis. cu penmi le prenu noi du la .abdul. Nakilala ni Alice ang tao, si Abdul.

penmi

… nakikilala … (isang tao)

Kapag gumagamit ng me, maaari mong pagsamahin ang ilang argumento gamit ang at:

tu me le pendo be mi be'o .e le tunba be mi Iyon ay ilan (o lahat) ng mga kaibigan ko at mga kapatid ko.

tunba

x₁ ay kapatid ng x₂

Gawain#

gerku

x₁ ay isang aso

badna

x₁ ay isang saging

pendo

x₁ ay kaibigan ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na ito gamit ang angkop na mga salita para sa "is/are".

Mga relasyon na may mga modal na partikulya#

Maaari nating ilagay ang isang modal na partikulya hindi lamang bago ang pangunahing konstruksyon ng relasyon ng pangungusap kundi pati na rin sa dulo nito, na nagbubunga ng parehong resulta:

mi ca tcidu mi tcidu ca Nagbabasa ako (ngayon).

tcidu

magbasa (ng ilang teksto)

Kapag gumagamit ng nu, lumilikha tayo ng relasyon na naglalarawan ng ilang pangyayari. Pansinin ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang halimbawang ito:

le nu tcidu ca cu nandu Ang kasalukuyang pagbabasa ay mahirap, kumplikado.

le nu tcidu cu ca nandu Ang pagbabasa ay mahirap ngayon.

Iba pang mga halimbawa:

mi klama le pa cmana pu Pumunta ako sa bundok. Pumupunta ako sa isang bundok (sa nakaraan).

le nu mi klama le pa cmana pu cu pluka Ang pagpunta ko sa bundok ay nakakatuwa.

Maaari rin nating ilagay ang isa o higit pang modal na partikulya bilang unang elemento ng isang konstruksyon ng relasyon at halimbawa, gamitin ang gayong pinayamang relasyon sa anyo ng argumento:

le pu kunti tumla ca purdi Ang dating disyerto ay ngayon isang hardin.

kunti

x₁ ay walang laman

tumla

x₁ ay isang parsela ng lupa

Ang pu ay kabilang sa le kunti tumla at ang ca ay kabilang sa purdi (dahil ang le pu kunti tumla ay hindi maaaring magdagdag ng ca sa dulo).

Ang pagkakaroon ng ilang modal na partikulya nang magkakasunod ay hindi problema:

le pu ze'u kunti tumla ca purdi Ang dating disyerto sa mahabang panahon ay ngayon isang hardin.

ze'u

modal na termino: sa mahabang panahon

Ang paglalagay ng mga partikulyang termino pagkatapos ng mga pangngalan ay nagbubuklod sa kanila sa mga panlabas na relasyon:

le kunti tumla pu purdi (le kunti tumla) pu purdi Ang disyerto ay dating hardin.

Gawain#

melbi

x₁ ay maganda

sutra

x₁ ay mabilis

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipakita kung saan inilalapat ang mga modal na partikulya sa mga pangungusap na ito.

Mga bagong argumento mula sa mga puwang ng parehong relasyon#

do plicru mi ti Ipinagkakaloob mo sa akin ito.

mi se plicru do ti Ipinagkakaloob sa akin ito ng iyo.

plicru

x₁ ay nagbibigay sa x₂ ng isang bagay na x₃ para gamitin

Maaari nating palitan ang unang dalawang lugar sa relasyon gamit ang se at sa gayon ay baguhin ang estruktura ng lugar.

Ang do plicru mi ti ay eksaktong kapareho ng kahulugan ng mi se plicru do ti. Ang pagkakaiba ay nasa estilo lamang.

Maaaring gusto mong baguhin ang mga bagay para sa iba't ibang diin, halimbawa, upang banggitin ang mas mahahalagang bagay sa isang pangungusap muna. Kaya ang mga sumusunod na pares ay may parehong kahulugan:

mi prami do Mahal kita.

do se prami mi Minamahal ka ko.

le nu mi tadni la .lojban. cu xamgu mi Ang pag-aaral ko ng Lojban ay mabuti para sa akin.

xamgu

… ay mabuti para sa (isang tao)

mi se xamgu le nu mi tadni la .lojban. Para sa akin, mabuti ang mag-aral ng Lojban.

Ang pareho ay maaaring gawin kapag ang relasyon ay ginagamit sa paglikha ng mga argumento:

le plicru

ang mga nagbibigay, ang mga donor

le se plicru

ang mga binibigyan, ang mga tumatanggap ng regalo

le te plicru

ang mga bagay na ibinibigay para gamitin, ang mga regalo

Ang te ay nagpapalitan ng una at ikatlong lugar ng mga relasyon.

Tulad ng alam natin, kapag nagdagdag tayo ng le sa harap ng isang konstruksyon ng relasyon, ito ay nagiging argumento. Kaya

• ang le plicru ay nangangahulugang ang mga maaaring magkasya sa unang lugar ng plicru
• ang le se plicru ay nangangahulugang ang mga maaaring magkasya sa pangalawang lugar ng plicru
• ang le te plicru ay nangangahulugang ang mga maaaring magkasya sa ikatlong lugar ng plicru

Kaya, sa Lojban, hindi natin kailangan ng hiwalay na mga salita para sa donor, tumatanggap, at regalo. Ginagamit nating muli ang parehong relasyon at nakakatipid ng maraming pagsisikap dahil sa matalinong disenyo na ito. Sa katunayan, hindi natin maiisip ang isang regalo nang hindi ipinapahiwatig na may nagbigay nito o magbibigay nito. Kapag ang mga kapaki-pakinabang na phenomena ay magkakaugnay, sinasalamin ito ng Lojban.

Gawain#

vecnu

x₁ ay nagbebenta ng x₂ sa x₃ sa presyong x₄

ciska

x₁ ay nagsusulat ng x₂ sa ibabaw na x₃ gamit ang kasangkapang x₄

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga relasyong ito gamit ang se/te/ve.

Pagbabago ng ibang mga lugar sa mga pangunahing relasyon#

Ang serye na se, te, ve, xe (sa alpabetikong pagkakasunod-sunod) ay binubuo ng mga partikulya na nagpapalit ng mga lugar sa mga pangunahing relasyon:

• ang se ay nagpapalit ng una at pangalawang lugar
• ang te ay nagpapalit ng una at ikatlong lugar
• ang ve ay nagpapalit ng una at ikaapat na lugar
• ang xe ay nagpapalit ng una at ikalimang lugar.

mi zbasu le pa stizu le mudri Ginawa ko ang upuan mula sa piraso ng kahoy.

zbasu

x₁ ay gumagawa, nagtatayo ng x₂ mula sa x₃

le pa stizu

ang upuan

le mudri

ang piraso ng kahoy

le mudri cu te zbasu le stizu mi Ang piraso ng kahoy ay kung saan ginawa ang upuan sa akin.

Ang mi ay lumipat na sa ikatlong lugar ng relasyon at maaaring alisin kung masyadong tamad tayong tukuyin kung sino ang gumawa ng upuan o kung hindi natin alam kung sino ang gumawa nito:

le mudri cu te zbasu le stizu Ang piraso ng kahoy ang materyal ng upuan.

Katulad ng ating halimbawa sa le se plicru (ang tumatanggap) at le te plicru (ang regalo), maaari nating gamitin ang te, ve, xe upang kumuha ng higit pang mga salita mula sa ibang mga lugar ng mga salitang relasyon:

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃ sa pamamagitan ng x₄ gamit ang paraan na x₅

Kaya, maaari nating kunin na

le klama

ang pumupunta / ang mga pumupunta

le se klama

ang lugar ng patutunguhan

le te klama

ang lugar ng pinagmulan ng paggalaw

le ve klama

ang ruta

le xe klama

ang paraan ng pagpunta

Ang le xe klama at ang ikalimang lugar ng klama ay maaaring tumukoy sa anumang paraan ng paggalaw, tulad ng pagmamaneho ng kotse o paglalakad.

Ang se ay mas madalas gamitin kaysa sa ibang mga partikulya para sa pagpapalit ng mga lugar.

Gawain#

mrilu

x₁ ay nagpapadala ng bagay na x₂ sa address ng tagatanggap na x₃ mula sa kahon ng liham na x₄ sa pamamagitan ng network ng tagapagdala na x₅

pagbu

x₁ ay bahagi ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Tukuyin kung aling mga lugar ang tinutukoy ng mga na-convert na relasyong ito.

Malayang pagkakasunod-sunod ng mga salita: mga tag para sa mga tungkulin sa mga relasyon#

Karaniwan, hindi natin kailangan ang lahat ng mga puwang, mga lugar ng isang relasyon, kaya maaari nating alisin ang mga hindi kailangan sa pamamagitan ng pagpapalit sa kanila ng zo'e. Gayunpaman, maaari nating gamitin ang mga place tag upang tahasang tumukoy sa isang kinakailangang puwang. Ang mga place tag ay gumagana tulad ng mga modal na partikulya ngunit tumutugon sa estruktura ng lugar ng mga relasyon:

mi prami do ay kapareho ng fa mi prami fe do Mahal kita.

• ang fa ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa unang puwang ng isang relasyon (x₁)
• ang fe ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa pangalawang puwang (x₂)
• ang fi ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa ikatlong puwang (x₃)
• ang fo ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa ikaapat na puwang (x₄)
• ang fu ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa ikalimang puwang (x₅)

Higit pang mga halimbawa:

mi klama fi le tcadu Umaalis ako mula sa lungsod.

Ang fi ay nagmamarka sa le tcadu bilang ikatlong lugar ng klama (ang pinagmulan ng paggalaw). Kung walang fi, ang pangungusap ay magiging mi klama le tcadu, na nangangahulugang Pumupunta ako sa lungsod.

mi pinxe fi le kabri ay kapareho ng mi pinxe zo'e le kabri Umiinom ako (ng isang bagay) mula sa baso.

pinxe

x₁ ay umiinom ng x₂ mula sa x₃

le kabri

ang baso

mi tugni zo'e le nu vitke le rirni mi tugni fi le nu vitke le rirni Sumasang-ayon ako (sa isang tao) tungkol sa pagbisita sa mga magulang.

tugni

x₁ ay sumasang-ayon sa isang tao x₂ tungkol sa x₃ (proposisyon)

le rirni

ang magulang / ang mga magulang

Gamit ang mga place tag, maaari nating ilipat ang mga lugar:

fe mi fi le plise pu plicru May nagbigay ng mansanas sa akin.

Dito,

• le plise = ang mansanas, inilalagay natin ito sa ikatlong lugar ng plicru, ang ibinibigay
• mi = ako, inilalagay natin ito sa pangalawang lugar ng plicru, ang tumatanggap.

Tulad ng makikita natin sa huling halimbawa, hindi natin maisasalamin ang pagkakasunod-sunod ng mga salita sa pagsasalin nito sa Ingles.

Ang malawakang paggamit ng mga place tag ay maaaring magpahirap sa pag-unawa ng ating pananalita, ngunit nagbibigay sila ng higit na kalayaan.

Hindi tulad ng serye ng se, ang paggamit ng mga place tag tulad ng fa ay hindi nagbabago ng estruktura ng lugar.

---

Maaari nating gamitin ang mga place tag sa loob ng mga argumento sa pamamagitan ng paglalagay sa kanila pagkatapos ng be:

le pa klama be fi le tcadu cu pendo mi Ang isa na nanggaling sa lungsod ay kaibigan ko.

---

Maaari rin nating ilagay ang lahat ng mga argumento ng isang pangunahing relasyon sa harap ng buntot ng pangungusap (na pinapanatili ang kanilang relatibong pagkakasunod-sunod). Dahil sa kalayaang ito, maaari nating sabihin:

mi do prami na kapareho ng mi do cu prami na kapareho ng mi prami do Mahal kita.

ko kurji ko ay kapareho ng ko ko kurji Alagaan mo ang iyong sarili.

Ang mga sumusunod na pangungusap ay magkapareho rin sa kahulugan:

mi plicru do le pa plise Binibigyan kita ng mansanas.

mi do cu plicru le pa plise Ako ikaw binibigyan ng mansanas.

mi do le pa plise cu plicru Ako ikaw ang mansanas binibigyan.

Gawain#

dunda

x₁ ay nagbibigay ng x₂ sa x₃

xamgu

x₁ ay mabuti para sa x₂ sa mga termino ng x₃

cuxna

x₁ ay pumipili ng x₂ mula sa x₃

zgike

x₁ ay musika

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Para sa bawat pangungusap, sabihin kung aling mga lugar ng relasyon ang napunan.

Prenex#

Ang Prenex ay isang "prefix" ng relasyon, kung saan maaari kang magdeklara ng mga variable na gagamitin mamaya:

pa da poi pendo mi zo'u da tavla da May isang tao na kaibigan ko na ganoon na siya ay nakikipag-usap sa kanyang sarili

zo'u

panghiwalay ng prenex

da

panghalip: variable.

Ang panghalip na da ay isinasalin bilang may isang bagay/isang tao … Kung gamitin natin ang da sa pangalawang pagkakataon sa parehong relasyon, lagi itong tumutukoy sa parehong bagay tulad ng unang da:

mi djica le nu su'o da poi kukte zo'u mi citka da Gusto kong magkaroon ng kahit isang bagay na masarap para kainin ko ito.

su'o

numero: kahit isa

Kung ang variable ay ginagamit sa parehong relasyon at hindi sa anumang naka-embed na relasyon, maaari mong alisin ang prenex nang buo:

mi djica le nu su'o da poi kukte zo'u mi citka da mi djica le nu mi citka su'o da poi kukte Gusto kong magkaroon ng kahit isang bagay na masarap para kainin ko ito. Gusto kong may kainin ako.

Ang dalawang halimbawa ay may parehong kahulugan, sa parehong kaso ang su'o da ay tumutukoy sa may (nagkaroon/magkakaroon) isang bagay o isang tao.

Gayunpaman, ang prenex ay kapaki-pakinabang at kinakailangan kapag kailangan mong gamitin ang da sa malalim na bahagi ng iyong relasyon, ibig sabihin sa loob ng mga naka-embed na relasyon:

su'o da poi kukte zo'u mi djica le nu mi citka da May kahit isang bagay na masarap: gusto kong kainin ko ito, gusto kong kainin ito. May masarap na gusto kong kainin.

Pansinin kung paano nagbabago ang kahulugan. Dito, hindi natin maaaring alisin ang prenex dahil babaguhin nito ang kahulugan ng nakaraang halimbawa.

Higit pang mga halimbawa:

mi tavla Nag-uusap ako.

mi tavla su'o da mi tavla da May kausap ako.

Bilang default, ang da bilang panghalip lamang ay nangangahulugan ng pareho sa su'o da (may kahit isa …) maliban kung may tahasang numerong ginamit.

da tavla da May nag-uusap sa kanyang sarili.

da tavla da da May nag-uusap sa kanyang sarili tungkol sa kanyang sarili.

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa isang tao x₂ tungkol sa paksang x₃

pa da poi ckape zo'u mi djica le nu da na ku fasnu May isang mapanganib na bagay: gusto kong hindi ito mangyari.

Ang da ay hindi nagpapahiwatig ng anumang partikular na bagay o pangyayari, na madalas na kapaki-pakinabang:

xu do tavla su'o da poi na ku slabu do Nakikipag-usap ka ba sa isang tao na hindi mo kakilala? (walang partikular na tao sa isip na inilalarawan).

.e'u mi joi do casnu bu'u su'o da poi drata Mag-usap tayo sa ibang lugar (walang partikular na lugar sa isip)

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

citka

x₁ ay kumakain ng x₂

djuno

x₁ ay nakakaalam ng x₂ (katotohanan) tungkol sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Sabihin kung ano ang tinutukoy ng bawat variable sa mga pangungusap na ito.

Mga argumento ng pag-iral#

pa da poi me le pendo be mi zo'u mi prami da May isang tao na kaibigan ko, na ganoon na mahal ko siya.

Dahil ang da ay isang beses lamang ginamit, maaaring matukso tayong alisin ang prenex. Ngunit paano natin dapat pangasiwaan ang relative clause na poi pendo mi (na kaibigan ko)?

Sa kabutihang palad, sa Lojban may shortcut:

pa da poi me le pendo be mi zo'u mi prami da mi prami pa le pendo be mi May isang tao na kaibigan ko, na ganoon na mahal ko siya.

Ang dalawang pangungusap ay may parehong kahulugan.

Ang mga argumento na nagsisimula sa mga numero tulad ng pa le pendo (may isang kaibigan ko), ci le prenu (may tatlong tao) ay maaaring tumukoy sa mga bagong entity sa bawat pagkakataon na ginagamit ang mga ito. Kaya naman

pa le pendo be mi ca tavla pa le pendo be mi May isang kaibigan ko na nakikipag-usap sa isang kaibigan ko.

Ang pangungusap na ito ay hindi tumpak sa pagsasabi kung ang iyong kaibigan ay nakikipag-usap sa kanyang sarili, o inilalarawan mo ang dalawang kaibigan mo na ang una ay nakikipag-usap sa pangalawa.

Mas makatuwiran na sabihin:

le pa pendo be mi ca tavla ri Ang kaibigan ko ay nakikipag-usap sa kanyang sarili.

ri

panghalip: tumutukoy sa nakaraang argumento maliban sa mi, do.

Dito, ang ri ay tumutukoy sa nakaraang argumento: le pa pendo sa kabuuan.

Tandaan ang pagkakaiba:

• ang da ay nangangahulugang may isang bagay/isang tao, ang da ay laging tumutukoy sa parehong entity kapag ginamit ng higit sa isang beses sa parehong relasyon.
• ang argumento tulad ng pa le mlatu (na may simpleng numero) ay katulad ng paggamit ng pa da poi me le mlatu ngunit maaari itong tumukoy sa mga bagong entity sa bawat pagkakataon na ginagamit ito.

mi nitcu le nu pa da poi mikce zo'u da kurju mi Kailangan ko ng isang doktor na mag-alaga sa akin (nagpapahiwatig na "kahit sinong doktor ay pwede").

pa da poi mikce zo'u mi nitcu le nu da kurju mi May isang doktor na kailangan kong mag-alaga sa akin.

Isa pang halimbawa:

le nu pilno pa le bangu kei na ku banzu Ang paggamit lamang ng isa sa mga wika ay hindi sapat.

pilno

… ay gumagamit ng …

banzu

… ay sapat para sa layuning …

Ihambing ito sa:

le nu pilno le pa bangu kei na ku banzu Ang paggamit ng wika (ang tinutukoy) ay hindi sapat.

Ang mga argumento ng pag-iral ay natural na ginagamit sa loob ng mga panloob na relasyon at kasama ng tu'a:

mi djica le nu mi citka pa le plise Gusto kong kumain ng isang mansanas, kahit anong mansanas.

mi djica tu'a pa le plise Gusto ko ng isang bagay tungkol sa isang mansanas, kahit anong mansanas (marahil, pagkain nito, marahil pagkagat, pagdila, paghagis nito sa kaibigan mo, atbp.)

Pansinin ang pagkakaiba:

mi djica tu'a le pa plise Gusto ko ng isang bagay tungkol sa mansanas (ang tinutukoy na mansanas).

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

zmadu

x₁ ay higit sa x₂ sa katangiang x₃

mlatu

x₁ ay isang pusa

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag ang pagkakaiba sa kahulugan sa pagitan ng mga pangungusap na ito.

'May braso ako.' 'May kapatid na lalaki ako.'#

Ang pandiwang Ingles na to have ay may ilang kahulugan. Ilista natin ang ilan sa mga ito.

pa da birka mi May braso ako. May isang bagay na isang braso ko

birka

x₁ ay isang braso ng x₂

Ginagamit natin ang parehong estratehiya para sa pagpapahayag ng mga relasyon sa pamilya:

pa da bruna mi mi se bruna pa da May isang kapatid na lalaki ko. May isang kapatid na lalaki ako. May isang tao na kapatid na lalaki ko

re lo bruna be mi cu clani May dalawa akong kapatid na lalaki, at sila ay matangkad.

clani

x₁ ay mahaba, matangkad

Kaya hindi natin kailangan ang pandiwang to have para ipahayag ang mga ganitong relasyon. Ang pareho ay naaangkop sa ibang mga miyembro ng pamilya:

da mamta mi mi se mamta da May nanay ako.

da patfu mi mi se patfu da May tatay ako.

da mensi mi mi se mensi da May kapatid na babae ako.

da panzi mi mi se panzi da May anak (o mga anak) ako.

panzi

x₁ ay isang anak, supling ng x₂

Tandaan na ang paggamit ng numero sa harap ng da ay hindi kinakailangan kung sapat ang konteksto.

---

Isa pang kahulugan ng to have ay to keep (itago, panatilihin):

mi ralte le pa gerku May aso ako. Pinapanatili ko ang aso

mi ralte le pa karce May kotse ako.

ralte

x₁ ay nagpapanatili ng x₂ sa kanilang pag-aari

---

Kung ikaw ay nagmamay-ari, nagtataglay ng isang bagay ayon sa ilang batas o dokumento, dapat mong gamitin ang ponse:

mi ponse le karce Pag-aari ko ang kotse. May kotse ako.

ponse

x₁ ay nagmamay-ari ng x₂

Gawain#

mamta

x₁ ay isang nanay ng x₂

patfu

x₁ ay isang tatay ng x₂

ralte

x₁ ay nagpapanatili ng x₂ sa kanilang pag-aari

ponse

x₁ ay legal na nagmamay-ari ng x₂

danlu

… ay isang hayop

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na Ingles tungkol sa pag-aari sa Lojban.

Saklaw (Scope)#

Ang pagkakasunod-sunod ng

• mga termino, na nagsisimula sa mga numero,
• mga modal na termino, at
• mga modal na partikulya ng mga konstruksyon ng relasyon,

ay mahalaga at dapat basahin mula kaliwa pakanan:

ci le pendo cu tavla re le verba May tatlong kaibigan, bawat isa ay nakikipag-usap sa dalawang bata.

Ang kabuuang bilang ng mga bata dito ay maaaring umabot sa anim.

Sa pamamagitan ng paggamit ng zo'u, maaari nating gawing mas malinaw ang ating pangungusap:

ci da poi me le pendo ku'o re de poi me le verba zo'u da tavla de Para sa tatlong da na kabilang sa mga kaibigan, para sa dalawang de na kabilang sa mga bata: ang da ay nakikipag-usap sa de.

Dito, nakikita natin na ang bawat isa sa mga kaibigan ay sinasabing nakikipag-usap sa dalawang bata, at maaaring iba-ibang mga bata ito sa bawat pagkakataon, na may hanggang anim na bata sa kabuuan.

Paano naman natin maipapahayag ang ibang interpretasyon, kung saan dalawang bata lamang ang kasangkot? Hindi natin basta-basta mababaligtad ang pagkakasunod-sunod ng mga variable sa prenex sa:

re de poi me le verba ku'o ci da poi me le pendo zo'u da tavla de Para sa dalawang de na kabilang sa mga bata, para sa tatlong da na kabilang sa mga kaibigan, ang da ay nakikipag-usap sa de

Bagaman nalimitahan na natin ang bilang ng mga bata sa eksaktong dalawa, nagkakaroon tayo ng hindi tiyak na bilang ng mga kaibigan, na mula tatlo hanggang anim. Ang pagkakaibang ito ay tinatawag na "scope distinction": sa unang halimbawa, ang ci da poi me le pendo ay sinasabing may mas malawak na saklaw kaysa re de poi me le verba, at kaya nauuna ito sa prenex. Sa pangalawang halimbawa, ang kabaligtaran ang totoo.

Upang gawing pantay ang saklaw, ginagamit natin ang isang espesyal na conjunction na ce'e na nag-uugnay ng dalawang termino:

ci da poi me le pendo ce'e re de poi me le verba cu tavla ci le pendo ce'e re le verba cu tavla Tatlong kaibigan [at] dalawang bata, nag-uusap.

Pinipili nito ang dalawang grupo, isa na may tatlong kaibigan at ang isa ay may dalawang bata, at sinasabi na ang bawat isa sa mga kaibigan ay nakikipag-usap sa bawat isa sa mga bata.

Ang pagkakasunod-sunod ay mahalaga rin sa mga modal na partikulya na nagbabago ng mga pangunahing konstruksyon ng relasyon:

mi speni May asawa ako.

mi co'a speni Nagpapakasal ako.

mi mo'u speni Balo na ako.

mo'u

termino: ang pangyayari ay natapos na

Ngayon ihambing:

mi mo'u co'a speni Bagong kasal ako. Natapos ko nang maging may-asawa.

mi co'a mo'u speni Naging balo ako. Nagsimula akong matapos ang pagiging may-asawa.

Kung may ilang modal na partikulya sa isang pangungusap, ang alituntunin ay binabasa natin ang mga ito mula kaliwa pakanan nang magkasama, iniisip ito bilang tinatawag na imaginary journey. Nagsisimula tayo sa isang ipinahiwatig na punto sa oras at espasyo (ang "ngayon at dito" ng nagsasalita kung walang argumento na nakakabit sa kanan), at pagkatapos ay sinusundan ang mga modal nang isa-isa mula kaliwa pakanan.

Tingnan natin ang mi mo'u co'a speni.

Ang mo'u ay nangangahulugang ang isang pangyayari ay kumpleto. Anong pangyayari? Ang pangyayaring co'a speni — ang maging may-asawa. Kaya, ang mi mo'u co'a speni ay nangangahulugang Natapos ko ang proseso ng pagiging may-asawa, ibig sabihin, Bagong kasal ako.

Sa mga ganitong kaso, sinasabi natin na ang co'a speni ay nasa loob ng "saklaw" ng mo'u.

Sa mi co'a mo'u speni, ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari ay iba.

Una, sinasabi na nagsimula ang isang pangyayari (co'a), pagkatapos ay sinasabi na ito ay isang pangyayari ng pagtatapos ng pagiging may-asawa. Kaya, ang mi co'a mo'u speni ay nangangahulugang Naging balo ako.

Maaari nating sabihin na dito ang mo'u speni ay nasa loob ng "saklaw" ng co'a.

Isa pang halimbawa:

mi co'a ta'e citka Nagsimula akong kumain nang palagian.

mi ta'e co'a citka Palagi akong nagsisimulang kumain.

Mga halimbawa na may simpleng mga panahon:

mi pu ba klama le cmana Nangyari ito bago pumunta ako sa bundok. Ako sa nakaraan: sa hinaharap: pumupunta sa bundok.

mi ba pu klama le cmana Mangyayari ito pagkatapos kong pumunta sa bundok. Ako sa hinaharap: sa nakaraan: pumupunta sa bundok.

Ang alituntunin ng pagbasa ng mga termino mula kaliwa pakanan ay maaaring ma-override sa pamamagitan ng pag-uugnay ng mga modal na partikulya gamit ang conjunction na ce'e:

mi ba ce'e pu klama le cmana Pumunta ako at pupunta sa bundok. Ako sa hinaharap at sa nakaraan: pumupunta sa bundok.

mi cadzu ba le nu mi citka ce'e pu le nu mi sipna Naglalakad ako pagkatapos kumain at bago matulog.

Gawain#

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa x₂ tungkol sa x₃

zgana

x₁ ay nagmamasid sa x₂

citka

x₁ ay kumakain ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag ang pagkakaiba sa kahulugan sa pagitan ng mga pangungusap na ito na may iba't ibang saklaw.

Mga modal na partikulya + «da» + mga argumento na nagsisimula sa mga numero#

Tulad ng sa mga modal na termino, ang posisyon ng da ay mahalaga:

mi ponse da May isang bagay na pag-aari ko.

mi co'u ponse da Nawala ko ang lahat ng aking pag-aari.

ponse

x₁ ay nagmamay-ari ng x₂

co'u

modal na termino: humihinto ang pangyayari

Maaaring mukhang nakakabaliw na halimbawa ito. Dito, ang isang tao ay nakapagsabi ng May pag-aari ako. Ngunit pagkatapos para sa lahat ng pag-aari ng tao, natapos ang sitwasyong ito.

Isa pang halimbawa:

ro da vi cu cizra Lahat ay kakaiba dito. Bawat bagay dito kakaiba

vi

dito, sa maikling distansya

cizra

x₁ ay kakaiba

vi ku ro da cizra Dito, lahat ay kakaiba. Dito: bawat bagay kakaiba

Nakuha mo ba ang pagkakaiba?

1. Ang Lahat ay kakaiba dito ay nangangahulugang kung ang isang bagay ay hindi kakaiba sa ibang lugar, nagiging kakaiba ito sa lugar na ito.
2. Ang Dito, lahat ay kakaiba ay simpleng naglalarawan ng mga bagay o pangyayari na nandito (at sila ay kakaiba). Wala tayong alam tungkol sa iba sa ibang mga lugar.

Isa pang halimbawa na may termino ng argumento na nagsisimula sa numero:

pa le prenu ta'e jundi May isang tao na palaging matulungin.

— pareho ang taong matulungin.

ta'e ku pa le prenu cu jundi Palaging nangyayari na may isang tao na matulungin.

— laging may isang tao na matulungin. Maaaring magbago ang mga tao, ngunit laging may isang matulungin na tao.

Gawain#

stati

x₁ ay matalino/matalas

jundi

x₁ ay matulungin sa x₂

zvati

x₁ ay naroroon sa x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag kung paano nagbabago ang kahulugan ng posisyon ng mga modal na termino at mga argumento ng pag-iral.

Mga pangkalahatang argumento. 'Gusto ko ang mga pusa (sa pangkalahatan)'. Mga Set#

mi nelci le'e mlatu Gusto ko ang mga pusa.

Nakita na natin na ang le ay kadalasang isinasalin bilang Ingles na the. Gayunpaman, sa ilang mga kaso, maaaring gusto nating ilarawan ang isang tipikal na bagay o pangyayari na pinakamagandang kumakatawan sa isang uri ng bagay o pangyayari sa ating konteksto. Sa kasong ito, pinapalitan natin ang le ng le'e:

mi nelci le'e badna .i mi na ku nelci le'e plise Gusto ko ang mga saging. Hindi ko gusto ang mga mansanas.

Maaaring wala akong mga saging o mansanas sa kamay. Simpleng pinag-uusapan ko ang mga saging at mansanas ayon sa aking pagkakaunawa, pagkakatanda, o pagkakadefine sa kanila.

Upang gumawa ng termino ng argumento na naglalarawan ng set ng mga bagay o pangyayari (kung saan kinukuha natin ang gayong tipikal na elemento), ginagamit natin ang salitang le'i:

le danlu pendo pe mi cu mupli le ka ca da co'a morsi kei le'i mabru Ang alaga kong hayop ay isang halimbawa na sa isang punto ang mga mammal ay namamatay.

danlu

x₁ ay isang mammal

morsi

x₁ ay patay

co'a morsi

x₁ ay namamatay

ca da

sa isang punto sa oras

mupli

x₁ ay isang halimbawa ng x₂ (property) sa x₃ (set)

Tinutukoy ng mga diksyunaryo ang mga puwang ng mga relasyon na kailangang punan ng mga set.

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

mupli

x₁ ay isang halimbawa ng x₂ sa x₃

le'e

artikulo para sa mga tipikal na elemento

le'i

artikulo para sa mga set

grute

… ay isang prutas

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na ito gamit ang mga angkop na artikulo.

Mga Masa#

lei prenu pu sruri le jubme Pinalibutan ng mga tao ang mesa. Ang masa ng mga tao ay pumaligid sa mesa.

sruri

… pumapaligid sa … (isang bagay)

le jubme

ang mesa, ang mga mesa

Ginagamit natin ang lei sa halip na le upang ipakita na ang masa ng mga bagay ay may kaugnayan sa aksyon, ngunit hindi kinakailangang bawat isa sa mga bagay na iyon nang indibidwal. Ihambing:

le prenu pu smaji Tahimik ang mga tao.

lei prenu pu smaji Tahimik ang karamihan.

le prenu

ang tao, ang mga tao

lei prenu

ang karamihan, ang masa ng mga tao

smaji

x₁ ay tahimik

le since cu sruri le garna Pinalibutan ng mga ahas ang tungkod. Bawat isa sa mga ahas ay pumaligid sa tungkod.

le since

ang ahas, ang mga ahas

le garna

ang tungkod, ang mga tungkod

— dito, bawat ahas ay pumaligid sa tungkod malamang sa pamamagitan ng pag-ikot dito.

lei since cu sruri le garna Pinalibutan ng mga ahas ang tungkod. Ang mga ahas na magkasama bilang isang masa ay pumaligid sa tungkod.

— dito, hindi natin pinapansin ang mga indibidwal na ahas, ngunit sinasabi natin na ang mga ahas bilang isang masa ay kolektibong pumaligid sa tungkod.

lei re djine cu sinxa la .lojban. Ang dalawang singsing ay isang simbolo ng Lojban.

na ku re le djine cu sinxa la lojban Hindi totoo na ang bawat isa sa dalawang singsing ay isang simbolo ng Lojban.

djine

x₁ ay isang singsing

Sa katunayan, ang dalawang singsing na magkasama lamang ang bumubuo ng simbolo.

Isaalang-alang ang pangungusap:

Mabigat ang mga mansanas.

Nangangahulugan ba ito na ang bawat mansanas ay mabigat, o nangangahulugan ba ito na mabigat sila kung pinagsama-sama?

Sa Lojban, madali nating makilala ang dalawang kasong ito:

le ci plise cu tilju Ang bawat isa sa tatlong mansanas ay mabigat.

le plise cu tilju Ang bawat isa sa mga mansanas ay mabigat.

lei ci plise cu tilju Ang tatlong mansanas ay mabigat sa kabuuan. (kaya ang bawat mansanas ay maaaring magaan, ngunit magkakasama sila ay mabigat)

tilju

x₁ ay mabigat

Tulad ng makikita mo, may mahalagang pagkakaiba sa pagitan ng paglalarawan ng isang bagay sa loob ng isang masa at paglalarawan ng masa mismo.

Gawain#

gunma

x₁ ay isang masa na binubuo ng mga bahaging x₂

barda

x₁ ay malaki/malawak

zvati

x₁ ay naroroon sa x₂

le ratcu

ang daga, ang mga daga

le cirla

ang keso

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag ang pagkakaiba sa pagitan ng paggamit ng le at lei.

Mga numero sa mga lugar#

le ci plise cu grake li pa no no Ang bawat isa sa tatlong mansanas ay tumitimbang ng 100 gramo.

lei ci plise cu grake li pa no no Ang tatlong mansanas ay tumitimbang ng 100 gramo sa kabuuan. (kaya ang bawat mansanas ay tumitimbang ng ≈ 33 gramo sa average)

grake

x₁ ay tumitimbang ng x₂ (numero) gramo

Kapag ang isang lugar ng isang relasyon ay nangangailangan ng numero tulad ng binanggit sa diksyunaryo, upang gamitin ang numerong iyon, nilalagyan natin ito ng prefix na salitang li.

Ang li ay isang prefix na nagpapahiwatig na isang numero, timestamp, o ilang mathematical expression ang darating.

li mu no Numero 50.

Ang simpleng mu no na walang prefix na li ay gagamitin upang tumukoy sa 50 bagay o pangyayari.

Gawain#

grake

x₁ ay tumitimbang ng x₂ (numero) gramo

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Aralin 3. Pag-quote. Mga Tanong. Mga Interjection#

«sei»: mga komento sa teksto#

Ang partikulyang sei ay nagpapahintulot na magsingit ng komento tungkol sa ating saloobin patungkol sa sinasabi sa isang relasyon:

do jinga sei mi gleki Nanalo ka! (Masaya ako tungkol dito!)

Gayunpaman:

do jinga sei la .ian. cu gleki Nanalo ka! (At masaya si Yan tungkol dito!)

Tulad ng sa mga argumento na binuo gamit ang le, ang relasyon na binuo gamit ang sei ay dapat magtapos sa isang konstruksyon ng relasyon.

la .alis. cu prami sei la .bob. cu gleki la .kevin.

Magdagdag tayo ng mga bracket upang gawing mas madaling basahin.

la .alis. cu prami (sei la .bob. cu gleki) la .kevin. Si Alice ay nagmamahal (masaya si Bob) kay Kevin. Si Alice ay nagmamahal kay Kevin (masaya si Bob).

Maaari rin nating magdagdag ng higit pang mga argumento sa relasyon gamit ang be at bei tulad ng ginagawa natin sa loob ng mga termino ng argumento:

do jinga sei mi zausku be fo la fircku Nanalo ka! (Magpo-post ako ng pagbati sa Facebook)

la fircku

Facebook

zausku

x₁ ay nagpupuri sa x₂ para sa madla na x₃ sa pamamagitan ng paraan na x₄

Gawain#

jinga

… nananalo

tirna

… nakakarinig ng … (isang bagay)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

kucli

… mausisa tungkol sa … (isang pangyayari)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga panipi#

Para sa pag-quote ng teksto, inilalagay natin ang partikulyang panipi na lu bago ang quote at inilalagay ang li'u pagkatapos nito. Ang resulta ay isang argumento na kumakatawan sa na-quote na teksto:

mi cusku lu mi prami do li'u Sinabi ko "Mahal kita."

cusku

x₁ ay nagpapahayag/nagsasabi ng x₂ (quote) sa madla na x₃

Isang magandang katangian ng Lojban ay ang lu — «panipi» at li'u — «isara ang panipi» na mga marka ay maaaring bigkasin. Ito ay napakadaling gamitin dahil, sa pasalitang Lojban, hindi mo kailangang baguhin ang tono upang ipakita kung saan nagsisimula at nagtatapos ang na-quote na teksto.

Gayunpaman, sa nakasulat na teksto na nagko-quote ng pag-uusap, ang may-akda ay madalas na nagtutok ng pansin ng mambabasa sa nilalaman ng mga panipi. Sa mga ganitong kaso, mas ginugusto ang sei.

Maaari rin nating i-nest ang mga panipi, halimbawa:

la .ian. pu cusku lu la .djein. pu cusku lu coi li'u mi li'u Sinabi ni Yan, "Sinabi ni Jane, 'Kumusta' sa akin."

na katulad ng

la .ian. pu cusku lu la .djein. pu rinsa mi li'u Sinabi ni Yan, "Binati ako ni Jane."

rinsa

x₁ ay bumabati sa isang tao na x₂

Tandaan na sa Lojban, nakikilala natin ang mga bagay at ang kanilang mga pangalan:

lu le munje li'u cu cmalu "Ang sansinukob" ay maliit.

le munje na ku cmalu Ang sansinukob ay hindi maliit.

le munje

ang sansinukob, mundo

Dito, ang teksto na "ang sansinukob" ay maliit, samantalang ang sansinukob ay hindi.

---

Ang mga interjection at vocative ay gumagana tulad ng mga konstruksyon na sei:

je'u mi jinga sei ra cusku Totoo, "Nanalo ako", sabi niya.

je'u

interjection: totoo

Tulad ng makikita mo, ang je'u ay hindi bahagi ng kanyang mga salita. Kinakatawan nito ang iyong saloobin patungkol sa relasyon. Kung gusto mong i-quote ang "je'u mi jinga", gumamit ng mga panipi tulad nito:

lu je'u mi jinga li'u se cusku ra "Totoo, nanalo ako", sabi niya.

Napansin mo ba ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang halimbawa?

Narito ang ilang karaniwang mga salitang relasyon na may kaugnayan sa pagsasalita:

ra pu retsku lu do klama ma li'u Nagtanong siya, "Saan ka pupunta?"

mi pu spusku lu mi klama le zdani li'u Sumagot ako, "Uuwi ako."

mi pu spuda le se retsku be ra le ka spusku lu mi klama le zdani li'u Sinagot ko ang kanyang tanong sa pamamagitan ng pagsabi, "Uuwi ako."

spuda

x₁ ay sumasagot sa x₂ sa pamamagitan ng paggawa ng x₃ (katangian ng x₁)

Ang natitirang tatlong salitang relasyon ay may magkaparehong estruktura ng lugar:

cusku

x₁ ay nagpapahayag/nagsasabi ng x₂ (quote) sa madla na x₃

retsku

x₁ ay nagtatanong ng x₂ (quote) sa madla na x₃

spusku

x₁ ay sumasagot/nagsasabi ng sagot na x₂ (quote) sa madla na x₃

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

«zo» — pag-quote ng isang salita#

Ang zo ay isang marker ng panipi, katulad ng lu. Gayunpaman, ang zo ay nagko-quote lamang ng isang salita na agad na sumusunod dito. Nangangahulugan ito na hindi nito kailangan ng salita na pang-isara tulad ng li'u; alam na natin kung saan nagtatapos ang panipi. Sa pamamagitan nito, nakakatipid tayo ng dalawang pantig at ginagawa nating mas maikli ang ating pananalita.

zo .robin. cmene mi "Robin" ang pangalan ko. Ang pangalan ko ay Robin.

cmene

x₁ (quote) ay pangalan ng x₂ …

Upang ipakilala ang iyong sarili sa Lojban gamit ang iyong Lojbanized na pangalan, sundin ang halimbawa sa itaas. Kung ang iyong pangalan ay binubuo ng higit sa isang salita, gamitin ang lu … li'u:

lu .robin.djonsyn. li'u cmene mi Robin Johnson ang pangalan ko.

Isa pang paraan ay ang paggamit ng me:

mi me la .robin.djonsyn. Ako si Robin Johnson.

Pansinin ang pagkakaiba: "Robin" na may mga panipi ay isang na-quote na pangalan, samantalang ang Robin ay isang tao.

Upang ipakita ito nang mas malinaw, narito ang isang kakaibang pagkakaiba-iba:

zo .robin. cmene la .robin. "Robin" ang pangalan ni Robin. "Robin" ay isang pangalan ni Robin.

Ang unang lugar ng cmene ay isang quote, isang teksto. Kaya, ginagamit natin ang lu … li'u o zo upang lumikha ng quote at punan ang unang lugar ng cmene nito, sa halip na la (prefix para sa mga pangalan).

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga pandiwa ng pagsasalita#

Narito ang ilang mga relasyon na naglalarawan ng pagsasalita:

mi pu skicu le purdi le pendo be mi lo ka bredi Sinabi ko sa kaibigan ko tungkol sa aking hardin na handa na ito.

skicu

x₁ ay nagsasabi tungkol sa x₁ (bagay/pangyayari/kalagayan) sa x₃ na may paglalarawan na x₄ (katangian)

bredi

… ay handa sa …

mi pu cusku lu le purdi cu bredi li'u le pendo be mi lo ka cladu bacru Sinabi ko sa kaibigan ko, "Handa na ang hardin," sa pamamagitan ng malakas na pagbigkas nito.

cusku

x₁ ay nagsasabi ng x₂ (teksto) para sa madla na x₃ sa pamamagitan ng medium na x₄

cladu

… ay malakas

mi pu tavla le pendo be mi le nu le purdi cu bredi kei le lojbo Nakipag-usap ako sa kaibigan ko sa Lojban tungkol sa pagiging handa ng hardin.

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa x₂ tungkol sa paksa na x₃ sa wika na x₄

Sa madaling salita:

• skicu ay nangangahulugang magsabi, maglarawan na may ilang paglalarawan,
• cusku ay nangangahulugang magsabi ng ilang teksto,
• tavla ay nangangahulugang makipag-usap sa isang wika.

Mga tanong na may nilalaman#

Ang Ingles ay may ilang mga salitang pang-tanong na wh- — who, what, atbp. Sa Lojban, para sa pareho sa kanila ginagamit natin ang isang salita: ma. Ang salitang ito ay isang argumento (tulad ng mi, le prenu, atbp.) at ito ay parang isang mungkahi na punan ang nawawalang lugar. Halimbawa:

— do klama ma — la .london. — Saan ka pupunta? — London.

— ma klama la .london. — la .kevin. — Sino ang pupunta sa London? — Si Kevin.

— mi plicru do ma — le plise — Ano ang ibibigay ko sa iyo? (malamang na ibig sabihin ay Ano ba ang dapat kong ibigay sa iyo?) > — Ang mansanas.

Upang isalin ang alin/ano, ginagamit din natin ang ma:

— ma gugde gi'e se xabju do — le gugde'usu — Sa anong bansa ka nakatira? — USA — Ano ang isang bansa at tinitirhan mo > — USA

xabju

… (isang tao) ay naninirahan sa … (isang lugar)

se xabju

… (isang lugar) ay tinitirhan ng … (isang tao)

Ang mo ay katulad ng ma, ngunit ito ay isang salitang relasyon.

Ang mo ay nagmumungkahi na punan ang isang relasyon sa halip na isang argumento. Ito ay parang nagtatanong ng Ano ang ginagawa ni X? o Ano si X? sa Ingles (hindi pinipilit ng Lojban na makilala ang pagitan ng pagiging at paggawa).

Maaari nating tingnan ang mo bilang pagtatanong sa isang tao na ilarawan ang relasyon sa pagitan ng mga argumento sa tanong.

— do mo — Kumusta ka? Ano'ng balita? — Ikaw ay ano, ginagawa mo ang ano?

Ito ang pinakakaraniwang paraan ng pagtatanong ng Kumusta ka? o Kamusta? sa Lojban. Ilang posibleng sagot:

— mi gleki — Masaya ako.

gleki

x₁ ay masaya

— mi kanro — Malusog ako.

mi tatpi Pagod ako.

mi gunka Nagtatrabaho ako.

Isa pang paraan ng pagtatanong ng Kumusta ka?:

— do cinmo le ka mo — Ano ang nararamdaman mo (emosyonal)?

cinmo

x₁ ay nakakaramdam ng x₂ (katangian ng x₁)

Iba pang mga halimbawa:

ti mo Ano ito?

la .meilis. cu mo Sino si Mei Li? / Ano si Mei Li? / Ano ang ginagawa ni Mei Li?

Mga posibleng sagot depende sa konteksto:

• ninmu: Siya ay isang babae.
• jungo: Siya ay Tsino.
• pulji: Siya ay isang pulis.
• sanga: Siya ay isang mang-aawit o Kumakanta siya.

do mo la .kevin. Ano ka kay Kevin? Ikaw ay ano (ginagawa mo ang ano) kay Kevin.

Ang sagot ay depende sa konteksto. Mga posibleng sagot sa tanong na ito ay:

• nelci: Gusto ko siya.
• pendo: Kaibigan niya ako
• prami: Sinasamba ko siya/In love ako sa kanya.
• xebni: Kinasusuklaman ko siya.
• fengu: Galit ako sa kanya.
• cinba: Hinalikan ko siya.

Tandaan muli na ang oras ay hindi mahalaga dito: tulad ng cinba ay maaaring mangahulugan ng halik, hinalikan, hahalikan at iba pa, ang mo ay hindi nagtatanong ng isang tanong tungkol sa anumang partikular na oras.

Kung gusto nating makilala ang gawin at maging isang tao o isang bagay, gumagamit tayo ng mga karagdagang relasyon:

la meilis cu zukte ma Si Mei Li ay gumagawa ng ano? > Ano ang ginagawa ni Mei Li?

le ka lumci paglilinis.

la meilis cu zukte le ka lumci Si Mei Li ay naglilinis.

zukte

x₁ ay gumagawa ng x₂ (katangian ng x₁)

lumci

... ay naglilinis o naghuhugas ng ... (isang bagay)

do du ma Ikaw ay sino?

mi du le ctuca Ako ang guro.

Ang paggamit ng mga modal na termino kasama ang ma ay maaaring magbigay sa atin ng iba pang kapaki-pakinabang na mga tanong:

Ang pe ma ay nakakabit lamang sa mga argumento:

le penbi pe ma cu zvati le jubme Kaninong panulat ang nasa mesa?

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga tanong tungkol sa numero#

le xo prenu cu klama ti Ilang tao ang paparito?

mu Lima.

Ang salitang xo ay nangangahulugang Ilan? at kaya nagtatanong ng isang numero. Ang buong sagot ay:

le mu prenu cu klama ti Ang 5 tao ay paparito sa lugar na ito.

Ang taong tinatanong ay inaasahang maglagay ng angkop na halaga sa lugar ng xo.

Narito ang ilang pang mga halimbawa:

le xo botpi cu kunti Ilang bote ang walang laman?

le botpi

ang bote, ang mga bote

kunti

… walang laman

do ralte le xo gerku Ilang aso ang pinapanatili mo?

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga pandiwa ng mga katotohanan#

Isaalang-alang ang halimbawa:

mi djuno le du'u do stati Alam kong matalino ka.

djuno

x₁ ay nakakaalam ng x₂ (proposisyon) tungkol sa x₃

mi jimpe le du'u do pu citka Naiintindihan kong kumain ka.

jimpe

x₁ ay nakakaintindi ng x₂ (proposisyon) tungkol sa x₃

Sa mga lugar na naglalarawan ng mga katotohanan, ang partikulyang du'u ay ginagamit (sa halip na nu).

Ang djuno (alam) at jimpe (intindihin) ay naglalarawan ng mga katotohanan. Hindi makatuwiran na sabihin, Naiintindihan kong kumain ka, ngunit sa katunayan, hindi ka kumain.

Tandaan na ang relasyon na sinimulan ng du'u ay hindi kinakailangang totoo:

le du'u do mlatu cu jitfa Na ikaw ay isang pusa ay mali.

jitfa

x₁ (proposisyon) ay mali

Kailan mo dapat gamitin ang du'u at kailan mo dapat gamitin ang nu? Maaari mong tingnan ang diksyunaryo:

• Ang label na (du'u) o (proposisyon) ay nagmamarka ng mga lugar kung saan inirerekomenda ang du'u.
• Ang label na (nu) o (pangyayari) ay nagmamarka ng mga lugar kung saan inirerekomenda ang nu.

Kung mali kang gumamit ng nu sa halip na du'u, maiintindihan ka pa rin. Gayunpaman, ang mga matatas na nagsasalita ng Lojban ay karaniwang nakikilala ang mga partikulyang ito.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga hindi direktang tanong#

mi djuno le du'u ma kau tadni la .lojban. Alam ko kung sino ang nag-aaral ng Lojban.

Ito ay tinatawag na hindi direktang tanong. Ang salitang sino dito ay hindi isang kahilingan para sa impormasyon, at walang tandang pananong. Ang sagot ay ipinapalagay, at sa katunayan, ikaw mismo ang nakakaalam ng sagot sa tanong na Sino ang nag-aaral ng Lojban?

Ang kau ay isang interjection na inilalagay natin pagkatapos ng isang salitang pang-tanong upang ipahiwatig na ito ay isang hindi direktang tanong.

Kung tatanungin kita ng ma tadni la .lojban., alam mo kung anong halaga ang ilalagay sa puwang ng ma: la .kevin. Kaya maaari mo na lang sabihin

ma tadni la .lojban. Sino ang nag-aaral ng Lojban?

mi djuno le du'u ma kau tadni la .lojban. Alam ko kung sino ang nag-aaral ng Lojban. Alam ko ang pagkakakilanlan ng taong nag-aaral ng Lojban.

mi djica le nu ma tadni la .lojban. Sino ang gusto kong mag-aral ng Lojban? Gusto kong sino ang mag-aral ng Lojban?

Hindi ito maaaring maging isang hindi direktang tanong: ito ay nagtatanong ng sagot (kahit na ginagawa mo ito nang retorikal).

Maaari mo itong ilagay pagkatapos ng ibang mga salitang pang-tanong:

mi djuno le du'u le xo kau prenu cu tadni la .lojban. Alam ko kung ilang tao ang nag-aaral ng Lojban.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga hindi direktang panipi (reported speech): 'Sinabi kong darating ako.'#

Ang isang relasyon tulad ng Sinabi ni Alice, "Sinabi ni Michelle, 'Kumusta' sa akin" ay maaari ring ipahayag sa mas banayad na paraan:

la .alis. pu cusku zo'e pe le nu la .micel. pu rinsa la .alis. Sinabi ni Alice ang isang bagay tungkol sa pagbati ni Michelle sa kanya noon. Sinabi ni Alice ang isang bagay tungkol sa pangyayari na binati siya ni Michelle.

Bilang alternatibo, maaari mo itong gawing mas maikli:

la .alis. pu cusku le se du'u la .micel. pu rinsa la .alis. Sinabi ni Alice na binati siya ni Michelle.

Ang kombinasyon na se du'u ay nagpapahintulot sa pagpapahayag ng hindi direktang pananalita.

Narito ang ilang mga halimbawa ng mga relasyon na kapaki-pakinabang para sa reported speech:

le ninmu pu retsku le se du'u mi klama ma kau Tinanong niya kung saan ako pupunta.

mi pu spusku le se du'u mi klama le zdani Sumagot ako na uuwi ako.

mi pu spuda le se retsku be le ninmu le ka spusku le se du'u mi klama le zdani Sinagot ko ang kanyang tanong sa pamamagitan ng pagsabi na uuwi ako.

Mga tanong sa reported speech:

mi pu cusku le se du'u ma tadni la .lojban. Sino ang sinabi kong nag-aaral ng Lojban? Sinabi kong sino ang nag-aaral ng Lojban?

Kaya, ang Lojban ay may ilang mga salita para sa na …, depende sa kung anong uri ng bagay ang ibig sabihin.

• Kung ang na ay naglalarawan ng kung ano ang maaaring makita, marinig, o nangyayari, gamitin ang nu.
• Kung ang na ay naglalarawan ng kung ano ang iniisip mo, ilang katotohanan, o impormasyon, gamitin ang du'u.
• Kung ang na ay naglalarawan ng kung ano ang sinasabi mo, gamitin ang se du'u.
  • Ngunit kung kailangan mo ng literal na panipi, gamitin ang lu … li'u.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

le ladru

ang gatas

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga emosyonal na interjection: 'Yehey!' = «ui», 'Oo!' = «ie», 'Whew!' = «.o'u»#

Alam na natin ang mga interjection tulad ng ui (Yehey!), .a'o (Sana).

do jinga ui Nanalo ka! (Masaya ako tungkol dito!)

ui

interjection: Yehey!, interjection ng kaligayahan

Ang mga interjection ay gumagana tulad ng sei kasama ang kanilang mga relasyon. Ang ui ay nangangahulugang pareho sa sei mi gleki kaya maaari rin nating sabihin ang do jinga sei mi gleki na may parehong kahulugan (bagaman ito ay medyo mas mahaba).

May mga interjection na nagpapahayag ng ibang mga emosyonal na kalagayan. Ang mga ito ay katulad ng mga smiley tulad ng ;-) o :-( ngunit sa Lojban, maaari tayong maging mas tiyak tungkol sa ating mga emosyon habang nananatiling maikli sa ating pananalita.

ie tu mlatu Sumasang-ayon, iyon ay isang pusa.

ie nai .i tu na ku mlatu Hindi, hindi ako sumasang-ayon. Iyon ay hindi isang pusa.

ie

interjection: Oo! Tama! (pagsang-ayon)

ie nai

interjection: hindi pagsang-ayon

.ai mi vitke do Bibisitahin kita.

.ai

interjection: Gagawin ko … (intensyon)

.au do kanro Sana ay malusog ka.

.au

interjection ng pagnanais

.a'o do clira klama Sana maaga kang dumating.

.a'o

interjection: Sana

clira

x₁ ay nangyayari nang maaga

.ei mi ciska le xatra le pelji le penbi Dapat akong sumulat ng liham sa papel gamit ang panulat.

.ei

Dapat kong … (obligasyon)

ciska

x₁ ay nagsusulat ng x₂ sa medium na x₄

.i'e do pu gunka le vajni Napakagaling! Nagawa mo ang mahalagang trabaho.

.i'e

interjection: Magaling! (pag-apruba)

.o'u tu mlatu Ah, pusa lang pala iyon.

.o'u

interjection: Whew! (pagpapahinga)

Sa kasong ito, malamang na inisip mong may mapanganib, ngunit pusa lang pala ito, kaya sinasabi mo ang .o'u.

.u'i ti zmitci Ha-ha, ito ay isang robot.

.u'i

interjection: Ha-ha! (kasiyahan)

zmitci

… ay isang awtomatikong kasangkapan

Maaari kang magdagdag o mag-alis ng mga interjection sa o mula sa isang pangungusap nang walang panganib na masira ito.

Anumang salita na nagsisimula sa isang purong patinig (maliban sa u at i bago ang mga patinig) ay nilalagyan ng tuldok sa harap sa Lojban sa pagsulat at ng pagtigil sa pagsasalita. Kaya, ang tamang pagbaybay ay .a'o at iba pa. Karaniwan nang alisin ang mga tuldok sa pagsulat. Gayunpaman, habang nagsasalita, dapat mong laging ipakita ang tuldok na ito sa pamamagitan ng paggawa ng maikling pagtigil bago sabihin ang gayong salita upang maiwasan ang pagsasama ng dalawang magkatabing salita sa isa.

Tulad ng sa xu o mga relasyong sei, maaari nating idagdag ang mga interjection pagkatapos ng anumang argumento o konstruksyon ng relasyon, kaya ipinapahayag ang ating saloobin patungkol sa bahaging iyon ng pangungusap.

Gawain#

farlu

… nahuhulog

ciksi

… nagpapaliwanag ng … (isang bagay)

xajmi

… nakakatawa, … nakakatuwa

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga interjection na nag-uudyok#

Isang espesyal na grupo ng "imperative/hortative" na mga interjection ay ginagamit para sa mga pag-uudyok, utos, at kahilingan. Nakilala na natin ang .e'o:

.e'o mi ciksi da poi mi cusku djica Pakiusap, hayaan mong ipaliwanag ko ang gusto kong sabihin.

.e'o

interjection: Pakiusap … (kahilingan)

— au mi klama le nenri — .e'a — Gusto kong pumasok. — Sige lang.

.e'a

interjection: Pinapayagan kita, maaari kang … (pahintulot)

le nenri

ang loob, kung ano ang nasa loob

.e'ei do zukte Sige na, gawin mo!

.e'ei

interjection: Sige na! (pagpapasigla, pang-uudyok, pagpupukaw). Hindi opisyal na salita

.e'i do zutse doi le verba Umupo ka, bata!

.e'i

interjection: Gawin mo iyon! (utos)

.e'u do pinxe le jisra Iminumungkahi kong inumin mo ang juice. Mas mabuti kung inumin mo ang juice.

.e'u

interjection: Tara … (mungkahi)

Gawain#

limna

… lumalangoy

litru

… naglalakbay

le korbi

ang hangganan, ang gilid

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

«ko» para sa mas mabilis na pag-uudyok#

do bajra Tumatakbo ka.

bajra May tumatakbo.

Sa Ingles, ang pandiwa mismo ay isang utos:

Run!

Sa Lojban, ang bajra bilang isang pangungusap ay nangangahulugang May tumatakbo (o tumatakbo / tumakbo, depende sa konteksto). Ang bajra ay maaari ring mangahulugan ng isang utos, Tumakbo ka!, ngunit minsan ang konteksto ay hindi sapat upang matukoy kung ito ay isang pag-uudyok na tumakbo o simpleng isang pahayag na may tumatakbo o tumatakbo.

Ang panghalip na ko ay ginagamit sa halip na do upang gumawa ng mga kahilingan, mungkahi, o utos:

ko bajra Tumakbo ka! Tumakbo! Gawin mo na tumakbo ka!

Ang ko ay isang mas malabong alternatibo sa do .e'o, do .e'u, do .e'i.

Ganap na mabuti ang magsabi ng mas tumpak, tulad ng:

do .e'o bajra Ikaw, pakiusap tumakbo!

na inilalagay ang diin sa ating pagiging magalang sa do (ikaw).

Sa pamamagitan ng paglipat ng ko sa isang relasyon, ang utos/kahilingan ay inililipat sa bahaging iyon. Halimbawa:

nelci ko Gawin mo na may magustuhan ka!

nelci

… ay gusto ng … (isang bagay o isang tao)

Tulad ng makikita mo, kailangan nating i-restructure ang relasyong ito sa Tagalog, na mukhang kakaiba pa rin. Gayunpaman, maaari mo itong gamitin sa Lojban sa kahulugan ng Subukang gumawa ng magandang impresyon.

Tandaan na ang prami ay tumutugma sa Ingles na to love, samantalang ang nelci ay tumutugma sa Ingles na to like.

Maaari tayong magkaroon ng ilang ko sa isang pangungusap:

ko kurji ko Alagaan mo ang iyong sarili.

kurji

… ay nag-aalaga ng … (isang tao o isang bagay)

Gawain#

tinzga

… nakikinig sa … (isang bagay)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga discursive na interjection#

au mi citka le salta .e ji'a le grute Gusto kong kainin ang salad at ang mga prutas din.

ji'a

bukod pa rito, din, nangangahulugan na may iba na pareho (ikaw sa kasong ito) o gumagawa ng pareho

salta

… ay ilang salad

grute

… ay isang prutas

mi si'a nelci do Gusto rin kita

— mi nelci le'e mlatu — mi si'a nelci le'e mlatu — Gusto ko ang mga pusa. — Gusto ko rin ang mga pusa (Ako rin).

si'a

gayundin, din, tumutukoy na ang isang bagay ay katulad habang iba sa ibang hindi nabanggit na aspeto

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Estruktura ng mga interjection: «nai», «sai», «pei», «dai»#

Ang mga interjection ay maaaring binubuo ng

1. ang ugat, tulad ng ui (Yehey!)

2. pagkatapos nito mga suffix tulad ng pei, dai, zo'o:

   ui zo'o

Yehey! (nagbibiro, hindi talaga ako masaya)

3. parehong ang ugat at bawat isa sa mga suffix ay maaaring baguhin ng mga scalar particle tulad ng nai:

   ui nai

Sayang!

  <!-- -->

ui nai zo'o Sayang! (nagbibiro, hindi ako seryoso sa pakiramdam na ito)

  <!-- -->

ui nai zo'o nai Sayang, hindi ako nagbibiro, malungkot ako

Ilang halimbawa kung paano gumagana ang mga scalar particle.

• ju'o = interjection: sigurado ako (katiyakan)
• ju'o cu'i = interjection: siguro, marahil (kawalang-katiyakan)
• ju'o nai = interjection: Wala akong ideya!

Mga karaniwang halimbawa ng mga interjection:

• isang interjection na gawa sa purong ugat:

ju'o le bruna co'i klama Sigurado ako, dumating na ang kapatid.

• ang scalar particle na cu'i ay ginagawang gitnang saloobin ang isang purong ugat na interjection:

ju'o cu'i le bruna co'i klama Siguro dumating na ang kapatid, hindi ako sigurado.

• ang scalar particle na nai ay ginagawang kabaligtaran na saloobin ang interjection:

ju'o nai le bruna co'i klama Siguro dumating na ang kapatid, siguro hindi, wala akong ideya

Gayundin, ang ui ay Yehey! Yay!, samantalang ang ui nai ay nangangahulugang Sayang!

Ang mga tumpak na kahulugan ng mga interjection na may kahulugan kasama ang kanilang mga scalar particle na cu'i at nai ay ibinibigay sa diksyunaryo.

• ang scalar particle na sai ay tumutukoy sa malakas na intensity ng interjection:

.u'i sai Ha-ha-ha!

Ang mga vocative ay maaari ring baguhin ng mga scalar particle:

ki'e sai do Maraming salamat!

Ang mga suffix ay idinaragdag pagkatapos ng ugat ng interjection (kasama ang mga scalar particle nito kung ginamit natin ang mga ito):

• ang interjection suffix na pei ay ginagawang tanong ang interjection.

— .au pei do .e mi klama le zarci — .au cu'i — Gusto mo bang pumunta tayo sa tindahan? — Meh, wala akong preference.

— ie pei tu melbi — ie — Maganda iyon, hindi ba? — Oo.

• ang interjection suffix na dai ay nagpapakita ng damdamin ng iba, hindi damdamin ng nagsasalita:

ui nai dai do na ku co'i jinga Dapat malungkot ka, hindi ka nanalo.

.a'u Kawili-wili iyon!

.a'u dai Siguro kawili-wili iyon para sa iyo!

• Ang mga purong interjection ay nagpapahayag ng saloobin ng nagsasalita. Ang ei do cliva ay hindi nangangahulugang Dapat kang umalis, kundi Nararamdaman ko ang obligasyon para umalis ka. Ang dai ay nagpapakita na ang nagsasalita ay nakikiramay sa damdamin ng ibang tao.

.ei dai do cliva Nararamdaman mo ang obligasyon para umalis ka.

Tandaan na ang mga interjection ay hindi kinakailangang nagpapakita ng saloobin patungkol sa mga nagsasalita mismo. Sa halip, ipinapahayag nila ang saloobin ng mga nagsasalita patungkol sa ibang mga bagay.

• ang interjection suffix na zo'o ay nagmamarka ng saloobin bilang hindi seryoso:

.e'u zo'o do pinxe ti Iminumungkahi kong inumin mo ito (nagbibiro).

• Ang mga suffix ay maaari ring baguhin ng mga scalar particle:

ie zo'o nai Sumasang-ayon ako (hindi nagbibiro).

• Ang zo'o nai ay ginagamit upang ipakita na ang impormasyon ay hindi isang biro:

zo'o nai ra pu klama la .paris. >— Seryoso ako, pumunta siya sa Paris.

• Ang mga suffix ay maaaring gamitin nang mag-isa:

  • Ang pei kapag ginamit nang mag-isa ay nagtatanong ng anumang interjection na nararamdaman ng tagapakinig na angkop:

— pei le lunra cu crino >— .ie nai >— Berde ang buwan (ano ang pakiramdam mo tungkol dito?) >— Hindi ako sumasang-ayon.

• Para sa ibang mga suffix, nangangahulugan ito na ang ugat na interjection na ju'a (Sinasabi ko) ay inalis:

zo'o do kusru ju'a zo'o do kusru Malupit ka (nagbibiro).

ju'a

interjection: Sinasabi ko (huwag itong ikalito sa ju'o (Sigurado ako))

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Para sa sanggunian: mga interjection sa mga talahanayan#

Narito ang mas komprehensibong tanawin: mga emosyonal, nag-uudyok, at iba't ibang mga interjection ayon sa serye.

Pansinin kung paano nagbabago ang isang emosyon sa kabaligtaran nito kapag gumagamit ng nai, at sa gitnang emosyon kapag gumagamit ng cu'i.

Bakit walang laman ang ilang mga cell ng mga interjection na may cu'i at nai? Dahil ang Ingles ay walang maikli na paraan ng pagpapahayag ng mga ganitong emosyon.

Bukod pa rito, marami sa mga interjection na ito ay bihirang ginagamit.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Pagsasama ng mga interjection#

iu ui nai Hindi maligayang in love.

ue ui do jinga Oh, nanalo ka! Sobrang saya ko!

jinga

… ay nananalo

Sa kasong ito, ang tagumpay ay hindi malamang, kaya nagulat ako at masaya sa parehong oras.

Ang mga interjection (hindi tulad ng mga scalar particle at mga interjection suffix) ay hindi nagbabago sa isa't isa:

ue ui do jinga ui ue do jinga Oh, nanalo ka! Sobrang saya ko!

Dito, dalawang interjection ang nagbabago sa parehong konstruksyon (ang buong pangungusap) ngunit hindi nila binabago ang isa't isa kaya hindi mahalaga ang kanilang pagkakasunod-sunod.

pei .u'i le gerku cu sutra plipe (Ano ang nararamdaman mo?) Heh, mabilis tumalon ang aso.

Dito, ang pei ay ginagamit nang mag-isa at hindi binabago ang .u'i, na inilalagay pagkatapos nito.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Nakalimutang maglagay ng interjection sa simula?#

do pu sidju mi ui Tinulungan mo ako (yehey!)

Ang ui ay binabago lamang ang panghalip na mi na naglalagay ng saloobin lamang sa akin.

ui do pu sidju mi Yehey, tinulungan mo ako.

Paano kung nakalimutan nating magdagdag ng ui sa simula ng pangungusap na ito?

Maaari nating tahasang markahan ang relasyon bilang kumpleto gamit ang vau at pagkatapos ay ilagay ang interjection:

do pu sidju mi vau ui Tinulungan mo ako, yehey!

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Aralin 4. Pagsasanay#

Ngayon ay alam na natin ang pinakamahahalagang bahagi ng gramatika at maaari na tayong magsimulang magtipon ng mga bagong salita sa pamamagitan ng mga sitwasyon.

Mga karaniwang ekspresyon#

Narito ang ilang karaniwang istruktura na ginagamit ng mga bihasa sa Lojban, kasama ang mga halimbawa ng kanilang paggamit.

Makakatulong ang mga ito para mas mabilis kang masanay sa pang-araw-araw na Lojban.

• .i ku'i

  Pero…

mi djuno .i ku'i mi na ku djica Alam ko. Pero ayaw ko.

• mi djica le nu

  Gusto ko na …

mi djica le nu mi sipna Gusto kong matulog. Gusto ko na matutulog ako.

• mi djuno le du'u ma kau

  Alam ko kung ano/sino …

mi djuno le du'u ma kau smuni zo coi Alam ko kung ano ang kahulugan ng coi.

smuni

… nangangahulugan ng … (teksto)

mi na ku djuno Hindi ko alam.

• jinvi le du'u

  … may opinyon na …

mi jinvi le du'u la .lojban. cu zabna Sa tingin ko, maganda ang Lojban.

zabna

… maganda, … astig

coi ro do Kamusta sa inyong lahat!

co'o ro do Paalam sa inyong lahat!

• jinvi le du'u

  … may opinyon na …

ai mi cliva .i co'o Aalis na ako. Paalam!

• .ei mi

  Dapat ako …

.ei mi citka .i co'o Dapat kumain ako. Paalam!

• ca le nu

  noong …

mi pu bebna ca le nu mi citno Tanga ako noong bata pa ako.

bebna

… tanga, … hangal

citno

… bata

• va'o le nu

  kung sakali na …

va'o le nu do djica kei mi ka'e ciksi Kung gusto mo, maipapaliwanag ko.

va'o

modal term: kung sakali na …

• simlu le ka

  … mukhang …

simlu le ka zabna Mukhang maganda.

simlu

… mukhang … (property)

• ca le cabdei

  ngayong araw

pu ce'e ca le cabdei mi surla Ngayong araw, nagpahinga ako.

le cabdei

ngayong araw

surla

… nagpapahinga

• mi nelci

  Gusto ko

mi nelci le mlatu Gusto ko ang pusa.

• le nu pilno

  paggamit ng …

na ku le nu pilno le vlaste cu nandu Hindi mahirap gumamit ng mga diksyunaryo.

le vlaste

ang diksyunaryo, ang mga diksyunaryo

nandu

… mahirap

• kakne le ka

  kayang …

xu do kakne le ka sutra tavla Kaya mo bang magsalita nang mabilis?

• tavla fi

  magsalita tungkol sa …

.e'ei tavla fi le skami Mag-usap tayo tungkol sa mga computer!

le skami

ang computer, ang mga computer

• mutce le ka

  napaka- …

mi mutce le ka se cinri Napaka-interesado ko.

mutce

… napaka-, … marami

se cinri

… interesado

• troci le ka

  … sumusubok na …

mi troci le ka tavla fo la .lojban. Sinusubukan kong magsalita sa Lojban.

• rinka le nu

  (pangyayari) humahantong sa …

le nu mi tadni la .lojban. cu rinka le nu mi jimpe fi do Ang pag-aaral ko ng Lojban ang dahilan kung bakit naiintindihan kita.

rinka

… (pangyayari) ang dahilan ng … (pangyayari)

• gasnu le nu

  (tagagawa) nagdudulot ng …

mi pu gasnu le nu le skami pe mi co'a spofu Ako ang dahilan kung bakit nasira ang aking computer.

gasnu

… (tagagawa) ang nagdudulot ng … (pangyayari)

spofu

… sira, … hindi gumagana

• xusra le du'u

  igiit na …

xu do xusra le du'u mi na ku drani Sinasabi mo bang mali ako?

xusra

… iginiit na … (proposisyon)

drani

… tama, … tumpak

• kanpe le du'u

  umasa (sa diwa ng pagtaya, prediksyon) na …

mi na ku kanpe le du'u mi jinga Hindi ko inaasahang mananalo ako.

kanpe

… umaasa na … (pangyayari)

Isang simpleng diyalogo#

coi la .alis. Kamusta, Alice!

coi la .doris. Kamusta, Doris!

do mo >Kumusta ka?

mi kanro .i mi ca tadni la .lojban. .i mi troci le ka tavla do Maayos ako. Nag-aaral ako ngayon ng Lojban. Sinusubukan kong makipag-usap sa iyo.

kanro

malusog

tadni

mag-aral ng … (isang bagay)

troci

sumubok … (gumawa ng isang bagay)

tavla

makipag-usap [sa isang tao]

zabna .i ma tcima ca le bavlamdei Mabuti. Ano ang magiging panahon bukas?

zabna

… ay maganda, maayos

tcima

… ang panahon

ca

sa (ilang oras)

le bavlamdei

bukas (ang araw bilang pangyayari)

mi na ku djuno .i le solri sei mi pacna Hindi ko alam. Maaraw, sana.

djuno

malaman (katotohanan)

le solri

ang araw

Tandaan na ang le solri cu tcima (literal na ang araw ang panahon) ay ang paraan ng paggamit ng tcima sa Lojban.

sei

nagsisimula ang komento

pacna

umasa (para sa isang pangyayari)

mi jimpe Naiintindihan ko.

co'o Paalam.

Mga pandama ng tao#

ju'i la .alis. Hoy, Alice!

ju'i

bokabularyo na kumukuha ng atensyon: Hoy! Psst! Ahem! Atensyon!

re'i Nakikinig.

re'i

bokabularyo: Handa akong tumanggap ng impormasyon.

xu do viska ta Nakikita mo ba ang bagay na iyon malapit sa iyo?

Sa Tagalog, sinasabi nating Nakikita mo ba, sa Lojban sinasabi lang nating xu do viska — Nakikita mo?

---

Ipapaliwanag ang mga relasyon na naglalarawan ng pandama pagkatapos ng diyalogo.

viska .i plise .i le plise cu xunre .i skari le ka xunre Oo. Isa itong mansanas. Ang mansanas ay pula. May kulay itong pula.

xu do viska le tarmi be le plise Nakikita mo ba ang hugis ng mansanas?

tarmi

… ay ang hugis ng … (isang bagay)

viska .i le plise cu barda Oo. Malaki ang mansanas.

xu do jinvi le du'u le plise ca makcu Sa tingin mo ba hinog na ang mansanas?

jinvi

… may opinyon na … (proposisyon)

makcu

… ay hinog

.au mi zgana le sefta be le plise Gusto ko sana itong hipuin.

sefta

… ay isang ibabaw ng … (isang bagay)

.i ua xutla Oh, makinis ito.

xutla

… makinis

.i mi pacna le nu makcu ie Umaasa akong hinog ito, oo.

panci pei Kumusta naman ang amoy?

panci

… ay isang amoy ng … (isang bagay)

.i .e'o do sumne le plise Pakiamoy ito.

sumne

… naaamoy ng … (amoy)

le xrula cu panci Amoy bulaklak.

.i .au mi zgana le vrusi be le plise Gusto ko sanang tikman ang mansanas.

vrusi

… ay ang lasa ng … (isang bagay)

.i .oi nai le kukte cu vrusi Hmm, matamis ang lasa.

.i .oi Ay naku.

le xrula

ang (mga) bulaklak

ma pu fasnu Ano ang nangyari?

fasnu

… (pangyayari) nangyayari

mi pu farlu Nahulog ako.

farlu

... nahuhulog sa ...

xu do cortu Masakit ba?

cortu

… may sakit sa … (bahagi ng katawan)

cortu .i mi cortu le cidni Oo, masakit ang tuhod ko.

le cidni

ang tuhod, ang mga tuhod

.i na ku ckape Hindi ito mapanganib.

ckape

… mapanganib

.i ca ti mi ganse le nu da vi zvati At ngayon nararamdaman ko na may isang tao dito.

ganse

… nararamdaman ng … (stimulus)

doi la .alis. do cliva .e'o sai Alice, pakibalik kaagad!

ko denpa .i mi ca tirna le sance Sandali, naririnig ko ang isang tunog.

denpa

… naghihintay ng … (pangyayari)

le sance

ang tunog, ang mga tunog

le sance be ma Tunog ng ano?

mi pu tirna le nu le prenu cu tavla Narinig kong may taong nagsasalita.

.i ca ti mi zgana le lenku Ngayon ay nararamdaman kong malamig.

le lenku

ang lamig

ju'i la .alis. Hoy, Alice!..

Sa diyalogong ito, natutukan ang pinakamahalagang konsepto para sa mga pandama ng tao. Sa mga susunod na seksyon, ipapaliwanag namin ang kanilang mga istruktura ng lugar, kasama ang karagdagang mga relasyon at halimbawa.

Paningin#

viska

x₁ ay nakakakita ng x₂ (bagay, hugis, kulay)

skari

x₁ ay isang bagay na may kulay na x₂ (katangian)

tarmi

x₁ ay ang hugis ng x₂

cukla

x₁ ay bilog (sa hugis)

mi viska le plise Nakikita ko ang mansanas.

mi viska le tarmi be le plise Nakikita ko ang hugis ng mansanas.

.i le plise cu se tarmi le cukla Ang mansanas ay bilog.

.i le plise cu skari le ka xunre Ang mansanas ay may kulay na pula.

Tandaan: maaari nating sabihin ang parehong makita ang hugis ng mansanas at makita ang mansanas.

Pandinig#

tirna

x₁ ay nakaririnig ng x₂ (bagay o tunog)

mi tirna le palta Naririnig ko ang plato

le palta

ang plato

mi tirna le sance be le palta poi ca'o porpi Naririnig ko ang tunog ng plato na nahuhulog.

porpi

… nababasag, … natatapon

.i le palta cu se sance le cladu Malakas ang tunog nito.

le palta

ang plato

cladu

x₁ ay malakas

tolycladu

x₁ ay tahimik sa tunog

tonga

x₁ ay isang tono ng x₂

Maaari nating gamitin ang cladu at mga katulad na salita nang direkta:

mi tirna le cladu Naririnig ko ang isang malakas na tunog.

mi tirna le tolycladu Naririnig ko ang isang tahimik na tunog.

mi tirna le tonga be le palta poi farlu Naririnig ko ang tono ng plato na nahuhulog.

Katulad ng paningin, maaari nating sabihin ang makarinig ng tunog at makarinig ng isang bagay na gumagawa ng tunog:

— ma sance gi'e se tirna do — Anong tunog ang naririnig mo?

— le zgike — Ang musika.

le zgike

ang musika

— do tirna le sance be ma — Naririnig mo ang tunog ng ano?

— le plise poi co'i farlu — Ang mansanas na nahulog.

Pandama sa pangkalahatan#

Maaari din nating gamitin ang malabo na ganse — maramdaman ang stimulus.

ganse

x₁ ay nakararamdam ng stimulus na x₂ (bagay, pangyayari) sa pamamagitan ng x₃

ganse le glare

maramdaman ang init

ganse le lenku

maramdaman ang lamig

mi ganse le plise Nararamdaman ko ang mansanas.

Para sa pagmamasid ng ating mga pandama, maaari nating gamitin ang zgana:

mi zgana le tarmi be le plise Minamasdan ko ang hugis ng mansanas.

.i le plise cu se tarmi le'e cukla Ang mansanas ay bilog.

zgana

x₁ ay napapansin, nagmamasid, nanonood ng x₂. Hindi limitado sa paningin

Ang ilang argumento ay maaaring gamitin sa iba't ibang relasyon ng pandama. Halimbawa, maaari nating

viska le sefta

makita ang ibabaw

zgana le sefta

hipuin ang ibabaw

Pang-amoy#

sumne

x₁ ay nakakaamoy ng x₂ (amoy)

panci

x₁ ay isang amoy ng x₂ (bagay)

mi sumne le xrula Naamoy ko ang bulaklak.

mi sumne le panci be le za'u xrula Naamoy ko ang amoy ng mga bulaklak.

mi sumne le panci be le plise Naamoy ko ang amoy ng mansanas.

.i le plise cu se panci le xrula Ang mansanas ay amoy bulaklak.

Tandaan na ang Tagalog ay maaaring magkalito pagdating sa pagkakaiba ng pag-amoy ng amoy at pag-amoy ng bagay na gumagawa ng amoy. Sinasabi nating inamoy ang mansanas, ang mansanas ay amoy bulaklak (may amoy ng bulaklak). Ang dalawang-bahaging pagkakaibang ito ay mahalaga dahil ang mansanas ay gumagawa ng mga aromatic na particle na naiiba sa mismong mansanas. Ang pareho ay naaangkop sa nahuhulog na plato at ang tunog nito — maaaring hindi natin gustong paghaluin ang mga ito.

Sa Lojban, madali nating maihiwalay ang mga kasong ito, tulad ng ipinakita sa mga halimbawa sa itaas.

Panlasa#

vrusi

x₁ ay isang lasa ng x₂

mi zgana le vrusi be le grute Tinitikman ko ang mansanas. Minamasdan ko ang lasa ng prutas

le grute

ang prutas, ang mga prutas

.i le plise cu se vrusi le titla Ang mansanas ay matamis ang lasa.

titla

… ay matamis, … ay isang matamis

Pandamdam sa paghipo#

sefta

x₁ ay isang ibabaw ng x₂

mi zgana le sefta be le plise Hinihipo ko, nararamdaman ko ang ibabaw ng mansanas.

.i le plise cu se sefta le xutla Ang mansanas ay may makinis na ibabaw.

Sakit#

mi cortu le birka be mi Masakit ang braso ko. Sumasakit ang braso ko.

mi cortu le cidni Masakit ang tuhod ko, sumasakit ang tuhod ko.

cortu

x₁ ay may sakit sa bahagi ng katawan na x₂, na bahagi ng katawan ni x₁

cidni

x₁ ay tuhod ni x₂

Mga kulay#

Gumagamit ang iba't ibang wika ng iba't ibang hanay ng mga salita para tukuyin ang mga kulay. Ang ilang wika ay simpleng tumutukoy sa mga kulay sa pamamagitan ng pagtukoy sa ibang "prototype" na mga bagay na may katulad na kulay, tono, o hugis. Sa Lojban, ginagamit natin ang lahat ng pagpipilian:

ti xunre Ito ay pula.

xunre

x₁ ay pula

ti skari le ka xunre Ito ay pula. Ito ay may kulay ng mga pulang bagay.

ti skari le ka ciblu Ito ay may kulay ng dugo.

le ciblu

ang dugo

Narito ang ilang halimbawa ng kulay na tumutugma sa wikang Tagalog. Maaari mo ring gamitin ang ibang mga salita ng kulay, na nagpapakita ng paraan kung paano karaniwang kinakategorya ng mga nagsasalita ng iba't ibang wika ang mga bagay.

le tsani cu xunre ca le cerni Ang langit ay pula sa umaga.

le tsani

ang langit

.i le solri cu simlu le ka narju Ang araw ay mukhang kahel.

le solri

ang Araw

simlu

x₁ ay mukhang x₂ (katangian ni x₁)

.i le pelxu xrula cu se farna le solri Ang mga dilaw na bulaklak ay nakaharap sa Araw.

se farna

x₁ ay nakaharap sa x₂

farna

x₁ ay ang direksyon ng x₂

.i le pezli be le tricu cu crino Ang mga dahon ng mga puno ay berde.

pezli

x₁ ay dahon ng x₂

le tricu

puno

.i mi zvati le korbi be le blanu xamsi Ako ay nasa gilid ng asul na dagat.

zvati

… ay naroroon sa …

korbi

x₁ ay ang gilid ng x₂

le xamsi

dagat

.i mi catlu le prenu noi dasni le zirpu taxfu Tinitingnan ko ang isang taong nakasuot ng violet na damit.

dasni

x₁ ay nakasuot ng x₂ (isang bagay)

le taxfu

ang damit, ang mga damit

xunre

x₁ ay pula

narju

x₁ ay kahel

pelxu

x₁ ay dilaw

crino

x₁ ay berde

blanu

x₁ ay asul

zirpu

x₁ ay violet

Iba pang kapaki-pakinabang na relasyon:

le gusni be le manku pagbu pu na ku carmi Ang liwanag na tumatanglaw sa madilim na mga bahagi ay hindi matindi.

le pagbu

ang bahagi, ang mga bahagi

le gusni be fi le solri pu carmi Ang liwanag mula sa Araw ay matindi.

gusni

x₁ ay isang liwanag na tumatanglaw sa x₂ mula sa pinagmumulan ng liwanag na x₃

carmi

x₁ ay matindi, maliwanag

manku

x₁ ay madilim

«sipna» — 'matulog', «sanji» — 'may kamalayan'#

Ang mga sumusunod na halimbawa ay naglalarawan ng ilang pangunahing aspeto ng isip:

pu ku mi cikna gi'e ku'i na ganse le nu do klama Gising ako pero hindi ko naramdaman ang pagdating mo.

pu ku ca le nu mi sipna kei mi ganse ku'i le nu do klama Habang natutulog ako, naramdaman ko pa rin ang pagdating mo.

pu ku mi ca'o sipna gi'e sanji le nu mi sipna Natutulog ako at alam kong natutulog ako. Nagkakaroon ako ng lucid dream.

mi sanji le nu mi sanji Alam kong may kamalayan ako. Ako ay may kamalayan sa sarili.

sipna

x₁ ay natutulog

cikna

x₁ ay gising

ganse

ang tagamasid na x₁ ay nakararamdam, napapansin ang ilang stimulus (pangyayari) sa pamamagitan ng x₃

sanji

x₁ ay may kamalayan, nakakaalam ng x₂ (pangyayari)

Hindi nagpapahiwatig ang ganse ng anumang mental na pagproseso; inilalarawan lang nito ang persepsyon, pagkilala, pagtuklas ng ilang stimulus sa pamamagitan ng mga sensory channel (na tinukoy sa x₃).

Sa kabilang banda, inilalarawan ng sanji ang passive sensing, na kinasasangkutan ng mental na pagproseso pero hindi kinakailangang sa pamamagitan ng mga sensory input (ang ilang mental na relasyon ay hindi natutukoy ng mga pandama).

Mga emosyon: «cmila» — 'tumawa', «cisma» — 'ngumiti'#

coi .i ma nuzba .i do simlu le ka badri Kamusta. Ano ang balita? Mukhang malungkot ka.

nuzba

… ay balita tungkol sa … (isang bagay)

badri

x₁ ay malungkot tungkol sa x₂

mi steba le nu le bruna be mi co'a speni le ninmu Nabigo ako dahil ang kapatid kong lalaki ay ikakasal sa babae.

le bruna

ang kapatid na lalaki, ang mga kapatid na lalaki

steba

x₁ ay nakakaramdam ng pagkabigo tungkol sa x₂

speni

… ikakasal sa … (isang tao)

mi se cfipu .i xu do na ku gleki le nu le bruna co'a speni Naguguluhan ako. Hindi ka ba masaya na ikakasal ang kapatid mo?

se cfipu

x₁ ay naguguluhan tungkol sa x₂

gleki

x₁ ay masaya tungkol sa x₂

ie .i le ninmu cu pindi .i le ninmu na ku ponse le jdini .i mi na ku kakne le ka ciksi Oo. Mahirap ang babae. Wala siyang pera. Hindi ko kayang ipaliwanag.

pindi

… mahirap

le jdini

ang pera

ponse

… nagmamay-ari ng … (isang bagay)

ciksi

… nagpapaliwanag ng … (isang bagay)

kakne

x₁ ay kayang x₂ (katangian ni x₁)

ua .i la'a do kanpe le nu le ninmu na ku prami le bruna Ah! Marahil, inaasahan mong hindi mahal ng babae ang kapatid mo.

la'a

interheksyon: marahil, malamang

kanpe

x₁ ay umaasa ng x₂ (ilang pangyayari)

mi terpa le nu le ninmu ba tarti lo xlali .i ku'i le bruna cu cisma ca ro nu ri tavla le ninmu .i ri ta'e cmila Natatakot ako na mag-asal siya nang masama. Pero ngumingiti ang kapatid ko tuwing nakikipag-usap siya sa kanya. At karaniwan siyang tumatawa.

tarti

… kumikilos bilang … (property)

lo xlali

isang masamang bagay

terpa

x₁ ay natatakot sa x₂

cisma

x₁ ay ngumingiti

cmila

x₁ ay tumatawa

mi kucli le nu le ninmu cu prami le bruna Nagtataka ako kung mahal ng babae ang kapatid ko.

kucli

x₁ ay curious tungkol sa x₂

mi na ku kanpe Hindi ko inaasahan iyon.

kanpe

x₁ ay umaasa na mangyayari ang x₂ (pangyayari)

ko surla Magpahinga ka!

surla

x₁ ay nagpapahinga sa pamamagitan ng paggawa ng x₂ (katangian ni x₁)

cinmo

x₁ ay nakakaramdam ng emosyon na x₂ (katangian ni x₁)

nelci

x₁ ay nagugustuhan ang x₂

manci

x₁ ay nakakaramdam ng pagkamangha o paghanga tungkol sa x₂

fengu

x₁ ay galit tungkol sa x₂

xajmi

x₁ ay nag-iisip na nakakatawa ang x₂

se zdile

x₁ ay naaaliw ng x₂

zdile

x₁ ay nakakaaliw

djica

x₁ ay nagnanais ng x₂

pacna

x₁ ay umaasa na totoo ang x₂

Kalusugan#

ca glare Mainit ngayon.

glare

… mainit

.i ku'i mi ganse le lenku Pero nararamdaman kong malamig.

ku'i

interheksyon: pero, gayunman

xu do bilma May sakit ka ba?

bilma Oo.

xu do bilma fi le vidru .i .e'u do klama le mikce May virus ka ba? Iminumungkahi kong pumunta ka sa doktor.

le vidru

ang virus

le mikce

doktor

mi bilma le ka cortu le galxe .i mi sruma le du'u mi bilma fi la .zukam. Ang sintomas ko ay masakit ang lalamunan ko. Inaakala kong may sipon ako.

cortu

x₁ ay may sakit sa bahagi ng katawan na x₂, na bahagi ng katawan ni x₁

la .zukam.

sipon (sakit)

ko kanro Gumaling ka!

kanro

x₁ ay malusog

ki'e Salamat.

bilma

x₁ ay may sakit o may karamdaman na may sintomas na x₂ mula sa sakit na x₃

Tandaan na ang pangalawang lugar ng bilma ay naglalarawan ng mga sintomas, tulad ng le ka cortu le galxe = magkaroon ng sakit sa lalamunan. Ang pangatlong lugar ay nagpapahiwatig ng pangalan ng sakit na nagdudulot ng mga sintomas na iyon. Malinaw, maaari mong piliin na huwag punan ang mga lugar na ito ng bilma.

Katawan ng tao#

le nanmu cu se xadni le clani Ang lalaki ay may mahabang katawan. Matangkad ang lalaki.

se xadni

x₁ ay may katawan na x₂

xadni

x₁ ay ang katawan ng x₂

mi pu darxi fi le stedu .e le zunle xance .i ca ti le degji be le xance cu cortu .i ku'i le pritu xance na ku cortu Tinamaan ko ang isang bagay gamit ang ulo at kaliwang kamay. Ngayon masakit ang daliri ng kamay. Pero ang kanang kamay ay hindi masakit.

darxi

x₁ ay tumatama sa x₂ gamit ang x₃

Karamihan sa mga salita para sa mga bahagi ng katawan ay may parehong istruktura ng lugar tulad ng xadni:

stedu

x₁ ay ulo ng x₂

Gayunman, ang ilan ay naglalarawan ng mas maliliit na bahagi:

degji

x₁ ay daliri/daliri ng paa sa bahagi na x₂ (kamay, paa)

le degji be le xance be le ninmu cu clani Ang mga daliri ng babae ay mahaba. Ang mga daliri ng kamay ng babae ay mahaba

mi viska le jamfu .i ku'i mi na ku viska le degji be le jamfu Nakikita ko ang mga paa. Pero hindi ko nakikita ang mga daliri ng paa.

janco

x₁ ay kasukasuan na nagdurugtong ng mga biyas na x₂

ctebi

x₁ ay labi ng bibig, butas na x₂

cidni

x₁ ay tuhod o siko ng biyas na x₂

Pagkakamag-anak#

coi do mi se cmene zo .adam. .i ti du la .alis. .i ri speni mi Kamusta. Ang pangalan ko ay "Adam". Ito si Alice. Siya ang asawa ko.

pluka fa le nu penmi do .i .e'o do klama le nenri be le dinju Ikinagagalak kong makilala ka. Pakipasok sa bahay.

ki'e Salamat.

.i .au gau mi do co'a slabu le lanzu be mi .i le re verba cu panzi mi .i le tixnu cu se cmene zo .flor. .i la .karl. cu du le bersa Gusto kong makilala mo ang aking pamilya. Ang dalawang bata ay mga anak ko. Ang anak na babae ay tinatawag na "Flor". Si Karl ang anak na lalaki.

la .karl. cu mutce citno Si Karl ay napakabata.

ie Oo.

.i ji'a mi se tunba re da noi ca na ku zvati le dinju .i sa'e mi se tunba le pa bruna .e le pa mensi Mayroon din akong dalawang kapatid na wala ngayon sa bahay. Sa mas tumpak na salita, mayroon akong isang kapatid na lalaki at isang kapatid na babae.

ue .i le lanzu be do cu barda Wow! Malaki ang pamilya mo.

je'u pei Talaga?

je'u

interheksyon: tunay

Ang mga salita para sa mga pangalan ng miyembro ng pamilya ay may katulad na istruktura ng lugar:

speni

x₁ ay asawa ni x₂

co'a speni ay nangangahulugang magpakasal:

mi co'a speni la .suzan. Nagpakasal ako kay Susan.

lanzu

x₁ ay isang pamilya na kinabibilangan ni x₂

panzi

x₁ ay anak ni x₂

tixnu

x₁ ay anak na babae ni x₂

bersa

x₁ ay anak na lalaki ni x₂

tunba

x₁ ay kapatid (lalaki/babae) ni x₂

bruna

x₁ ay kapatid na lalaki ni x₂

mensi

x₁ ay kapatid na babae ni x₂

Tandaan na ang panzi ay maaaring ilapat sa mga nakatatandang anak:

verba

x₁ ay bata, hindi pa mature na tao na may edad na x₂ (pangyayari)

panzi

x₁ ay anak, supling ni x₂

Ang verba ay hindi kinakailangang tumutukoy sa bata bilang miyembro ng pamilya:

le bersa be le pendo be mi cu verba le nanca be li ci Ang anak na lalaki ng kaibigan ko ay batang tatlong taong gulang.

citno

x₁ ay bata

laldo

x₁ ay matanda, may edad

Mga pares ng tradisyonal na salita (para sa mga tao lamang):

le ninmu

babae / mga babae

le nanmu

lalaki / mga lalaki

le nixli

ang mga batang babae

le nanla

ang mga batang lalaki

le remna

ang mga tao

Tandaan na ang le prenu ay nangangahulugang ang mga tao o ang mga persona. Sa mga kwentong engkanto at mga pantastikong kwento, hindi lamang ang mga tao (lo'e remna) kundi pati ang mga hayop o mga alien na nilalang mula sa ibang planeta ay maaaring ituring na mga persona.

Ang mga salitang ito ay maaaring gamitin upang ilarawan ang genetic na kasarian (parehong sa mga hayop at tao) kumpara sa kasarian:

le fetsi

ang babae (ayon sa kasarian)

le nakni

lalaki (ayon sa kasarian)

Ang mga salitang ito ay naglalarawan ng mga relasyon ng magulang (hindi kinakailangang genetic):

mamta

x₁ ay ina ni x₂, x₁ ay kumikilos bilang ina

patfu

x₁ ay ama ni x₂

rirni

x₁ ay magulang ni x₂, x₁ ay nagpapalaki kay x₂

Sa tindahan#

ue do pu te vecnu le laldo karce Wow! Bumili ka ng lumang kotse.

ie .i ku'i mi na ku pu pleji le so'i jdini Oo. Pero hindi ako nagbayad ng maraming pera.

ma pu jdima le karce Magkano ang presyo ng kotse?

mi pu pleji le rupnusudu be li pa ki'o le kagni le karce Nagbayad ako ng isang libong dolyar sa kumpanya para sa kotse.

mi pu vecnu le laldo karce pe mi le pendo be mi .i le pendo pu pleji le rupne'uru be li re ki'o mi le karce Ipinagbili ko ang lumang kotse ko sa kaibigan ko. Nagbayad ang kaibigan ng 2,000 euro sa akin para sa kotse.

ki'o

kuwit sa pagitan ng mga digit kaya ang pa ki'o ay 1,000 (isang libo)

vecnu

x₁ ay nagbebenta ng x₂ kay x₃

te vecnu

x₁ ay bumibili ng x₂ mula kay x₃

pleji

x₁ ay nagbabayad ng x₂ kay x₃ para sa x₄

jdima

x₁ ay ang presyo ng x₂

jdini

x₁ ay pera

rupnusudu

x₁ ay nagkakahalaga ng x₂ (bilang) US dolyar

rupne'uru

x₁ ay nagkakahalaga ng x₂ (bilang) euro

Tindahan, mga gusali#

ma stuzi le zdani be do Nasaan ang tirahan mo?

le korbi be le cmana .i mi se zdani le nurma .i le zdani be mi cu barda dinju gi'e se sledi'u ci da .e le vimstu .e le lumstu Sa gilid ng bundok. Nakatira ako sa probinsya. Ang bahay ko ay malaking gusali at may tatlong silid kasama ang banyo at paliguan.

je'e .i ku'i mi pu jbena le tcadu .i je ca ti mi se zdani le jarbu be la .paris. .i mi xabju ne'a le zarci Naiintindihan ko. Pero ipinanganak ako sa lungsod, at ngayon nakatira ako sa suburb ng Paris. Nakatira ako malapit sa isang tindahan.

stuzi

x₁ ay isang lugar

dinju

x₁ ay isang gusali, bahay

sledi'u

x₁ ay isang silid, bahagi ng gusali na x₂

vimstu

x₁ ay isang palikuran, lugar para sa pagdumi

lumstu

x₁ ay isang paliguan, lugar para sa pagligo

zdani

x₁ ay isang tahanan ni x₂

se zdani

x₁ ay nakatira sa x₂, x₁ ay naninirahan sa x₂

tcadu

x₁ ay isang lungsod o bayan

jarbu

x₁ ay isang suburban na lugar ng lungsod/bayan na x₂

nurma

x₁ ay isang rural na lugar, x₁ ay nasa probinsya

zarci

x₁ ay isang tindahan

Aralin 5. Mga modal na termino, «da», at ang kanilang relatibong posisyon#

Paano tumutukoy ang mga modal na termino sa relasyon?#

Ang ilang modal na termino, tulad ng mga naglalarawan ng oras (panahunan), ay nag-uugnay sa kasalukuyang relasyon sa isa sa argumento pagkatapos nila:

mi cadzu ca le nu le cipni cu vofli Naglalakad ako kapag lumilipad ang mga ibon.

cadzu

… naglalakad

le cipni

ang ibon/mga ibon

vofli

… lumilipad patungo sa …

mi pu cadzu fa'a le rirxe Naglakad ako patungo sa ilog.

mi pu cadzu se ka'a le rirxe Naglakad ako hanggang sa ilog.

se ka'a

papunta sa …

fa'a

direktang patungo sa …

Hindi inaalis ng mga modal na termino ang mga nakaayos na lugar (fa, fe, fi, fo, fu) mula sa relasyon:

mi klama se ka'a le rirxe le dinju mi klama fe le rirxe .e le dinju Pupunta ako sa ilog, sa bahay.

Sa unang halimbawa, ikinokonekta ng se ka'a ang le rirxe at pagkatapos ay sumusunod ang pangalawang lugar ng klama, na pinupunan ng le dinju. Pareho ito sa pagpuno lang ng pangalawang lugar ng klama ng dalawang beses, na ikinokonekta ng .e — at.

Gayunman, ang se ka'a ay kapaki-pakinabang kapag inilapat sa ibang mga relasyon tulad ng cadzu sa nakaraang halimbawa.

le prenu pu cadzu tai le nu ri bevri su'o da poi tilju Naglakad ang tao na parang may dala siyang mabigat.

bevri

x₁ ay nagdadala ng x₂

tai

modal na termino: tulad ng …, kamukha ng …

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

cadzu

maglakad

le rirxe

ang ilog

bevri

magdala

tilju

mabigat

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Paggamit ng «ne» + termino. «se mau» — 'higit sa …'#

mi ne se mau do cu melbi Mas maganda ako kaysa sa iyo.

se mau

termino mula sa se zmadu: higit sa; ang relasyon mismo ang naglalarawan ng paghahambing

Ang halimbawang ito ay katulad ng

mi zmadu do le ka melbi Hinihigitan kita sa kagandahan.

Sa ibang salita, ang pangunahing relasyon na melbi ay katulad ng pangatlong lugar ng zmadu, na tumutukoy sa pamantayan ng paghahambing. Dalawa pang halimbawa:

mi prami do ne se mau la .doris. Mas mahal kita kaysa kay Doris.

mi ne se mau la .doris. cu prami do Mas mahal kita kaysa sa pagmamahal ni Doris sa iyo. Mas mahal kita kaysa sa ginagawa ni Doris. Ako (higit kay Doris) ay nagmamahal sa iyo.

Higit pang mga halimbawa:

mi nelci le'e pesxu ne se mau le'e jisra Mas gusto ko ang jam kaysa sa juice.

pesxu

… ay jam

le'e pesxu cu zmadu le'e jisra le ka mi nelci Mas gusto ko ang jam kaysa sa juice. Ang jam ay humihigit sa juice sa kung gaano ko ito gusto.

At ngayon isang kawili-wiling pangungusap:

Mas gusto ni Bob si Betty kaysa kay Mary.

Maaari itong mangahulugan ng dalawang magkaibang bagay sa Tagalog!

1. Gusto ni Bob si Betty at mas kaunti ang pagkagusto niya kay Mary.
2. Gusto ni Bob si Betty pero gusto rin ni Mary si Betty, bagaman hindi kasing lakas ng kay Bob!

Inihahambing ba natin si Betty kay Mary sa kung paano sila gusto ni Bob?

O sa halip, inihahambing ba natin si Bob kay Mary sa kung paano nila gusto si Betty?

Ang Tagalog ay malabo sa bagay na ito.

Sa Lojban, maaari nating ihiwalay ang dalawang kahulugan sa pamamagitan ng pagkakabit ng se mau sa angkop na mga argumento:

la .bob. ne se mau la .maris. cu nelci la .betis. Si Bob (kumpara kay Mary) ay mas gusto si Betty. Mas kaunti ang pagkagusto ni Mary kay Betty. Mas gusto ni Bob si Betty kaysa kay Mary (na gusto rin si Betty).

la .bob. cu nelci la .betis. ne se mau la .maris. Gusto ni Bob si Betty, at mas kaunti ang pagkagusto niya kay Mary. Mas gusto ni Bob si Betty kaysa kay Mary.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

nelci

gustuhin

le pesxu

ang jam

le jisra

ang juice

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga paghahambing: 'pantay', 'pareho'#

mi dunli le mensi be mi le ka mitre .i ku'i mi na ku du le mensi Kasing laki ko ang kapatid kong babae. Pero hindi ako siya. Pantay ako sa kapatid ko sa metro. Pero hindi ako pareho sa kapatid.

dunli

x₁ (anumang uri) ay pantay sa x₂ (anumang uri) sa x₃ (katangian ng x₁ at x₂ na may kau)

mitre

x₁ ay x₂ metro ang haba

du

x₁ (anumang uri) ay pareho sa x₂ (anumang uri)

Inihahambing ng dunli ang dalawang lugar para sa isang katangian, habang inihahambing ng du para sa pagkakakilanlan. Pareho kami ng taas ng kapatid ko, pero hindi kami parehong tao. Si Clark Kent at si Superman ay may magkaibang mga tagahanga, pero sila ay parehong tao.

Ganoon din sa dalawang pandiwa na ito:

mi frica do le ka nelci ma kau Nagkakaiba tayo sa kung ano ang gusto natin. Nagkakaiba ako sa iyo sa pagkagusto ng ano.

le drata be mi cu kakne le ka sidju May iba sa akin na kayang tumulong.

frica

x₁ (anumang uri) ay nagkakaiba sa x₂ (anumang uri) sa x₃ (katangian ng x₁ at x₂ na may kau)

drata

x₁ (anumang uri) ay hindi pareho sa x₂ (anumang uri)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

mitre

maging ... metro ang haba

kakne

kayang

sidju

tumulong

le laldo

ang matanda

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Ang konsepto ng 'lamang'#

mi .e no le pendo be mi cu nelci le'e badna Ako at wala sa mga kaibigan ko ang gustong-gusto ang saging. Sa mga kaibigan ko, ako lang ang gustong-gusto ang saging.

Ang konsepto ng hindi lamang ay katulad na ipinapahayag:

mi .e le su'o pendo be mi cu nelci le'e badna Hindi lang ako ang gustong-gusto ang saging sa mga kaibigan ko. Ako at ilan sa mga kaibigan ko ay gustong-gusto ang saging.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

nelci

gustuhin

le badna

ang saging

le pendo

ang kaibigan

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'Karamihan', 'marami' at 'sobrang dami'#

Ang mga salita tulad ng karamihan at marami ay mga numero rin sa Lojban:

Ilang halimbawa:

su'e re no le prenu ba klama Hindi hihigit sa 20 tao ang darating.

su'o pa le prenu cu prami do Kahit isang tao man lang ang nagmamahal sa iyo.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

klama

pumunta

prami

mahalin

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'hindi kailanman' — «no roi», 'palagi' — «ro roi»#

Mga termino na tumutukoy sa bilang ng beses:

• no roi = hindi kailanman
• pa roi = isang beses
• re roi = dalawang beses
• ci roi = tatlong beses

…

• so'i roi = maraming beses
• so'u roi = ilang beses
• du'e roi = sobrang daming beses
• ro roi = palagi

mi du'e roi klama le zarci Madalas akong pumunta sa palengke.

zarci

x₁ ay palengke

mi pu re roi klama le zarci Dalawang beses akong pumunta sa palengke.

Kung walang pu, ang konstruksyon na re roi ay maaaring mangahulugan na pumunta ako sa palengke minsan pero ang pangalawang pagkakataon ay mangyayari pa lang sa hinaharap. Ang mga particle na may kaugnayan sa oras na ito ay maaaring gamitin na may argumento pagkatapos nila:

mi klama ti pa roi le jeftu Pumupunta ako dito isang beses sa isang linggo.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le zarci

ang palengke

le jeftu

ang linggo

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'sa unang pagkakataon' — «pa re'u», 'sa huling pagkakataon' — «ro re'u»#

• pa re'u = sa unang pagkakataon
• re re'u = sa pangalawang pagkakataon

…

• za'u re'u = muli
• ro re'u = sa huling pagkakataon

Ang particle na may kaugnayan sa oras na re'u ay gumagana tulad ng roi, pero sinasabi nito ang bilang ng iterasyon kung saan nangyayari ang pangyayari.

Ihambing:

mi pa roi klama le muzga Bumisita ako sa museo minsan.

mi pa re'u klama le muzga Bumisita ako sa museo sa unang pagkakataon.

mi za'u roi klama le muzga Bumisita ako sa museo nang higit pang beses.

mi za'u re'u klama le muzga Bumisita ako sa museo muli.

mi za'u pa roi klama le muzga Bumisita ako sa museo nang higit sa isang beses.

mi za'u pa re'u klama le muzga Bumisita ako sa museo hindi sa unang pagkakataon (marahil sa pangalawa/pangatlo atbp.)

vitke

bumisita (sa isang tao o lugar)

Tandaan ang pagkakaiba sa pagitan ng:

za'u re'u

muli, hindi sa unang pagkakataon

re re'u

sa pangalawang pagkakataon (pareho dito, hindi na kailangan ng konteksto, at ibinibigay pa ang eksaktong bilang ng beses)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le muzga

ang museo

vitke

bumisita

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga modal na particle: ang kanilang lokasyon sa loob ng relasyon#

le nu tcidu kei ca cu nandu Ang pagbabasa ay mahirap ngayon.

ca ku le nu tcidu cu nandu Ngayon ang pagbabasa ay mahirap.

Ang mga payak na termino na walang mga argumento pagkatapos nila ay maaaring ilipat sa paligid ng pangungusap sa pamamagitan ng pagdagdag ng ku pagkatapos nila.

Pinipigilan ng ku ang mga sumusunod na termino ng argumento na makabit sa mga ganitong termino. Ihambing:

ca le nu tcidu cu nandu Kapag nagbabasa, mahirap.

Narito ang ilang lugar kung saan maaaring pumunta ang mga modal na particle.

• Binabago ng modal na termino ang relasyon sa kanan nito:

ca ku mi citka Ngayon kumakain ako.

— dito ang termino ay may label na salitang ku bilang nakumpleto.

ca le cabdei mi citka Ngayong araw kumakain ako.

— dito ang termino ay may argumento pagkatapos nito.

mi ca citka Kumakain ako ngayon.

— dito ang modal na particle ay bahagi ng pangunahing konstruksyon ng relasyon at walang argumento.

• Inilalapat ang modal na termino sa buong relasyon:

mi citka ca Kumakain ako ngayon.

— dito ang modal na termino ay nasa dulo ng relasyon.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

citka

kumain

le cabdei

ngayong araw

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Pagsasama ng mga pangungusap gamit ang mga modal#

mi pinxe le jisra ca le nu do co'i klama le zdani Umiinom ako ng juice kapag umuwi ka.

mi pinxe le jisra .i ca bo do co'i klama le zdani Umiinom ako ng juice, at kasabay nito umuwi ka.

Ang dalawang halimbawa ay nagpapahayag ng parehong kahulugan. Ang pangalawang pagpipilian ay kadalasang ginagamit kapag ang alinman sa mga orihinal na relasyon ay masyadong mahaba.

Isa pang gamit ay ilipat ang mga modal na termino sa labas ng saklaw ng ibang mga modal na termino:

mi na ku te vecnu ki'u le nu kargu Hindi totoo na bumibili ako dahil mahal.

Sa halimbawang ito, maaaring isipin ng isa na bumibili lang ako ng mga bagay kung mahal ang mga ito. Gayunman, hindi iyon ang kaso.

Dito, tinatanggihan ng na ku na bumibili ako ng mga bagay dahil mahal ang mga ito. Inilalapat ang na ku sa buong relasyon, kaya "sinasaklaw" nito ang ki'u.

mi na ku te vecnu .i ki'u bo kargu Hindi ako bumibili. Dahil mahal.

Sa kasong ito, hindi ako bumibili ng mga bagay. Bakit? Dahil mahal ang mga ito. Marahil mas gusto ko lang ang mga murang bagay.

Dito, ang ki'u ay inilagay sa ibang pangungusap. Kaya, hindi sinasaklaw ng na ku ito.

Ang parehong mga halimbawa ay maaaring isalin bilang Hindi ako bumibili dahil mahal. Gayunman, magkaiba ang kahulugan ng mga ito.

May espesyal na panuntunan para sa paggamit ng .i ba bo at .i pu bo. Ihambing:

mi cadzu pu le nu mi citka Naglalakad ako bago ako kumain.

mi cadzu .i ba bo mi citka Naglalakad ako, at pagkatapos kumakain ako.

Ang .i ba bo ay nangangahulugang pagkatapos, tapos. Ang pangungusap pagkatapos ng .i ba bo ay tumutukoy sa isang bagay na nangyari pagkatapos ng nangyari sa relasyon bago ito.

Ang pu ay nagiging ba, at vice versa. Ang espesyal na panuntunang ito para sa Lojban ay ginawa ayon sa analohiya ng mga natural na wika. Kaya kailangan mo lang tandaan ang espesyal na pag-uugali ng dalawang salitang ito.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

pinxe

uminom

kargu

mahal

te vecnu

bumili

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga umiiral na bagay, 'may …'#

Mayroong tatlong salita sa serye ng da: da, de, at di. Ginagamit natin ang mga ito kapag tumutukoy sa iba't ibang bagay sa isang diskurso:

ci le mlatu cu citka re le finpe May tatlong pusa, may dalawang isda para sa bawat pusa, at bawat pusa ay kumakain ng dalawang isda.

Kung kailangan mo ng higit pang mga ganitong salita sa isang diskurso, magdagdag ng suffix na xi sa kanila at pagkatapos ay anumang numero (na maaari nating tawaging index). Kaya,

• da xi pa ay pareho sa simpleng da,
• da xi re ay pareho sa de,
• da xi ci ay pareho sa di
• da xi vo ay ang pang-apat na "isang bagay" at iba pa …

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

mlatu

maging pusa

finpe

maging isda

citka

kumain

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Paksa at komento. «zo'u»#

Minsan ay kapaki-pakinabang na ipakita ang paksa ng isang relasyon at pagkatapos ay sabihin ang komento tungkol dito:

le'e finpe zo'u mi nelci le'e salmone Pagdating sa isda, gusto ko ang salmon.

salmone

… ay salmon

zo'u

nagtatapos sa paksa at nagsisimula ng komento ng relasyon

Ang zo'u ay mas kapaki-pakinabang kapag ang isang panghalip tulad ng da ay tinukoy sa paksa at pagkatapos ay ginamit sa komento:

su'o da zo'u mi viska da May isang bagay na nakikita ko.

ro da poi gerku zo'u mi nelci da Para sa bawat bagay na aso: gusto ko ito. Gusto ko ang lahat ng aso.

da de zo'u da viska de May da at de na ang da ay nakakakita ng de.

Ang dalawang panghalip na da at de ay nagpapahiwatig na may dalawang bagay na may relasyon na ang isa ay nakakakita ng isa pa. Maaaring ang inakalang dalawang bagay ay talagang iisang bagay lang na nagmamahal sa sarili: walang sinasabi sa pangungusap na nagtatanggal sa interpretasyong iyon, kaya hindi sinasabi ng colloquial na pagsasalin na May nakakakita ng ibang tao. Ang mga bagay na tinutukoy ng iba't ibang panghalip ng serye ng da ay maaaring magkaiba o pareho.

Ganap na okay na lumitaw ang mga panghalip na ito nang higit sa isang beses sa parehong pangungusap:

da zo'u da prami da May da na ang da ay nagmamahal sa da. May isang nagmamahal sa sarili.

Hindi kinakailangan na ang panghalip ay direktang argumento ng relasyon:

da zo'u le gerku pe da cu viska mi May da na ang aso nila ay nakakakita sa akin. Ang aso ng isang tao ay nakakakita sa akin.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

salmone

maging salmon

viska

makakita

gerku

maging aso

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'kahit ano' at 'ilang' sa mga halimbawa#

Ang mga salitang kahit ano at ilang, kasama ang kanilang mga derivatives, ay may maraming kahulugan sa Tagalog. Dapat tayong mag-ingat kapag isinasalin ang nilalayon na kahulugan:

Pagsasalin bilang da:

• ilang: isang bagay na hindi tinukoy:

da pu klama .i je ko smadi le du'u da me ma kau May dumating. Hulaan kung sino.

smadi

… nahuhula … (proposisyon)

mi pu tirna da .i je mi fliba le ka jimpe le du'u da mo kau Nakarinig ako ng isang bagay, pero hindi ko maintindihan kung ano ito.

fliba

… nabigo sa … (property)

• ilang sa mga tanong ay nagiging kahit ano, kahit sino; sa Lojban, da pa rin ito:

xu su'o da pu klama May dumating ba?

• ilang kapag gumagamit ng mga utos, kahilingan, o mungkahi:

.e'u mi'o pilno su'o da poi drata Subukan natin ang ibang bagay. Subukan natin ang ibang mga bagay.

.e'u mi'o troci bu'u su'o da poi drata Subukan natin sa ibang lugar.

• kahit ano ay maaaring gamitin sa mga panloob na relasyon:

mi rivbi le ka jdice da Umiiwas akong magdesisyon ng kahit ano.

rivbi

… umiiwas sa … (property)

jdice

… nagdedesisyon … (proposisyon)

Tulad sa mga relasyon sa loob ng mga modal na termino:

ba le nu do zgana da kei ko klama Pagkatapos mong mapansin ang kahit ano, pumunta ka!

• Saklaw: kahit ano ay ginagamit sa Ingles kapag nagtatanggi, habang ang Lojban ay gumagamit ng na ku pero da pa rin:

mi na ku viska su'o da poi prenu Wala akong nakikitang kahit sino.

• kahit ano ay ginagamit kapag walang pagkakaiba sa mga miyembro na pinag-uusapan:

.au nai mi tavla su'o da poi na ku slabu mi Ayaw kong makipag-usap sa kahit sino lang.

slabu

… pamilyar sa … (isang bagay)

• Saklaw: Dapat gamitin ang pagtanggi sa angkop na relasyon, tulad ng ipinakita sa ibaba:

mi jinvi le du'u na ku da jimpe Hindi ko iniisip na may nakakaintindi.

Maaari itong i-rephrase bilang:

mi jinvi le du'u no da jimpe Iniisip ko na walang nakakaintindi.

• Sa mga paghahambing, ang bawat isa ay nagiging kahit sino at isinasalin bilang ro da:

do zmadu ro da le ka se canlu Mas matangkad ka kaysa sa kahit sino. Hinihigitan mo ang lahat sa laki.

zmadu

… humihigit sa … (isang bagay) sa … (property)

se canlu

… tumatagal ng espasyo …

• Kapag nagbibigay ng pagpipilian, kahit ano ay ginagamit at isinasalin bilang ro da:

ro da poi do nelci zo'u .e'a do citka da Maaari mong kainin ang kahit ano na gusto mo. Para sa lahat ng gusto mo, pinapayagan kitang kainin ito.

• Para sa mga termino tulad ng kahit sino at kahit saan:

.e'u mi'o troci bu'u su'o da poi drata Subukan natin sa ibang lugar.

Dito, ang su'o da poi drata ay nangangahulugang kahit anong ibang bagay o mga bagay, lugar o mga lugar. Ang bilang ng mga ganitong lugar ay hindi tinukoy, bagaman maaaring angkop ang anumang ganitong lugar.

Para sabihin ang kahit anong lugar pero isang lugar lang, gamitin ang:

.e'u mi'o troci bu'u pa da poi drata Subukan natin sa ibang lugar.

• Pagsasalin ng kahit ano bilang le'e sa mga pangkalahatang pahayag:

le'e gerku cu se tuple le vo da Ang kahit anong aso ay may apat na paa. Inaasahang ang mga aso ay may apat na paa.

se tuple

… may paa/paa …

• Paggamit ng le kapag naglalarawan ng mga tiyak na bagay, lugar, o pangyayari:

le drata zo'u .e'u mi'o pilno ri Ang ibang bagay, gamitin natin ito.

le drata stuzi zo'u .e'u mi'o troci bu'u ri Ang ibang lugar, subukan natin doon.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

jimpe

umintindi

klama

pumunta

troci

sumubok

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Buod: aling mga konstruksyon ang naaapektuhan ng saklaw?#

Ang saklaw ay nililikha lamang ng:

• mga hangganan ng mga relasyon,
• mga modal na termino at mga modal na particle ng pangunahing konstruksyon ng relasyon,
• mga termino ng argumento na nagsisimula sa mga numero (tulad ng pa le prenu — isa sa mga tao).

Ang da, de, di kung ginamit nang walang prenex at walang eksplisitong numero sa harap ay ibig sabihin ay su'o da, su'o de, su'o di at kaya ay lumilikha rin ng saklaw.

Kaya, ang relatibong pagkakasunod-sunod ng mga ganitong konstruksyon ay nagbabago ng kahulugan:

pa le prenu ca ku zvati May isang tao na naroroon ngayon.

ca ku pa le prenu ca zvati Ngayon may isang tao na naroroon.

Ang saklaw ay hindi mahalaga para sa mga konstruksyon ng relasyon at para sa mga argumento na nagsisimula sa le (tulad ng le prenu o le re prenu). Ang parehong mga pangungusap na ito ay nangangahulugan ng pareho:

le prenu ca ku zvati le zdani ca ku le prenu cu zvati le zdani ca ku fe le zdani fa le prenu cu zvati Naroroon ang mga tao ngayon.

Ang saklaw ng modal na termino ay mula sa kung saan ito ginamit hanggang sa kanan ng relasyon hanggang matapos ang relasyon at lahat ng panloob na relasyon nito (kung mayroon).

Dito, ang ki'u le nu kargu ay nasa ilalim ng saklaw ng na ku:

na ku mi te vecnu ki'u le nu kargu Hindi totoo na: bumibili ako dahil mahal.

Pero dito, ang ki'u le ne kargu ay wala sa ilalim ng saklaw ng na ku. Inilalapat ang ki'u sa buong nakaraang pangungusap, kabilang ang na ku:

mi na ku te vecnu .i ki'u bo kargu Hindi ako bumibili. Dahil mahal.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

zvati

naroroon sa

zdani

maging tahanan

te vecnu

bumili

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Aralin 6: mga modal na termino: oras at espasyo#

mi citka le cirla

Mga posibleng pagsasalin:

Kumakain ako ng keso. Kumain ako ng keso. Palagi akong kumakain ng keso. Sa sandali, matatapos na akong kumain ng keso.

Ang mga panahunan sa Lojban ay opsyonal; hindi natin kailangang mag-isip palagi kung aling panahunan ang gagamitin.

Kadalasan ay niresolba ng konteksto kung ano ang tama. Nagdadagdag tayo ng mga panahunan kapag kailangan natin.

Ang mga panahunan sa Lojban ay tinatrato ang oras at espasyo nang pareho. Ang pagsasabi na Nagtrabaho ako matagal na panahon ang nakalipas ay hindi grammatically naiiba sa pagsasabi na Nagtatrabaho ako malayo sa hilaga. Ang Ingles ay tinatrato ang mga salita tulad ng kanina, ang past tense ending -ed, at mga salita ng espasyo tulad ng sa o malapit sa tatlong magkaibang scheme, habang sa Lojban ay sumusunod sila sa parehong prinsipyo.

Mga punto sa oras at lugar#

Ang isang tense modal particle na walang sumusunod na argumento ay naglalarawan ng pangyayari bilang relative sa dito at ngayon:

mi pinxe ba mi ba pinxe Iinom ako.

mi pinxe bu'u mi bu'u pinxe Umiinom ako sa lugar na ito.

Ang isang tense modal term na may sumusunod na argumento ay naglalarawan ng pangyayari bilang relative sa pangyayari sa argumentong iyon:

mi pinxe ba le nu mi cadzu Umiinom ako pagkatapos kong maglakad.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Mga pangyayaring relative sa ibang mga pangyayari sa oras#

Sa Tagalog, ginagamit natin ang tinatawag na "sequence of tenses":

la .alis. pu cusku le se du'u ri pu penmi la .doris. Sinabi ni Alice na nakita niya si Doris noon.

penmi

… nakikilala … (isang tao)

Dito, ang pangyayaring nakita si Doris ay nangyari bago ang pangyayaring sinabi ni Alice. Gayunman, sa

la .alis. pu cusku le se du'u ri ca kansa la .doris. Sinabi ni Alice na kasama niya si Doris.

kansa

… kasama … (isang tao)

ang dalawang pangyayari (sinabi at kasama si Doris) ay nangyari sa parehong oras.

Kaya, sa Tagalog:

• ang panahunan ng pangunahing relasyon ay nauunawaan bilang relative sa sinumang nagsasabi ng relasyong ito.
• ang panahunan ng relasyon sa loob ng pangunahing relasyon ay nauunawaan din bilang relative sa sinumang nagsasabi ng relasyong ito.

Sa Lojban:

• ang panahunan lamang ng pangunahing relasyon ang relative sa sinumang nagsasabi ng relasyon.
• ang ibang mga panahunan ay relative sa bawat isa. Kaya, sa la .alis. pu cusku le se du'u ri pu penmi la .doris. ang pangalawang pu ay relative sa unang pu. Sa la .alis. pu cusku le se du'u ri ca kansa la .doris., ginagamit natin ang ca (sa parehong oras) na relative sa panlabas na relasyon (pu cusku — sinabi).

Gayunman, maaari nating gamitin ang modal term na nau (sa oras o lugar ng nagsasalita), na magbibigay ng parehong epekto tulad ng sa Tagalog:

Narito ang isang halimbawa sa istilo ng Tagalog:

la .alis. pu cusku le se du'u ri nau pu kansa la .doris. Sinabi ni Alice na kasama niya si Doris.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Distansya sa oras at espasyo#

fau

modal term: sa parehong oras, lugar o sitwasyon tulad ng …

ca

modal term: sa … (ilang oras), sa parehong oras tulad ng …; "kasalukuyang panahunan"

bu'u

modal term: sa … (ilang lugar); dito (sa lugar na ito)

zi

kamakailan (maikling oras ang nakalipas) o malapit na (sa maikling oras)

vi

malapit sa …

za

kanina o sa ilang sandali, sa hindi tiyak na oras

va

hindi malayo sa …

zu

matagal na ang nakalipas o sa matagal na panahon

vu

malayo sa …; malayo

Ito kung paano natin magagamit ang mga kombinasyon ng panahunan upang tukuyin kung gaano kalayo tayo sa nakaraan o hinaharap:

• pu zu ay nangangahulugang matagal na ang nakalipas
• pu za ay nangangahulugang kanina
• pu zi ay nangangahulugang kamakailan
• ba zi ay nangangahulugang malapit na
• ba za ay nangangahulugang sa ilang sandali
• ba zu ay nangangahulugang sa matagal na panahon

Pansinin ang pagkakasunod-sunod ng patinig na i, a, at u. Ang pagkakasunod-sunod na ito ay paulit-ulit na lumilitaw sa Lojban at maaaring sulit tandaan. Ang maikli at mahaba ay palaging nakadepende sa konteksto, relative, at subjective. Halimbawa, dalawang daang taon ay maikling panahon para sa isang species na mag-evolve pero matagal na panahon para maghintay ng bus.

Binabago ng zi, za, at zu ang tense particle tulad ng pu at ba na sinasabi bago ito:

• pu zu ay matagal na ang nakalipas. Ipinapakita ng pu na nagsisimula tayo sa nakaraan, at ipinapahiwatig ng zu na ito ay matagal na panahon pabalik.
• zu pu ay malayo sa oras; may punto pagkatapos ng ilang pangyayari. Ipinapakita ng zu na nagsisimula tayo sa ilang punto na malayo sa oras mula ngayon, at ipinapahiwatig ng pu na umaatras tayo mula sa puntong iyon.

Kaya, ang pu zu ay palaging nasa nakaraan, habang ang zu pu ay maaaring nasa hinaharap.

Ang spatial distance ay minarkahan din ng vi, va, at vu para sa maikli, hindi tiyak (medium), at mahabang distansya sa espasyo.

Upang tukuyin ang distansya sa oras o espasyo, ginagamit natin ang modal term na la'u na may argumento na tumutukoy sa distansya:

ba ku la'u le djedi be li ci mi zvati ti Sa tatlong araw, narito ako.

le djedi

ang araw, ang mga araw

Ang space equivalent ng ca ay bu'u, at ang fau ay mas malabo kaysa sa dalawa, dahil maaari itong mangahulugan ng oras, espasyo, o sitwasyon.

ba za vu ku mi gunka Balang araw sa hinaharap, magtatrabaho ako sa isang lugar na malayo.

gunka

magtrabaho

mi bu'u pu zu gunka Dati akong nagtatrabaho dito matagal na panahon ang nakalipas. Ako dito-nakaraan-matagal-distansya trabaho

pu zu vu ku zasti fa le ninmu .e le nanmu Noong unang panahon at sa isang malayong lugar, may naninirahan na babae at lalaki.

zasti

… umiiral

Ang huling pangungusap ay kung paano kadalasang nagsisimula ang mga kuwentong engkanto.

Pagsasanay#

cliva

… umaalis

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Tagal sa oras at espasyo#

ze'i

modal term: sa maikling panahon

ve'i

modal term: sa maliit na espasyo

ze'a

modal term: sa ilang panahon

ve'a

modal term: sa ilang espasyo

ze'u

modal term: sa matagal na panahon

ve'u

modal term: sa malawak na espasyo

Muli, madaling tandaan dahil sa pattern na i, a, u.

mi ze'u bajra Tumatakbo ako nang matagal.

do ze'u klama le mi'a gugde ze'u Matagal mong ginugugol ang pagpunta sa ating bansa.

mi'a

kami na hindi kasama ka

gugde

… ay isang bansa

mi ba zi ze'a xabju la .djakartas. Sa madaling panahon, titira ako sa Jakarta nang ilang sandali.

xabju

… nakatira sa … (lugar)

le jenmi pe la .romas. ba ze'u gunta la .kart.xadact. Ang hukbo ng Roma ay aatake sa Carthage nang matagal na panahon.

le jenmi

ang hukbo

gunta

… umaatake sa … (isang tao o isang bagay)

Hindi ito nangangahulugan na ang mga Romano ay hindi umaatake sa Carthage ngayon. Sa Lojban, kung sinasabi nating totoo ang isang bagay sa isang partikular na oras, hindi ito nangangahulugan na hindi ito totoo sa ibang oras. Maaari mong sabihin ang pu ba ze'u upang malaman natin na ang aktibidad na ito ay nasa hinaharap kapag tiningnan mula sa isang punto sa nakaraan pero nasa nakaraan kapag tiningnan mula ngayon.

le xamsi dagat/karagatan

le xamsi

ang dagat, ang karagatan

le ve'u xamsi karagatan

le cmana bundok/burol

le cmana

ang bundok, ang burol

jibni

… malapit sa … (isang bagay)

le ve'u cmana bundok

le ve'i cmana burol

ti ve'u gerku Iyon ay malaking aso. Ito ay isang aso na sumasaklaw sa malaking espasyo.

Pagsasanay#

le kumfa

ang silid, ang mga silid

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

«pu'o» — 'malapit nang', «ba'o» — 'hindi na', «za'o» — 'pa rin', «xa'o» — 'na'#

Narito ang ilang hanay ng mga modal term na makakatulong sa atin na magdagdag ng mas pinong kahulugan kapag kinakailangan.

Sa mga contour ng pangyayari, hindi tulad ng pu, ca, at ba, tinitingnan natin ang bawat pangyayari bilang may hugis na may mga tiyak na yugto:

pu'o

modal term: malapit nang gawin ang isang bagay (hindi pa nangyayari ang pangyayari)

ba'o

modal term: hindi na ginagawa ang isang bagay, natapos na ang isang bagay (natapos na ang pangyayari)

Mga halimbawa:

mi ba tavla le mikce Makikipag-usap ako sa doktor (at maaaring nakikipag-usap na rin ako ngayon).

mikce

x₁ ay doktor

mi pu pu'o tavla le mikce Malapit na akong makipag-usap sa doktor (hindi pa ako nakikipag-usap noon, hindi pa nagsisimula ang pangyayari noon).

le sanmi ca pu'o bredi Hindi pa handa ang pagkain.

le sanmi

ang pagkain

bredi

… handa

mi pu ba'o tavla le mikce Nakausap ko na ang doktor.

mi ba ba'o tavla le mikce Nakausap ko na ang doktor.

.a'o mi ba zi ba'o gunka Sana malapit na akong matapos sa trabaho.

za'o

modal term: pa rin. Nagpapatuloy ang pangyayari lampas sa natural na katapusan nito

xa'o

hindi opisyal na modal term: na, masyadong maaga. Nagsimula na ang pangyayari at masyadong maaga

Mga halimbawa:

ri'a ma do za'o zvati vi Bakit nandito ka pa rin?

la .kevin. xa'o zvati vi Nandito na si Kevin.

Pagsasanay#

jukpa

… nagluluto ng … (pagkain)

kelci

… naglalaro

le cidja

ang pagkain

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Mga yugto ng pangyayari#

mi co'a tavla Nagsimula akong magsalita.

ra ca'o ciska Patuloy siyang sumusulat.

ra pu co'u vasxu Tumigil siyang huminga (biglaang hindi inaasahang pagbabago).

vasxu

x₁ ay humihinga ng x₂

mi pu mo'u citka le plise Naubos ko nang kainin ang mansanas.

la .maks. pu mo'u zbasu ti voi dinju Naitayo na ni Max ang bahay na ito.

ra pu de'a vasxu Tumigil siya sa paghinga (pero maaaring huminga ulit mamaya).

mi pu di'a citka le plise Nagpatuloy akong kumain ng mansanas.

co'a

modal term: nagsisimula ang pangyayari (ang hangganan ng pangyayari)

ca'o

modal term: ginagawa ang isang bagay (nagpapatuloy ang pangyayari)

co'u

modal term: tumitigil ang pangyayari

mo'u

modal term: nagtatapos ang pangyayari (ang hangganan ng pangyayari)

de'a

humihinto ang pangyayari (inaasahang magpapatuloy ang pangyayari)

di'a

nagpapatuloy ang pangyayari

mi de'a ze'i jundi BRB (Babalik ako agad).

mi di'a jundi Bumalik na ako (nagbibigay pansin).

jundi

x₁ ay nagbibigay pansin sa x₂

Ang dalawang ekspresyong ito ay karaniwan sa text chat para ipahiwatig na wala ka o hindi nagbibigay pansin, at pagkatapos ay bumalik online:

Maaari ring sabihin lang ang de'a o di'a at umasang maiintindihan.

Pagsasanay#

vasxu

… humihinga

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Tuloy-tuloy at progresibong mga pangyayari#

ru'i

modal term: tuloy-tuloy ang pangyayari

.i mi pu ru'i citka le plise Tuloy-tuloy akong kumain ng mansanas.

Pansinin ang pagkakaiba:

• Ipinapahiwatig ng ru'i na tuloy-tuloy ang pangyayari at hindi humihinto.
• Ipinapahiwatig ng ca'o na nagpapatuloy ang pangyayari. Maaari itong minsan huminto at pagkatapos ay magpatuloy.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

kelci

maglaro

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga contour ng lugar#

Ang mga contour ng pangyayari ay maaaring gamitin upang tumukoy sa espasyo kung lalagyan natin ng fe'e sa harap:

le rokci cu fe'e ro roi zvati Ang mga bato ay nasa lahat ng dako.

'sa kaliwa', 'sa kanan'#

le prenu cu sanli le dertu bu'u le pritu be mi Nakatayo ang tao sa lupa sa kanan ko.

le gerku cu vreta le ckana bu'u le zunle be le verba Nakahiga ang aso sa kama sa kaliwa ng bata.

ko jgari le panbi poi zunle Kunin mo ang panulat sa kaliwa.

le mlatu cu plipe bu'u le crane be do Tumalon ang pusa sa harap mo.

ko catlu le dinju poi crane Tingnan mo ang bahay sa harap.

le verba cu zutse le stizu bu'u le trixe be mi Nakaupo ang bata sa upuan sa likod ko.

le prenu cu sanli ki mi bu'u le pritu be le tricu bei mi Nakatayo ang tao sa kanan ng puno mula sa aking punto de vista.

le dinju cu zunle le rokci ti Ang bahay ay nasa kaliwa ng bato kung titingnan mula rito.

zunle

x₁ ay nasa kaliwa ng x₂ kung titingnan mula sa x₃

pritu

x₁ ay nasa kanan ng x₂ kung titingnan mula sa x₃

crane

x₁ ay nasa harap ng x₂ (x₁ ay nasa pagitan ng x₂ at ng sinumang tumitingin) kung titingnan mula sa x₃

trixe

x₁ ay nasa likod ng x₂ kung titingnan mula sa x₃

sanli

x₁ ay nakatayo sa x₂

zutse

x₁ ay nakaupo sa x₂

vreta

x₁ ay nakahiga sa x₂

le dertu

ang lupa, ang dumi

le ckana

ang kama

le stizu

ang upuan

le pelji

ang papel

le penbi

ang panulat

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

sanli

… nakatayo sa … (ibabaw)

le dertu

ang lupa, ang dumi

vreta

… nakahiga sa … (ibabaw)

le ckana

ang kama

jgari

… humahawak sa … (isang bagay)

le penbi

ang panulat

plipe

… tumatalon

crane

… nasa harap ng … (isang bagay)

zutse

… nakaupo sa … (ibabaw)

le stizu

ang upuan

trixe

… nasa likod ng … (isang bagay)

Isalin sa Lojban:

Pagsasanay: posisyon#

Pagsasanay: mga sasakyan#

marce

x₁ ay sasakyan na nagdadala ng x₂

se marce

x₁ ay pasahero ng x₂

karce

x₁ ay kotse na nagdadala ng x₂

bloti

x₁ ay bangka na nagdadala ng x₂

vinji

x₁ ay eroplano na nagdadala ng x₂

trene

x₁ ay tren ng mga bagon na x₂

Pagpapayaman ng bokabularyo. Mga bagong salita gamit ang mga panahunan#

Maraming salita sa Tagalog ang tumutugma sa mga kombinasyon ng salita sa Lojban:

pixra

x₁ ay larawan ng x₃

le vi'a pixra

ang larawan sa 2D

le vi'u pixra

ang larawan sa 3D, iskultura

le ve'i cmana

ang burol (literal na "bundok/burol na sumasaklaw sa maliit na espasyo")

le ve'u xamsi

ang karagatan (literal na "dagat/karagatan na sumasaklaw sa malaking espasyo")

le ba'o tricu

tuod ng puno (literal na "ang hindi na puno")

Aralin 7. Mga titik, pagtukoy sa mga relasyon, mga petsa#

Mga pangalan ng mga titik sa Lojban#

Ang bawat titik ay may pangalan sa Lojban.

Ipinapakita ng sumusunod na talahanayan ang pangunahing alpabeto ng Lojban at kung paano bigkasin ang mga titik (sa ilalim ng bawat titik):

Tulad ng nakikita mo:

• para makuha ang pangalan ng patinig, idinadagdag natin ang salitang bu.
• para makuha ang pangalan ng katinig, idinadagdag natin ang y. sa katinig.
• ang salita para sa ' (apostrophe) ay .y'y.

Maaari nating isbaybay ang mga salita gamit ang mga pangalang ito. Halimbawa, ang CNN ay magiging cy. ny. ny.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Pagsasanay#

Isulat ang mas maikling bersyon ng teksto gamit ang mga pangalan ng titik para tumukoy sa mga nakaraang argumento:

Mga titik sa halip na 'siya'#

Ang isang string ng isa o higit pang mga pangalan ng titik ay maaaring gumana bilang panghalip, na nagbibigay ng alternatibong paraan para tumukoy sa mga nabanggit na argumento sa pagsasalita.

la .alis. pu klama le nurma .i le nurma cu melbi la .alis. la .alis. pu klama le nurma .i ri melbi la .alis. la .alis. pu klama le nurma .i ny. melbi la .alis. la .alis. pu klama le nurma .i ny. melbi .a bu Pumunta si Alice sa kanayunan. Maganda ang kanayunan para kay Alice. Pumunta si Alice sa kanayunan. Maganda ito para sa kanya.

le nurma

ang kanayunan, ang probinsya

Ang lahat ng mga bersyon sa Lojban sa itaas ay may parehong kahulugan.

Dahil ang unang titik sa .alis. ay a (hindi isinama ang tuldok) at ang unang titik sa nurma ay n, maaari nating gamitin ang mga salitang titik para tumukoy sa mga argumentong iyon nang naaayon:

• .a bu ay tumutukoy sa la .alis.
• ny. ay tumutukoy sa le nurma

Ang pamamaraang ito ay maaaring mas maginhawa kaysa sa Tagalog na siya, o kahit sa Lojban na ri o ra. Pinapayagan nito tayong gawing mas maikli pero tumpak ang pagsasalita, nang hindi kailangang ulitin ang mga potensyal na mahabang pangalan o ibang mga termino ng argumento nang paulit-ulit.

Gayunman, mahalagang tandaan na maaaring may mga sitwasyon kung saan gusto nating bumalik sa, halimbawa, le nurma, pero may lumitaw na ibang argumento na nagsisimula sa n sa pagitan, kaya hindi na makatukoy ang ny. sa kanayunan. Sa ganitong mga kaso, ang pinakamabilis na solusyon ay ulitin ang buong argumento, ibig sabihin, sabihin ang le nurma:

bu'u le nurma la .alis. pu penmi la .nik. i ri se zdani bu'u le nurma Sa kanayunan, nakilala ni Alice si Nick. Nakatira siya sa kanayunan.

penmi

… nakikilala … (isang tao)

zdani

… ay tahanan ng …

se zdani

… ay may tahanan …, … nakatira sa …

Kung ang isang pangalan ay binubuo ng ilang cmevla, maaari mong gamitin ang mga unang titik ng mga ito para tumukoy sa pangalang iyon. Ganoon din sa mga compound na relasyon:

la .djan.smit. cu citka le glare stasu .i dy.sy. nelci fy.sy. Kumakain ng mainit na sopas si John Smith. Gusto niya ito.

le stasu

ang sopas

glare

… ay mainit

Ang dy.sy. ay isang panghalip. Ganoon din ang fy.sy..

Kung kailangan mong maglagay ng ilang panghalip nang magkakasunod, paghiwalayin ang mga ito sa salitang boi:

mi klama la .paris. la .moskov. Pupunta ako sa Paris mula sa Moscow.

mi klama py. boi my. Pupunta ako sa P mula sa M.

Ang pangungusap na mi klama py. my. ay mangangahulugang Pupunta ako sa PM, na ibang kahulugan.

la .tom.silver. pu zvati .i je'u ty. sy. boi .ui pu sidju mi Naroroon si Tom Silver. At sa totoo lang, si TS (yey!) ay tumulong sa akin.

Kung maglalagay ka ng interheksyon pagkatapos ng mga titik na iyon, paghiwalayin ang mga ito sa boi. Kung walang boi, ang mga interheksyon ay tutukoy sa huling titik.

Iba't ibang paraan ng pagsasabi ng 'tayo' sa Lojban#

Sa Lojban, may ilang panghalip na malapit ang kahulugan sa tayo:

mi'o

ikaw at ako

mi'a

tayo na hindi kasama ka

ma'a

ikaw, ako, at iba pa

Kaya, kapag nagsasalita, kailangan mong maging mas maingat kung aling kahulugan ng tayo ang kailangan mo.

At sa wakas:

mi

ako o ang mga nagsasalita

Ang mi ay maaari ring mangahulugang tayo! Walang pagkakaiba ang Lojban sa pagitan ng isahan at maramihan bilang default. Kaya, kung maraming tao ang nagsasalita nang magkasama, ang mi (na tumutukoy sa isa o higit pang mga nagsasalita) ay ganap na tama para sa tayo. Sa praktika, madalas mong makikita ang mi na ginagamit nang ganito kapag ang isang tao ay ipinapalagay na nagsasalita (o mas madalas, sumusulat) sa ngalan ng iba.

Ilang halimbawa:

mi prami do Mahal kita.

mi'a ba penmi do Makikita ka namin.

ma'a remna Tayong lahat ay tao.

mi djica le nu do cliva Gusto naming umalis ka.

cliva

x₁ ay umaalis

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

«ri» sa halip na 'siya'#

Kanina, natutunan natin ang panghalip na ri:

ri

panghalip: tumutukoy sa nakaraang argumento na kakatatapos lang (nilalaktawan ang mga stable na panghalip tulad ng mi, do, mga salita para sa tayo)

mi catlu le nanmu .i ri melbi Tinitingnan ko ang lalaki. Gwapo siya.

melbi

x₁ ay maganda / kaakit-akit / gwapo sa isang tao na x₂

Tumutukoy ang ri sa nakaraang nakumpletong argumento na ginamit sa teksto o pagsasalita ng isang tao:

la .alis. cu sipna bu'u le sledi'u pe la .alis. Natutulog si Alice sa silid ni Alice. Natutulog si Alice sa silid na pag-aari ni Alice.

la .alis. cu sipna bu'u le sledi'u pe ri Natutulog si Alice sa kanyang silid. Natutulog si Alice sa silid ng [nakaraang termino ng argumento].

sledi'u

x₁ ay silid para sa layunin na x₂ (proposisyon)

Ang ri ay katumbas ng pag-uulit ng huling argumento, na la .alis. dito.

Isang aspeto na dapat pansinin ay hindi inuulit ng ri ang le sledi'u pe ri (na isa ring argumento), dahil ang ri ay bahagi ng argumentong iyon at samakatuwid ang argumentong iyon ay hindi "nakaraan", hindi pa tapos kapag lumitaw ang ri. Pinipigilan nito ang ri na gawing recursive na tumutukoy sa sarili.

Isa pang halimbawa:

le du'u le prenu cu melbi cu se djuno ri Na maganda ang tao ay alam niya.

Tumutukoy ang ri sa le prenu (at hindi sa le du'u le prenu cu melbi kahit na parehong kumpleto ang mga argumento: ang le prenu ay nagsisimula huling, pagkatapos ng simula ng le du'u le prenu cu melbi).

Ang relasyon sa loob ng sei ay bumubuo ng parallel na teksto. Nilalaktawan ng ri ang mga argumento sa loob ng mga sei-relasyon:

mi viska la .lukas. sei la .doris. pu cusku .i ri jibni la .micel. Nakikita ko si Lucas, — sabi ni Doris. Malapit siya kay Michelle.

Sa halimbawang ito, hindi maaaring tumukoy ang ri sa la .doris. Nilalaktawan lang natin ang buong sei la .doris. pu cusku na relasyon kapag nagpapasya kung ano ang dapat tukuyin ng ri.

Ang mga panghalip na stable sa buong diyalogo o kuwento ay hindi pinapansin ng ri. Inuulit lang natin ang mga ito nang direkta:

mi lumci mi Naghuhugas ako ng sarili ko. Naghuhugas ako ng akin

lumci

x₁ ay naghuhugas ng x₂

mi prami mi Mahal ko ang sarili ko. Mahal ko ako.

Gayunman:

• ang mga panghalip na ti, ta, tu ay kinukuha ng ri dahil maaaring nagbago na kung ano ang itinuturo mo, kaya ang pag-uulit ng tu ay maaaring hindi epektibo.
• katulad nito, ang ri mismo (o mas tiyak, ang antecedent nito) ay maaaring ulitin ng isang sumunod na ri. Sa katunayan, ang isang string ng mga salitang ri na walang ibang intervening na argumento ay palaging uulitin ang parehong argumento:

la .alis. cu catlu le nanmu .i ri melbi .i ri co'a zgana .a bu Napansin ni Alice ang isang lalaki. Gwapo siya. Napansin niya si Alice.

zgana

magmasid

co'a zgana

magsimulang magmasid, mapansin

Sa halimbawang ito, ang pangalawang ri ay may unang ri bilang antecedent nito, na sa turn ay may le nanmu bilang antecedent nito. Ang lahat ng tatlo ay tumutukoy sa parehong bagay: ang lalaki.

Sa huli, ikaw ang magpapasya kung ano, saan, at kailan gamitin sa pagsasalita: ang pamamaraan na may le + relasyon, ang pamamaraan na may mga pangalan ng titik, o ang ri.

Pagsasanay#

jundi

… matulungin

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban gamit ang "siya" sa angkop na mga lugar:

«go'i» para sa nakaraang relasyon#

la .alis. cu klama le barja .i la .alis. cu viska le nanmu la .alis. cu klama le barja .i le go'i cu viska le nanmu Pumunta si Alice sa bar. Nakakita siya ng lalaki.

le barja

ang bar, ang pub

• Tumutukoy ang le go'i sa unang lugar ng nakaraang relasyon.
  • Nagbibigay ang go'i ng isa pang paraan ng pagbalik-tukoy sa isang argumento na kailangan natin.
• Tumutukoy ang le se go'i sa pangalawang lugar ng nakaraang relasyon.
• Tumutukoy ang le te go'i sa pangatlong lugar, at iba pa.

Mga halimbawa:

.i la .alis. cu zgana le nanmu .i ri melbi .i la .alis. cu zgana le nanmu .i le se go'i cu melbi Minamasdan ni Alice ang isang lalaki. Gwapo siya.

Dito, tumutukoy ang le se go'i sa pangalawang lugar (x₂) ng nakaraang relasyon, na le nanmu.

Isa pang halimbawa:

Nakita ni Bill si Nick. Sinuntok niya siya.

Hindi nag-aabala ang Tagalog sa katumpakan dito — ang siya ay nangangahulugang isang lalaking tao na nabanggit sa malapit sa teksto o hinuha mula sa konteksto. Sinuntok ba ni Bill si Bob, o sinuntok ba ni Bob si Bill? Hindi natin alam. Sa Lojban, masasabi nating:

la .bil. pu viska la .nik. .i le se go'i cu darxi le go'i Nakita ni Bill si Nick. Sinuntok ni Nick si Bill.

Gayunman, sa karamihan ng mga kaso, maaaring gamitin ang ri o mga salitang titik:

la .bil. cu viska la .nik. i ri darxi la .bil. la .bil. cu viska la .nik. i ny. darxi by. Nakita ni Bill si Nick. Sinuntok ni Nick si Bill.

Ang go'i mismo ay isang salitang relasyon, at ito ay may istruktura ng lugar:

mi tatpi .i do ji'a go'i Pagod ako. At ikaw din.

tatpi

… pagod

Kapag sinasabi nating do go'i, inuulit natin ang nakaraang relasyon pero pinapalitan ang unang lugar nito ng do. Sa ibang salita, ang do ji'a go'i dito ay pareho sa pagsasabi ng do ji'a tatpi.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

cisma = x₁ ay ngumingiti

Oras ng araw#

— ma tcika ti Anong oras na?

— li cacra bu pa pa Labing-isang oras

tcika

x₁ (oras, minuto, segundo) ay ang oras ng pangyayari na x₂

Sa Lojban, ang mga oras ay palaging mga oras ng isang bagay. Kaya tinatanong natin kung anong oras ng ti, ibig sabihin, ang pangyayari/bagay na ito, o, sa ibang salita, ngayon.

Ang li, isang prefix para sa mga numero, ay ginagamit din para sa mga timestamp.

• cacra bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang bilang ng mga oras ay sumusunod. Halos palaging ginagamit ang 24-hour time sa Lojban.
• mentu bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang bilang ng mga minuto ay sumusunod.
• snidu bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang bilang ng mga segundo ay sumusunod.

li cacra bu pa pa mentu bu pa no 11:10 (Sampung minuto lampas ng labing-isa)

li cacra bu pa pa mentu bu pa no snidu bu pa ci 11 oras, 10 minuto at 13 segundo.

li cacra bu pa no mentu bu mu no 10:50, sampung minuto bago mag-labing-isa

Kung gusto nating ibigay ang oras ng isang pangyayari, sa halip na sabihin lang ang oras, pinupunan ang pangalawang lugar:

li cacra bu pa no tcika le nu mi klama Alas-diyes ang oras na darating ako.

Sa pamamagitan ng paggamit ng termino na de'i maaari nating makuha ang isang pangungusap na mas natural ang tunog:

mi klama de'i li cacra bu pa no Darating ako ng alas-diyes.

de'i

sa … (oras), sa … (petsa)

At isang kapaki-pakinabang na halimbawa:

ca tcika le nu .ei sipna Oras na para matulog.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Mag-convert sa pagitan ng format ng oras sa Tagalog at Lojban:

Mga petsa#

— ma detri ti Anong petsa ngayon?

— li mastu bu ze djedi bu pa Hulyo 1.

detri

x₁ (taon, buwan, araw) ay ang petsa/oras ng pangyayari na x₂

Isa pang pagpipilian:

— ma ca detri — Anong petsa ngayon?

• nanca bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang taon ay sumusunod.
• masti bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang buwan ay sumusunod.
• jefydei bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang araw ng linggo ay sumusunod.
• djedi bu ay isang prefix na nagpapahiwatig na ang araw ay sumusunod.

Ang mga prefix na may mga numero pagkatapos ay maaaring gamitin sa anumang pagkakasunod-sunod (gamitin natin ang mga digit para ipakita ang mga numero):

li djedi bu 2 ca detri Ikalawang araw ng buwan ngayon.

li masti bu 4 djedi bu 1 ca detri Abril 1 ngayon.

li djedi bu 5 masti bu 7 nanca bu 2005 detri le nu mi jbena Hulyo 5 (ikapitong buwan), taong 2005 noong ako ay ipinanganak.

jbena

x₁ ay ipinanganak

Maaari din nating gamitin ang de'i:

mi ba klama de'i li masti bu pano Darating ako sa Oktubre.

Ang mga particle sa Lojban ay maaaring isulat nang walang mga espasyo sa pagitan, tulad ng pano na ito, na pareho sa pa no.

Para sa mga araw ng linggo, karaniwan, ang Lunes ang unang araw:

mi gunka de'i li jefydei bu pa Nagtatrabaho ako sa Lunes.

mi gunka ca ro se detri be li jefydei bu re Nagtatrabaho ako tuwing Martes.

xu do pu zvati la .paris. de'i li jefydei bu ci Nasa Paris ka ba noong Miyerkules?

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Mag-convert sa pagitan ng format ng petsa sa Tagalog at Lojban:

Pagtukoy ng mga agwat ng oras#

mi nanca li re re Dalawampu't dalawang taong gulang ako.

nanca

x₁ ay may tagal na x₂ (bilang) taon

Tinutukoy ng nanca ang tagal, at para sabihin ang dalawang taon ang tagal, punan ang pangalawang lugar ng numero na may prefix na li.

le verba cu masti li re Dalawang buwang gulang ang bata.

masti

x₁ ay x₂ buwan ang tagal

le nu carvi cu djedi li ci Umuulan nang tatlong araw.

djedi

x₁ (pangyayari) ay x₂ (bilang) buong araw ang tagal

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Mga bagong pandiwa mula sa isang scale: 'iba sa' — «na'e», 'anti-' — «to'e»#

mi na'e nelci do Iba sa gusto kita.

Ang mga "left scalar" na particle (kung saan kabilang ang na'e) ay inilalagay sa kaliwa ng mga construct na naaapektuhan nila, na bumubuo ng isang scale:

Ang scale mismo ay maaaring tukuyin gamit ang modal tag na ci'u.

• je'a = talaga (ang affirmative na posisyon sa scale). Kinukumpirma ng salitang je'a ang kahulugan ng isang bahagi ng pangungusap. Karaniwan, ito ay inaalis lang.

mi je'a nelci do Talaga kong gusto ka.

je'u

interjection: talaga, sa totoo lang

• na'e = hindi- (iba sa affirmative na posisyon sa scale)

mi na'e nelci do Iba sa gusto kita.

le stizu cu na'e xunre be ci'u le ka skari Ang upuan ay may kulay na hindi pula. Ang upuan ay iba-sa pula sa scale ng pagkakaroon ng kulay

• no'e = hindi talaga (midpoint sa scale). Ang salitang no'e ay nagbibigay sa isang bahagi ng pangungusap ng gitnang kahulugan.

mi no'e nelci do Tungkol sa kung mahal o kinasusuklaman kita, wala akong pakialam sa iyo. Hindi ko gusto o kinasusuklaman ka.

• to'e = anti-, dis-, mis- atbp. (kabaligtaran sa scale). Ang salitang to'e ay nagbibigay sa isang bahagi ng pangungusap ng kabaligtarang kahulugan. Katulad ito ng Tagalog na prefix na anti-.

mi to'e nelci do Kinasusuklaman kita. Anti-gusto kita

Ang na'e ay mas malabo kaysa sa no'e at to'e; maaari itong mangahulugan ng alinman sa mga ito kapag hindi ka nagmamalasakit sa eksaktong kahulugan.

Pagsasanay#

Kumpletuhin ang scale gamit ang angkop na scalar particle:

glare = x₁ ay mainit/maligamgam

Mga kumplikadong modal na termino: 'dahil' — «ki'u», 'kahit na' — «to'e ki'u nai»#

Ang mga modal na termino ay maaaring tanggihan sa dalawang paraan upang makuha ang mga kaugnay na kahulugan.

ki'u

modal term: dahil, dahil sa paliwanag na …, na maaaring ipaliwanag ng katotohanan na …

ki'u ma do cusku zo co'o Bakit sinabi mong paalam?

Ang pagdagdag ng suffix na nai ay nagbabago ng kahulugan:

ki'u nai

modal term: hindi dahil, na hindi maaaring ipaliwanag ng katotohanan na …?!

mi se nabmi ki'u nai le nu mi laldo ce'e ki'u le nu mi na certu May problema ako hindi dahil matanda ako kundi dahil hindi ako eksperto.

nabmi

x₁ ay problema sa x₂

se nabmi

x₁ ay may problema na x₂

laldo

x₁ ay matanda …

certu

x₁ ay eksperto, propesyonal sa katangian na x₂

Ang pagdagdag ng to'e ay nagtatakda ng pagtanggi ng kahulugan:

to'e ki'u

dahil hindi, na maaaring ipaliwanag ng katotohanan na hindi nangyayari na …

mi jinga to'e ki'u le nu mi pu surla Nanalo ako dahil hindi ako nagpahinga.

jinga

… nananalo

Ang pagsasama ng parehong to'e at nai ay nagbibigay sa atin ng:

to'e ki'u nai

kahit na ang dahilan …, hindi dahil hindi, na hindi maaaring ipaliwanag ng katotohanan na hindi nangyayari…,

.i to'e ki'u nai le nu le mamta cu sanga su'o melbi kei le verba na snada lo ka sipna Kahit na maganda ang pag-awit ng ina, hindi nagtagumpay ang bata sa pagtulog.

Ang paggamit ng se ay nagbabago ng pagkakasunod-sunod ng mga argumento. Kung hindi, nananatili ang kahulugan.

se ki'u

samakatuwid, na nagpapaliwanag ng katotohanan na …

ra bilma se ki'u le nu ra na pu cusku zo coi do May sakit siya, na nagpapaliwanag kung bakit hindi siya nagsabi ng kamusta sa iyo.

se ki'u nai

pero hindi ito sumusunod na …, na hindi nagpapaliwanag ng katotohanan na …

ra bilma se ki'u nai le nu ra klama le drata tcadu May sakit siya, na hindi nagpapaliwanag kung bakit pupunta siya sa ibang lungsod.

drata

… iba sa … (isang bagay)

se to'e ki'u

…, ang kawalan nito ay nagpapaliwanag ng katotohanan na …

ra bilma se to'e ki'u le nu ra klama le drata tcadu Wala siyang sakit, at iyon ang nagpapaliwanag kung bakit pupunta siya sa ibang lungsod.

se to'e ki'u nai

…, ang kawalan nito ay hindi nagpapaliwanag ng katotohanan na …

ra bilma se to'e ki'u nai le nu ra penmi le mikce Wala siyang sakit, at iyon ay hindi nagpapaliwanag kung bakit nakikipagkita siya sa doktor.

mikce

x₁ ay doktor

Pagsasanay#

lo laldo

mga lumang bagay (sa edad)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban:

Aralin 8. Mga termino at matematika#

'Maaaring', 'naging' at 'hindi pa naging'#

le'e cipni ka'e vofli Ang mga ibon ay kayang lumipad.

le pendo be mi ca'a xendo prenu Ang kaibigan ko ay nagpapakita bilang isang mabait na tao.

le pendo be mi ka'e litru bu'u ro da Ang kaibigan ko ay kayang maglakbay sa kahit saang lugar.

mi ca'a zvati la .madrid. Nasa Madrid ako.

mi pu'i zvati la .madrid. Napunta na ako sa Madrid.

mi nu'o zvati la .madrid. Hindi pa ako nakapunta sa Madrid.

ka'e

termino ng potensyal: posibleng maaari

ca'a

termino ng potensyal: talagang nangyayari

pu'i

termino ng potensyal: nangyari na

nu'o

termino ng potensyal: hindi pa kailanman nangyari

Ang serye ng tinatawag na mga termino ng potensyal ay naglalarawan ng mga posibleng sitwasyon.

Tandaan na ang ka'e ay nangangahulugang maaaring mangyari ang isang pangyayari, habang, halimbawa,

le'e cipni cu kakne le ka vofli Ang mga ibon ay may kakayahang lumipad.

ay naglalarawan ng mga kakayahan na nakadepende sa mga aksyon ng mga kalahok.

Pagsasanay#

kurji

mag-alaga ng ... (isang tao)

gasnu

... (tagagawa) ay nagpapamangyari ng ... (pangyayari)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

le nixli

ang batang babae, ang mga batang babae

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

'Plus' at 'minus'#

li mu du li re su'i ci Lima ay katumbas ng dalawa plus tatlo.

Ang li na nakita natin kanina ay katulad ng le pero nagsisimula ito ng mathematical na ekspresyon (o numero lang o timestamp).

Tandaan na ang li re su'i ci (2+3) ay itinuturing na isang ekspresyon at tinatrato bilang isang argumento.

Ang du ay isang salitang relasyon at nangangahulugang … ay katumbas ng ….

• su'i ay nangangahulugang plus.
• vu'u ay nangangahulugang minus.
• pi'i ay nangangahulugang beses at ginagamit para sa multiplikasyon.
• fe'i ay nangangahulugang hinati sa at ginagamit para sa dibisyon.

Ang pi ay decimal separator, kaya ang no pi mu ay nangangahulugang 0.5, at ang ci ze pi pa so ay nangangahulugang 37.19.

Sa ilang notasyon, ang 0.35 ay maaaring isulat bilang .35, at sa Lojban, maaari rin nating alisin ang zero sa pamamagitan ng pagsabi ng pi mu.

Narito ang ilang halimbawa:

li pare fe'i ci du li vo 12 : 3 = 4.

li re pi'i re du li vo dalawa beses dalawa ay apat

li pano vu'u mu pi'i re du li no 10 — 5 ⋅ 2 = 0.

Pansinin na inilalagay mo ang li isang beses lang bago ang equation at isang beses pagkatapos nito. Kaya, ang 12 : 3 ay itinuturing na isang numero. Sa katunayan, ang 4 ay pareho sa 12 : 3. Pareho silang mga numero.

Para magtanong ng numero, ginagamit natin ang ma:

li ci su'i vo du ma 3 + 4 = ?

li ze 7

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

Isulat ang mga mathematical expression na ito sa Lojban:

• 3 + 4 = 7 (li ci su'i vo du li ze)
• 12 - 5 = 7 (li pare vu'u mu du li ze)
• (2 × 3) ÷ 2 = 3 (li re pi'i ci fe'i re du li ci)

'una' — «pa moi», 'pangalawa' — «re moi», 'huli' — «ro moi»#

Ang mga ordinal na numero tulad ng una, pangalawa, at pangatlo ay ginagamit para ayusin ang mga item sa pagkakasunod-sunod. Sa Lojban, nabubuo ang mga ito sa pamamagitan ng pagdagdag ng numero na sinusundan ng moi:

pa moi

x₁ ay una sa x₂ (set)

re moi

x₁ ay pangalawa sa x₂ (set)

ci moi

x₁ ay pangatlo sa x₂ (set)

…

ro moi

x₁ ay huli sa x₂ (set)

Ang mga relasyon ay maaari ring gamitin sa halip ng mga numero:

me mi moi

x₁ ay akin

me do moi

x₁ ay sa iyo

Sa kasong ito, kailangan nating i-convert ang mga panghalip sa mga relasyon gamit ang me.

le prenu cu pa moi le'i se prami be mi Siya ang aking unang pag-ibig.

tu ro moi le'i ratcu pe mi Iyon ang aking huling daga.

le cerni tarci cu ro moi le'i tarci poi cumki fa le nu viska ke'a pu le nu co'a donri Ang tala sa umaga ang huling tala na nakikita bago mag-umaga.

tu me mi moi Iyan ay akin.

tu me mi moi le'i stizu tu me mi moi stizu (gamit ang compound na relasyon para sa kaiklian)

Iyan ang aking upuan.

.i ti voi stizu cu me mi moi le'i pa ci stizu poi jibni le jubme Ang upuang ito ay akin sa labing-tatlong upuan na malapit sa mesa.

Ang mga cardinal na numero ay inilalagay bago ang mga ordinal na numero sa isang string at pinaghihiwalay ng boi:

le ci boi pa moi be le'i kabri pe le ckafi ang unang tatlong tasa ng kape

Kung walang boi, ito ay magiging ci pa moi — tatlumpu't isa.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

«gau» — pagawin sila#

Ang termino na gau ay nagmamarka ng tagagawa ng isang pangyayari:

le canko cu kalri Bukas ang bintana.

le canko

ang bintana

kalri

… bukas

le canko gau do kalri Binuksan mo ang bintana. Ang bintana dahil sa iyo ay bukas

gau

modal term: dahil sa … (tagagawa), pinapagalaw ng … (isang tao, isang bagay)

kalri

x₁ ay bukas

Kaya, ang mga pandiwa tulad ng magbukas ng isang bagay at magpakilos ng isang bagay ay maaaring i-rephrase bilang gawing bukas ang isang bagay at gawing gumalaw ang isang bagay. Samakatuwid, hindi na kailangan nating matuto ng mga dagdag na pandiwa para sa bawat ganitong kahulugan. Sa halip, idinadagdag lang natin ang termino na gau sa lahat ng oras.

May isa pang paraan na nagpapanatili ng parehong pagkakasunod-sunod ng mga salita tulad ng sa Tagalog:

le canko gau ko kalri ko jai gau kalri fai le canko Buksan mo ang bintana!

Dito, binabago natin ang relasyon na kalri — maging bukas sa isang bagong relasyon:

jai gau kalri

magbukas ng isang bagay

Ang unang lugar ng kalri ay maaaring ipakita gamit ang place tag na fai.

Ilan pang pagkakaiba-iba:

le pa karce cu muvdu Gumagalaw ang kotse.

ko jai gau muvdu fai le karce le karce gau ko muvdu Igalaw mo ang kotse! Pakilusin mo ang kotse!

le karce cu muvdu ti fa le karce cu muvdu fe ti Gumagalaw ang kotse dito.

ko jai gau muvdu fai le karce fe ti Igalaw mo ang kotse dito!

Ang muvdu — gumagalaw sa isang lugar ay binabago sa isang bagong relasyon na jai gau muvdu — magpakilos ng isang bagay o isang tao sa isang lugar.

muvdu

x₁ ay gumagalaw sa x₂ mula sa x₃ sa pamamagitan ng x₄

jai gau muvdu fai le karce

x₁ ay nagpapakilos ng kotse sa x₂ mula sa x₃ sa pamamagitan ng x₄

la .alis. cu klama Dumarating si Alice.

la .alis. gau ko klama Parating si Alice!

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

le xatra

ang liham (na ipapadala)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

'Bakit?' — «ri'a», «ni'i», «mu'i», «ki'u»#

- ri'a ma carvi - Bakit umuulan?

- le nu le dilnu ca klaku - Dahil umiiyak ang mga ulap.

le dilnu

ang ulap, ang mga ulap

ri'a

modal term: dahil sa … (ilang pangyayari)

ri'a ma

bakit?

klaku

x₁ ay umiiyak

Hindi tulad ng gau, ang termino na ri'a ay umaasa hindi ng tagagawa, kundi ng pangyayari, tulad ng umiiyak ang mga ulap:

le dilnu cu klaku ri'a le nu le dargu cu cilmo Umiiyak ang kalangitan, na nagreresulta sa basang kalsada.

le dargu

ang kalsada

klaku

… umiiyak

Samakatuwid ay ang kabaligtaran na salita kumpara sa dahil:

le dilnu cu klaku .i se ri'a bo le dargu cu cilmo Umiiyak ang kalangitan. Samakatuwid, basa ang kalsada.

cilmo

… ay basa

Isa pang uri ng bakit ay ni'i:

- ni'i ma nicte - le nu le solri na ku te gusni - Bakit gabi? - Dahil hindi nagliliwanag ang araw.

nicte

… gabi

te gusni

… nagliliwanag

le solri na ku te gusni .i se ni'i bo nicte Hindi nagliliwanag ang araw. Samakatuwid, gabi.

ni'i

modal term: lohikal na dahil sa …

se ni'i

modal term: na may lohikal na resulta na …, lohikal na samakatuwid

Dito, hindi natin maaaring gamitin ang ri'a dahil pinag-uusapan natin hindi ang resulta kundi ang lohikal na implikasyon. Ang katotohanan na gabi ay lohikal na sumusunod mula sa hindi pagliwanag ng araw.

mi darxi la .kevin. mu'i le nu ky. lacpu le kerfa be mi Sinuntok ko si Kevin dahil hinila niya ang buhok ko.

lacpu

… humihila ng … (isang bagay)

le kerfa

ang buhok

mu'i

termino: dahil (sa motibo …)

Sa halimbawang ito, ang mayroon tayo ay hindi dalawang pangyayari na pisikal na konektado, tulad ng mga ulap at ulan, kundi tatlong pangyayari:

1. Hinila ni Kevin ang buhok ko.
2. Nagpasya ako, bilang resulta nito, na suntukin si Kevin.
3. Sinuntok ko si Kevin.

Ang Tagalog ay inilalaktawan ang pangalawang pangyayari at sinasabing Sinuntok ko si Kevin dahil hinila niya ang buhok ko. Gayunman, ito ay hindi lamang malabo kundi, sasabihin ng iba, sikolohikal na mapanganib. Ang mga tao ay hindi karaniwang awtomatikong tumutugon sa mga stimulus, kundi bilang resulta ng motibasyon, at ang paghahalo ng mga kumplikadong tugon sa simpleng pisikal na causation ay maaaring magpaniwala sa atin na wala tayong kontrol sa ating mga emosyon o kahit sa ating mga aksyon. Kaya, madalas na kapaki-pakinabang na sabihin hindi lamang ang mga pisikal na reaksyon (ri'a) kundi bigyang-diin ang mga tugon na may cognitive/emotional na elemento (mu'i).

le ctuca pu plicru la .ben. le jemna ki'u le nu by. pu zabna gunka Ibinigay ng guro kay Ben ang hiyas bilang regalo dahil magaling siyang nagtrabaho.

le ctuca

ang guro

le jemna

ang hiyas

zabna

x₁ ay maganda, maayos

gunka

x₁ ay nagtatrabaho

ki'u

modal term: dahil (dahil sa paliwanag …)

Ang pagkakaiba sa pagitan ng motibasyon at justification ay hindi palaging malinaw, pero masasabi nating ang justification ay kinasasangkutan ng ilang panuntunan o pamantayan, habang ang motibasyon ay hindi nangangailangan nito. Ihambing:

le ctuca pu plicru la .ben. le jemna ki'u le nu by. pu zabna gunka Ibinigay ng guro kay Ben ang hiyas bilang regalo, na motivated ng kanyang magandang trabaho.

Sinasabi lang nito na ang pagsisikap ni Ben ang nag-motivate sa guro na ibigay sa kanya ang hiyas, habang sa ki'u, maaari nating ipahiwatig na kaugalian ng mga guro na magbigay ng mga hiyas bilang gantimpala para sa magandang trabaho.

Tandaan: Huwag paghaluin ang ki'u sa ku'i, na nangangahulugang pero, gayunman.

Ang ki'u ay umaapela sa mas pangkalahatang mga konsiderasyon kaysa sa mu'i, pero pinangangasiwaan pa rin nito ang mga pamantayan ng tao, hindi ang mga lohikal na batas. Tanging isang napakainnosenteng estudyante ang maniniwala na kung ang isang estudyante ay binigyan ng hiyas, dapat lohikal na ipahiwatig na magaling na nagtrabaho ang estudyante.

Sa kaso ng ni'i ma nicte, gayunman, ang katotohanan na hindi nagliliwanag ang Araw sa gabi ay lohikal na nagpapahiwatig na hindi nagliliwanag ang Araw. Dito, maaari nating gamitin nang may kumpiyansa ang ni'i.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

batci : … kumagat sa … (isang bagay)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

'Napaka … na'#

Ang ekspresyon na napaka … na ay ipinapahayag sa Lojban sa pamamagitan ng paghahati ng pangungusap sa dalawa:

mi tai galtu plipe .i ja'e bo mi farlu Tumalon ako nang napakataas na nahulog ako.

ja'e

modal term: na may resulta na …

tai

modal term: sa paraan ng …

Iba pang mga halimbawa:

mi tai zukte Kumikilos ako sa ganitong paraan

mi tai fengu Napakagalit ko.

fengu

x₁ ay galit sa x₂ (clause) para sa aksyon na x₃ (katangian ng x₂)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

le galtu : ang kisame, ang mataas na bagay

cnixai

… umiiyak ng luha

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

'Kung … ay'#

ba ku fau le nu do cizra kei mi prami do Kung kakaiba ka, mamahalin kita.

cizra

… kakaiba

fau

modal term: kasabay ng pangyayari na …, sa ilalim ng mga pangyayari na …, kasabay ng …

Ang fau ay katulad ng ca (kapag) o bu'u (sa (ilang lugar)).

Sa maraming kaso, maaari nating palitan ang fau ng ca para makuha ang halos parehong kahulugan (minsan mas tumpak):

mi ba prami do ca le nu do cizra Mamahalin kita kapag kakaiba ka.

Maaari nating palitan ang le ng ro lo sa mga ganitong termino para makakuha ng bagong kahulugan:

mi ba prami do ca ro lo nu do cizra Mamahalin kita tuwing kakaiba ka.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

«fau» at «da'i». 'Paano kung …'#

da'i mi turni Maaari akong maging gobernador.

turni

… namumuno sa … (isang bagay)

da'i nai mi turni Gobernador ako.

• Ang interheksyon na da'i ay nagmamarka ng relasyon kung saan ito inilalagay bilang naglalarawan ng isang imahinasyon na pangyayari.
• Ang kabaligtaran na interheksyon na da'i nai ay nagmamarka ng relasyon bilang naglalarawan ng aktwal, totoong pangyayari.

Ang mga construct na may da'i ay karaniwang isinasalin sa Tagalog gamit ang mga auxiliary verb tulad ng maaari/maari, pwede, dapat, at kailangan. Ang mga relasyon na may marka na da'i sa Tagalog ay sinasabing nasa subjunctive mood.

Ang pag-alis ng da'i o da'i nai ay ginagawang malinaw ang pangungusap mula sa konteksto lang, na karaniwang medyo transparent. Kaya ang da'i o da'i nai ay hindi obligado. Ginagamit natin ito para sa kalinawan kapag kinakailangan.

Ang mga relasyon na may da'i ay maaaring magsama ng termino na may fau:

da'i mi gleki fau le nu mi ponse le rupnusudu be li pa ki'o ki'o Magiging masaya ako kung mayroon akong isang milyong dolyar.

ponse

… nagmamay-ari ng … (isang bagay)

fau

kasabay ng pangyayari na …

rupnusudu

x₁ ay nagkakahalaga ng x₂ (bilang) US dolyar

pa ki'o ki'o

1 milyon

mo da'i fau le nu mi cusku lu ie nai li'u Paano kung sasabihin kong "hindi"?

Dito, ang pangyayari sa loob ng fau ay parehong imahinasyon kasama ng mi gleki. At narito ang kabaligtaran na halimbawa:

da'i nai mi gleki fau le nu mi ponse le rupnusudu be li pa ki'o ki'o Dahil may isang milyong dolyar ako, masaya ako.

Sa maraming pagkakataon, ang salitang fau ay maaaring ligtas na palitan ng ca lang (sa parehong oras tulad ng …):

da'i nai mi gleki ca le nu do klama Masaya ako kapag dumating ka.

Ang ibang mga preposisyon ay maaaring gamitin kapag kinakailangan:

da'i mi denpa ze'a le nu do limna Maghihintay ako habang lumangoy ka.

denpa

x₁ ay naghihintay para sa x₂ (pangyayari)…

ze'a

sa loob ng ilang panahon, nang ilang sandali, habang …

limna

x₁ ay lumalangoy

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

darsi : … nangangahas na gawin … (property)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

ricfu : … mayaman

Mga probabilidad#

Ipagpalagay na umuwi ka at nakarinig ka ng may kumakamot. Maaari mong sabihin ang isa sa mga sumusunod na pangungusap:

fau su'o da tu mlatu fau da tu mlatu Maaaring ito ay/posibleng ito ay isang pusa. Posible na ito ay isang pusa. (Marami kang hayop sa bahay. Kaya maaaring ang pusa mo ang kumakamot, pero hindi ka sigurado.)

fau ro da tu mlatu Tiyak na ito ang pusa. (May pusa ka, at ang ganitong ingay ay maaari lamang magawa ng isang bagay, ang pusa na iyon.)

fau so'e da tu mlatu Marahil ito ang pusa. (Kung may aso ka, maaari rin itong gumawa ng ganitong tunog, pero karaniwang hindi ginagawa ng aso mo iyon, kaya mas malamang ang pusa.)

fau so'u da tu mlatu Hindi malamang na ito ang pusa.

fau no da tu mlatu Hindi maaaring ito ang pusa. Hindi dapat ito ang pusa. Imposibleng ito ang pusa.

Pansinin na inalis natin ang da'i para sa kaiklian. Pero kung gusto nating maging eksplisitong malinaw na ang mga pangyayari ay imahinasyon, ang da'i sa mga halimbawang ito ay dapat ilagay sa loob ng relasyon na fau:

1. fau da'i da ay nagpapahiwatig na ang pangyayari sa relasyong ito ay posible, maaaring mangyari.
2. fau da'i ro da — ang pangyayari ay kinakailangang mangyayari.
3. fau da'i so'e da — ang pangyayari ay malamang, malamang na mangyayari, malamang na mangyari.
4. fau da'i so'o da — ang pangyayari ay malayong malamang, maaaring mangyari.
5. fau da'i so'u da — ang pangyayari ay hindi malamang, malamang na hindi mangyayari.
6. fau da'i no da — ang pangyayari ay hindi posible.

Ang pagkakaiba sa pagitan ng mga ito ay nasa bilang ng mga imahinasyon na sitwasyon na isinasaalang-alang natin. Hindi natin inilalarawan ang mga sitwasyong iyon; minarkahan lang natin ang mga ito bilang da (isang bagay), na hinahayaan ang konteksto (o ang ating mga tagapakinig) na magpasya kung ano ang mga sitwasyong iyon.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

Posibilidad na ipinapahiwatig sa mga lugar ng mga relasyon#

Ang ilang relasyon ay may da'i na ipinapahiwatig sa ilan sa kanilang mga slot kapag hindi mo ginagamit ang da'i nang eksplisito:

mi pacna le nu do ba pluka sipna Umaasa akong magkakaroon ka ng masarap na tulog.

pluka

… masarap

pacna

x₁ ay umaasa para sa x₂ (posibleng pangyayari) na may posibilidad na x₃ (bilang, default na li so'a ibig sabihin malapit sa 1)

mi kanpe le nu do klama Inaasahan kong darating ka.

mi kanpe le nu do ba jinga kei li so'e Malamang na mananalo ka. Inaasahan kong may mataas na posibilidad na mananalo ka.

mi kanpe le nu mi cortu fau ro lo nu su'o lo rokci cu farlu le tuple be mi Alam kong tiyak na kung may batong babagsak sa paa ko, masakit ito.

cortu

… may sakit sa … (bahagi ng katawan)

le tuple

ang paa, ang binti

kanpe

x₁ ay umaasa ng x₂ (posibleng pangyayari) na may inaasahang posibilidad na x₃ (isang bilang mula 0 hanggang 1, ang default na halaga ay li so'a, ibig sabihin malapit sa 1)

Hindi tulad ng pacna, ang relasyon na kanpe ay hindi kinakailangang nagpapahiwatig ng pag-asa o kagustuhan. Maaari itong maglalarawan ng walang kinikilingan na inaasahan, subjective na pagtaya ng posibilidad ng isang sitwasyon.

cumki fa le nu do jinga Posibleng manalo ka.

- xu ba carvi - cumki - Uulan ba? - Siguro.

cumki

x₁ (posibleng pangyayari) ay posible, x₁ ay maaaring mangyari, x₁ ay isang siguro.

- xu ba carvi - lakne - Uulan ba? - Malamang.

lakne

x₁ (posibleng pangyayari) ay malamang

mi djica le nu do jinga Gusto kong manalo ka.

mi djica le nu mi klama la .paris. Mas gusto kong bumisita sa Paris. Gusto kong bumisita sa Paris.

djica

x₁ ay gustong x₂ (posibleng pangyayari)

mi te mukti le ka klama la .paris. Bibisita ako sa Paris. Motivated akong bumisita sa Paris.

mi te mukti klama la .paris. Sinadya kong bumisita sa Paris.

te mukti

x₁ ay motivated na makamit ang layunin na x₂ (posibleng pangyayari) ng motibo na x₃ (pangyayari)

mi kakne le ka limna Kaya kong lumangoy.

mi pu kakne le ka gunka Kaya kong magtrabaho. Kayang-kaya kong magtrabaho.

kakne

x₁ ay kaya, may kakayahang gawin ang x₂ (katangian ng x₁)

Ang x₂ ay naglalarawan ng posibleng pangyayari.

mi nitcu le nu mi sipna Kailangan kong matulog.

nitcu

x₁ ay nangangailangan ng x₂ (posibleng pangyayari)

mi bilga le ka gunka Kailangan kong magtrabaho. Obligado akong magtrabaho.

bilga

x₁ ay kailangan, obligadong gawin ang x₂ (katangian ng x₁)

mi curmi le nu do citka ti Pinapayagan kitang kainin ito.

curmi

x₁ ay nagpapahintulot/nagpapayag ng x₂ (posibleng pangyayari)

mi tolcru le nu do nerkla Pinagbabawalan kitang pumasok.

tolcru

x₁ ay nagbabawal/nagpipigil ng x₂ (posibleng pangyayari)

xu do stidi le ka sipna kei mi Iminumungkahi mo bang matulog ako?

stidi

x₁ ay nagbibigay inspirasyon ng x₂ (posibleng aksyon) sa tagagawa na x₃

mi senpi le du'u ra kakne le ka limna Nagdududa ako na kaya niyang lumangoy.

senpi

x₁ ay nagdududa na x₂ (proposisyon) ay totoo

mi se xanri le nu mi pavyseljirna Naiisip kong isa akong unicorn. Maaari akong maging unicorn.

se xanri x₁ ay nag-iisip ng x₂ (posibleng pangyayari)

xanri x₁ (posibleng pangyayari) ay naisip ng x₂

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban.

Aralin 9. Mga lohikal na pang-ugnay#

Ang mga lohikal na pang-ugnay sa Lojban ay batay sa 4 na pangunahing anyong: .a, .e, .o, .u. Sa araling ito, tatalakayin natin ang mga ito nang detalyado.

Mga lohikal na pang-ugnay para sa mga argumento#

Narito ang mga pang-ugnay na nag-uugnay ng dalawang salita: ito at iyon.

• ti .a ta = ito at/o iyon

mi ba vitke le mamta .a le tamne Bibisitahin ko ang nanay o ang pinsan.

le mamta

ang nanay, ang ina

le tamne

ang pinsan

Pansinin na ang .a ay maaari ring isalin bilang kahit isa sa dalawang halaga, at sa gayon ay nag-iiwan ng posibilidad na maaaring bisitahin ko silang dalawa sa isang pagkakataon.

• ti .e ta = ito at iyon

mi ralte le pa gerku .e le re mlatu Mayroon akong isang aso at dalawang pusa. Nagpapanatili ako ng isang aso at dalawang pusa.

• ti .o ta = maaaring pareho ito at iyon, o wala sa kanila

mi ba vitke le mamta .o le tamne Bibisitahin ko ang parehong nanay at pinsan, o wala sa kanilang dalawa.

Pansinin na ang .o ay maaari ring isalin bilang wala sa dalawang halaga, at sa gayon ay nagpapahiwatig na bibisitahin ko silang dalawa sa isang pagkakataon o wala.

• ti .u ta = ito, at marahil iyon, ito kahit anuman ang iyon

mi ba vitke le mamta .u le tamne Bibisitahin ko ang nanay kahit bisitahin ko man o hindi ang pinsan.

Ang .u ay nagbibigay-diin lamang na ang pangalawang halaga ay hindi nakakaapekto sa katotohanan ng pangungusap.

Ang paglalagay ng nai pagkatapos ng pang-ugnay ay nagpapawalang-bisa sa kung ano ang nasa kanan nito. Ang paglalagay ng na bago ang pang-ugnay ay nagpapawalang-bisa sa kung ano ang nasa kaliwa nito:

• ti .e nai ta = ito at hindi iyon

mi nelci la .bob. e nai la .alis. Gusto ko si Bob pero hindi si Alice. Gusto ko si Bob at hindi si Alice

Maaari rin nating sabihin ti .e nai ku'i ta (ito pero hindi iyon) na nagdaragdag ng lasa ng pagkakaiba para sa pangalawang argumento.

• ti na .e ta = hindi ito pero iyon

mi nelci la .alis. na .e la .bob. Hindi ko gusto si Alice pero gusto ko si Bob. Gusto ko si Alice hindi at si Bob

Maaaring kakaiba ito pakinggan para sa mga nagsasalita ng Tagalog (Gusto ko si Alice hindi…) kaya maaaring mas gusto mong palitan ang mga argumento at gamitin ang .e nai sa halip: mi nelci la .bob. e nai la .alis. o kahit mi nelci la .bob. i mi na ku nelci la .alis. ay may parehong kahulugan.

• ti na .e nai ta = hindi ito ni iyon (wala)

mi nelci la .alis. na .e nai la .bob. Hindi ko gusto si Alice ni si Bob

Ang pagpapawalang-bisa gamit ang ibang pangunahing pang-ugnay ay maaaring hindi mukhang intuitive na magamit, matututo ka na lang ng mga ito mula sa mga halimbawa:

• ti .a nai ta = ito kung iyon, para sa ito ang eksklusibong kondisyon na mangyari ay iyon

mi ba vitke le mamta .a nai le tamne Bibisitahin ko ang nanay pero para mangyari iyon kailangan kong bisitahin ang pinsan.

Kaya, ang ti .a nai ta ay nangangahulugan na ang ta ay kinakailangan (pero maaaring hindi lang iyon ang kondisyon) para mailapat ang ti.

• ti .o nai ta = alinman sa ito o iyon

mi ba vitke le mamta .o nai le tamne Bibisitahin ko ang nanay o ang pinsan.

Ang .o nai ay maaari ring isalin bilang eksaktong isa sa dalawang halaga.

Kung gusto kong sabihin na bibisitahin ko ang nanay o ang pinsan pero hindi pareho, kailangan ko ang .o nai (alinman/o). Ito ay hindi katulad ng .a (at/o) kung saan maaari kong bisitahin silang dalawa.

• ti na .u ta = walang epekto (hindi ito, pero marahil iyon)

• ti na .u nai ta = walang epekto (hindi ito, pero marahil iyon)

• ti se .u ta = marahil ito, at iyon

• ti se .u nai ta = marahil ito pero hindi iyon

Ginagamit ang mga ito para sa pag-uugnay ng mga argumento. Para sa pag-uugnay ng mga bahagi ng mga tambalang relasyon, gumagamit tayo ng katulad na mga pang-ugnay: ja, je, jo, ju. Kaya sa halip na tuldok (hinto) gumagamit tayo ng j dito.

Pagsasanay#

le speni

ang asawa

le speni .e le pendo cu zvati Ang asawa at ang kaibigan ay narito.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Mga lohikal na pang-ugnay para sa mga pangungusap#

Ito ay mas maikli paraan ng pagsasabi:

mi ralte le pa gerku .i je mi ralte le re mlatu Mayroon akong isang aso, at mayroon akong dalawang pusa.

Ang .i je ay nag-uugnay ng dalawang pangungusap gamit ang lohikal na at, na nagpapakita na ang parehong pangungusap ay bahagi ng isang kaisipan at totoo.

Narito ang mga halimbawa ng ibang pang-ugnay para sa mga pangungusap:

la .rome'os. cu prami la .djuliet. i je la .djuliet. cu prami la .rome'os. Mahal ni Romeo si Juliet, at mahal ni Juliet si Romeo.

Nangangahulugan ito na ang parehong pahayag ay totoo, ibig sabihin, mahal nila ang isa't isa.

Ang pareho ay naaangkop sa ibang mga pang-ugnay:

la .rome'os. cu prami la .djuliet. i ja la .djuliet. cu prami la .rome'os. Mahal ni Romeo si Juliet, at/o mahal ni Juliet si Romeo.

Nangangahulugan ito na isa sa kanila ang nagmamahal sa isa, at marahil silang dalawa.

la .rome'os. cu prami la .djuliet. i jo nai la .djuliet. cu prami la .rome'os. Alinman sa mahal ni Romeo si Juliet o mahal ni Juliet si Romeo.

Dito, alinman sa mahal ni Romeo si Juliet (pero hindi siya mahal ni Juliet), o mahal ni Juliet si Romeo (pero hindi niya mahal si Juliet).

la .rome'os. cu prami la .djuliet. i ja nai la .djuliet. cu prami la .rome'os. Para mahalin ni Romeo si Juliet, kailangan na mahal ni Juliet si Romeo.

Nangangahulugan ito na kung mahal ni Juliet si Romeo, tiyak na mahal niya siya, pero maaaring mahal niya siya kahit paano (ang tanging imposibleng resulta ay mahal ni Juliet si Romeo pero hindi niya siya mahal).

la .rome'os. cu prami la .djuliet. i jo la .djuliet. cu prami la .rome'os. Alinman sa mahal ni Romeo si Juliet at mahal ni Juliet si Romeo, o wala sa dalawang pangyayari ang mangyayari.

Nangangahulugan ito na kung mahal ni Juliet si Romeo, mahal niya siya, at kung hindi niya siya mahal, hindi niya siya mahal.

la .rome'os. cu prami la .djuliet. i ju la .djuliet. cu prami la .rome'os. Mahal ni Romeo si Juliet kahit mahal man o hindi siya ni Juliet.

Pansinin kung paano natin ini-Lojban ang pangalang "Romeo": ang kombinasyong "eo" ay imposible sa Lojban, kaya ginamit natin ang "e'o" at nagdagdag ng katinig sa dulo ng kanyang pangalan.

Tandaan na ang da ay tumutukoy sa parehong entidad kapag maraming pangungusap ang magkakaugnay.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Mga lohikal na pang-ugnay sa loob ng mga tambalang relasyon#

le melbi xunre fonxa magagandang pulang telepono

le melbi je xunre fonxa maganda at pulang mga telepono

Ang ibang pang-ugnay ay may kahulugan din:

mi nelci ro tu voi xajmi ja melbi prenu Gusto ko ang lahat ng taong nakakatawa o gwapo (o pareho).

mi nelci ro tu voi xajmi jo nai melbi prenu Gusto ko ang lahat ng taong alinman sa nakakatawa o maganda.

Maaaring ipaliwanag ito kung, halimbawa, nakikita ko na ang mga katangian ng pagkakatawa at kagandahan ay hindi magkasundo, ibig sabihin, ang pinagsamang dalawa ay masyadong marami na.

mi nelci ro tu voi xajmi ju melbi nanmu Gusto ko ang lahat ng taong nakakatawa (maganda man o hindi).

At muli, hindi natin dapat kalimutan ang pagkakaiba sa pagitan ng pag-uugnay ng mga argumento at pag-uugnay ng mga bahagi ng mga tambalang relasyon:

mi ba vitke le pa pendo .e le pa speni Bibisitahin ko ang isang kaibigan at isang asawa.

mi ba vitke le pa pendo je speni Bibisitahin ko ang isang kaibigan-at-asawa.

Ang huling pangungusap sa Lojban ay nangangahulugan na ang kaibigan ay asawa rin.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

gleki : … masaya, … may kagalakan

Isalin sa Lojban:

le patfu : ang ama, ang tatay

Mga lohikal na pang-ugnay para sa mga buntot ng relasyon#

pu ku mi uantida la .soker. gi'e klama le zdani gi'e citka le badna Naglaro ako ng soccer, umuwi, at kumain ng saging.

uantida

di-opisyal na relasyon: x₁ ay naglalaro ng laro x₂, lumalahok sa laro x₂

Ang gi'e ay nag-uugnay ng maraming relasyon sa isa na may ilang terminong pinagsasaluhan. Tingnan mo ito: Lumalawak ito sa pu ku mi kelci la .soker. i je pu ku mi klama le zdani … na mas mahaba.

Gamit ang gi'e, pinapanatili natin ang ulo ng relasyon na pare-pareho at tinutukoy ang mga termino pagkatapos ng bawat konstruksyon ng relasyon (kelci la .soker., klama le zdani …).

Kaya, kapag gumagamit ng gi'e, marami tayong relasyon sa buntot na pinagsama pero may karaniwang ulo.

Ang gi'e ay may parehong huling patinig tulad ng sa je at sa gayon ay nangangahulugang at.

Iba pang mga pang-ugnay para sa pag-uugnay ng mga buntot ng relasyon:

• gi'a para sa at/o
• gi'o nai para sa alinman … o
• gi'u para sa kahit anuman atbp.

Ang mga pang-ugnay na ito ay may parehong dulo tulad ng sa seryeng .a, .o, .u.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

zgipli : … tumutugtog ng musika

Mga termino sa mga pangungusap na may maraming buntot#

Pansinin na ang mga panahunan bilang mga termino at mga panahunan na nakakabit sa pangunahing relasyon ng relasyon ay may pagkakaiba kapag inilapat sa mga pangungusap na may maraming nakakabit na relasyon:

• Ang isang termino sa ulo ng pangungusap ay inilalapat sa lahat ng mga buntot nito:

mi ba'o cu citka le badna gi'e pinxe Hindi na ako kumakain ng saging at hindi na umiinom.

Dito, ang ba'o ay inilalapat sa citka le badna gi'e pinxe.

• Ang salitang panahon na bahagi ng relasyon ay inilalapat sa relasyong iyon lamang:

mi ba'o citka le badna gi'e pinxe Hindi na ako kumakain ng saging, pero umiinom ako.

Dito, ang ba'o ay inilalapat sa ipinahiwatig na relasyong mi citka le badna lamang at hindi sa ipinahiwatig na relasyong mi pinxe.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Mga tanong na pagpipilian#

Ang isa pang uri ng "o" sa Ingles ay matatagpuan sa mga tanong:

— xu do pinxe le tcati .o nai le ckafi? — pinxe — Iinom ka ba ng tsaa o kape? — Oo.

Iyon ay kakaiba, pero ganap na makatwirang sagot: Oo, iinom ako ng tsaa o kape.

Nangyayari ito dahil ang "o" ay may maraming kahulugan sa Ingles:

1. A o B ay maaaring mangahulugang alinman sa A, o B pero hindi pareho. Gumagamit tayo ng .o nai dito.
2. A o B ay maaaring mangahulugang A o B o pareho. Gumagamit tayo ng .a dito.
3. A o B? ay maaaring maging tanong na nangangahulugang pumili mula sa A at B, alin sa kanila ang pipiliin mo? Gumagamit tayo ng ji dito.

Kaya, sa huling kaso, gumagamit tayo ng hiwalay na pang-ugnay na pang-tanong na ji:

— do pinxe le tcati ji le ckafi? — Iinom ka ba ng tsaa o kape?

Mga posibleng sagot:

le tcati .e le ckafi Tsaa at kape.

le tcati Tsaa.

le ckafi Kape.

Posible ring gumamit ng mga pang-ugnay sa pagsagot:

.e — Pareho (ang una at pangalawang aytem ay pinili)

.e nai — Ang una (tsaa) (ang una pero hindi ang pangalawa ay pinili)

na .e — Ang pangalawa (kape) (hindi ang una pero ang pangalawa ay pinili)

na .e nai — Wala sa dalawa (hindi ang una at hindi ang pangalawa ay pinili)

Maaari kang magtanong sa parehong paraan tungkol sa ibang uri ng mga pang-ugnay na tinalakay natin. Ang pang-tanong na pang-ugnay para sa mga buntot ng relasyon ay gi'i, para sa mga tambalang relasyon — je'i, para sa mga pangungusap — .i je'i.

Ang mga di-tuwirang tanong ay nakakamit gamit ang ji kau:

Isipin na tinanong ng waiter ang isang bisita

- le'e dembi ji le'e rismi - Beans o kanin?

le'e dembi

ang tipikal na beans

le'e rismi

ang tipikal na kanin

Kapag sumagot ang bisita, alam na ng waiter kung gusto ng bisita na kumain ng beans o kanin:

ba le nu le vitke cu spusku kei le bevri cu djuno le du'u le vitke cu djica le nu ri citka le'e dembi ji kau le'e rismi Pagkatapos sumagot ang bisita, alam ng waiter kung gusto ng bisita na kumain ng beans o kanin.

le vitke

ang bisita, ang panauhin

spusku

… sumasagot … (teksto)

le bevri

ang tagadala, ang waiter

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Mga pang-ugnay na nauuna#

ge do gi mi parehong ikaw at ako

ge nai do gi mi Hindi ikaw pero ako

ge do gi nai mi Ikaw pero hindi ako

go nai do gi mi Alinman sa ikaw o ako

Ang pang-ugnay na nauuna na ge ay nangangahulugang at, pero inilalagay ito bago ang unang argumento, na may gi na naghihiwalay sa dalawang argumento. Ang seryeng ito ay kahanay sa ibang mga pang-ugnay: ga, ge, go, gu, pati na rin ang ga nai, ge nai, go nai, atbp. Ang panghiwalay na gi ay pareho para sa lahat ng mga ito.

Ang paggamit ng mga pang-ugnay na ito ay para sa kaginhawahan:

mi citka ge nai le badna gi le plise Kumakain ako hindi ng saging pero ng mansanas.

Dito, tulad ng sa Tagalog, ang hindi ay sinabi bago ang unang argumento.

Ang ge at mga salita sa seryeng ito ay maaari ring gamitin para sa pag-uugnay ng mga relasyon:

ge mi dansu gi mi zgipli le pipno Parehong sumasayaw ako at tumutugtog ng piano.

zgipli

x₁ ay tumutugtog ng instrumentong pangmusika x₂

le pipno

piano

cilmo

… basa

.i ga nai pu zi carvi gi ca cilmo Kung umuulan kamakailan, basa ngayon.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

Aralin 10. Pagbubuo ng teksto#

«ju'a» at mga pahayag#

Ang pangunahing relasyon ng isang pangungusap ay nagpapahayag ng impormasyon maliban kung binago ng ilang interjection:

mi viska do Nakikita kita. Pinapahayag ko na nakikita kita

.au mi viska do Sana nakikita kita.

Sa huling halimbawa, mayroon lamang akong pagnanais pero hindi ko pinapahayag na nakikita kita.

Isa pang pares ng mga halimbawa:

le prenu cu cizra .i ji'a je la .alis. cu jinvi le du'u go'i Kakaiba ang tao. At ganoon din ang iniisip ni Alice.

la .alis. cu jinvi le du'u le prenu cu cizra May opinyon si Alice na kakaiba ang tao.

Ang mga relasyon na nasa loob ng mga lugar ay maaaring hindi pinapahayag. Sa huling halimbawa, ang pagiging kakaiba ng tao (le prenu cu cizra) ay hindi pinapahayag ng nagsasalita; ito ay opinyon lamang ni Alice.

Ang interjection na ju'a ay ginagawang pinapahayag ng nagsasalita ang relasyon. Ang unang pangungusap ay maaaring muling sabihin bilang:

la .alis. cu jinvi le du'u ju'a le prenu cu cizra May opinyon si Alice na kakaiba ang tao, at totoo iyon.

ju'a .au mi viska do Sana nakikita kita. Pero nakikita talaga kita sa parehong oras.

Madalas na nabibigo ang Tagalog na maisalin nang maikli ang makapangyarihang ju'a na ito, kaya ang salin sa Tagalog ay hindi sumusunod sa pagkakasunud-sunod ng salita ng orihinal na Lojban.

Narito ang isa pang halimbawa:

mi nelci le nu do dansu Gusto ko kapag sumasayaw ka.

mi nelci le nu ju'a do dansu Gusto ko na sumasayaw ka.

Sa pangalawang kaso, pinapahayag ng nagsasalita ang Sumasayaw ka.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isalin sa Lojban:

«pe'a» para sa mga metapora, «za'e» para sa mga bagong salita, «ba'e» para sa pagbibigay-diin#

le ninmu cu tarci pe'a .i va'i ri misno Ang babae ay isang bituin, sa makasagisag na paraan ng pagsasalita. Sa madaling salita, sikat siya.

pe'a

interjection: nagmamarka ng konstruksyon bilang ginamit sa makasagisag na paraan.

tarci

x₁ ay isang bituin

va'i

interjection: sa madaling salita

misno

… sikat

Ang tarci ay tumutukoy sa tunay na mga bituin, mga bagay sa langit. Ang interjection na pe'a ay ginagawa itong makasagisag na kahulugan.

.i ba ku mi pu viska le cizra stuzi poi le fagri cu nenri .i mi pu klama za'e le fagrystu Pagkatapos, nakita ko ang isang kakaibang lugar na may apoy sa loob. Lumapit ako sa, sabihin nating, "lugar-ng-apoy."

le stuzi

ang lugar

le fagri

ang apoy

nenri

… nasa loob ng … (isang bagay)

za'e

kaliwang interjection: nagmamarka ng sumusunod na konstruksyon bilang ginamit hindi sa karaniwang kahulugan nito

Ang mga kaliwang interjection, tulad ng ipinahihiwatig ng kanilang pangalan, ay inilalagay bago ang binagong konstruksyon (samantalang ang ibang mga interjection ay inilalagay pagkatapos nito).

Ang kaliwang interjection na za'e ay nagpapakita na ang sumusunod na konstruksyon, le fagrystu sa kasong ito, ay ginawa o ginamit hindi sa karaniwang kahulugan nito. Kaya, hindi na kailangang hanapin ito sa diksyunaryo o tanungin ang nagsasalita tungkol sa kahulugan ng salitang ito dahil ang salita ay ginamit upang higit na ilarawan ang kuwento.

ba'e la .alis. e nai la .kevin. pu darxi mi Si Alice, hindi si Kevin, ang humampas sa akin!

mi djuno le du'u ma kau pu darxi ba'e mi .i ku'i mi na ku djuno le du'u ma kau pu darxi do Alam ko kung sino ang humampas sa AKIN. Gayunpaman, hindi ko alam kung sino ang humampas sa iyo.

ba'e

kaliwang interjection: nagbibigay-diin sa sumusunod na konstruksyon

Upang bigyang-diin ang isang salita, gagamit tayo ng diin sa pasalitang Tagalog, at pagkakaiba ng titik, italics, o malalaking titik sa nakasulat na Tagalog. Sa Lojban, gumagamit tayo ng kaliwang interjection na ba'e.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Mga talata at paghihiwalay ng mga pangungusap#

Ang ni'o ay gumagana nang eksakto tulad ng .i pero nagsisimula ng bagong talata. Ang mga talata ay karaniwang nauugnay sa mga bagong paksa.

Normal na gamitin ang .i sa pagsasalita upang maghiwalay ng mga pangungusap, pero maaaring gusto mong gamitin ang ni'o lalo na sa nakasulat na teksto upang ayusin ito.

le nintadni

ang baguhan, ang nagsisimula

le ctuca

ang guro, ang master

le galtu

ang mataas na lugar

darno

… malayo sa … (isang bagay)

certu

… eksperto sa … (property)

skicu

… naglalarawan ng … (isang bagay)

frica

… naiiba sa … (isang bagay)

le bangu

ang wika

friti

… nag-aalok ng … (isang bagay) sa … (tumatanggap)

le kabri

ang tasa

jinto

… ay isang balon, … ay isang bukal (pinagmumulan ng tubig)

le mudri

ang kahoy

pagbu

… ay isang bahagi ng … (isang bagay)

le menli

ang isip

se tadni

… pinag-aaralan

banli

… dakila

zmadu

… humihigit sa … (isang bagay) sa … (property)

dirgo

x₁ ay isang patak ng materyal na x₂ …

«to» … «toi» para sa mga komento sa panaklong#

Ang mga komento na inilalagay sa loob ng panaklong sa tekstong Tagalog ay nabubuo gamit ang salitang to sa halip ng kaliwang panaklong at toi sa halip ng kanang panaklong:

ti poi to vi'o nai do mi na ku djica tu'a su'o lo drata toi plise cu fusra Itong (hindi, ayaw ko ng iba!) mansanas ay bulok.

djica

magnais

drata

… ay iba sa …

plise

x₁ ay isang mansanas

fusra

x₁ ay nabulok o nabubulok na may sanhi na x₂

Ang mga komento sa panaklong ay maaaring pumunta kahit saan na maaaring pumunta ang mga interjection, ibig sabihin ay maaari silang ilagay halos kahit saan sa isang pangungusap sa Lojban. Sa mga panaklong, tulad ng sa mga sipi, kailangan mong malaman kung saan nagsisimula ang panaklong at kung saan ito nagtatapos.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Pagwawasto ng mga pagkakamali sa pagsasalita#

Kapag nagwawasto ng sarili, mahalagang malaman kung paano itama ang iyong mga pagkakamali. Maaari kang gumamit ng dalawang salita upang burahin ang iyong mga nakaraang salita:

si

pagbubura: binubura ang huling salita lamang

sa

pagbubura: binubura pabalik hanggang sa susunod na cmavo na sinabi

Binubura nila ang mga salita na parang hindi kailanman sinabi ang mga salitang iyon. Gayunpaman, hindi sila gumagana sa loob ng ilang mga sipi (lahat ng sipi maliban sa lu…li'u), dahil magiging imposible na sipiin ang mga salitang ito. Ang paggamit ng maramihang si nang sunud-sunod ay nagbubura ng maramihang salita.

Sa Tagalog, kapag nagkakamali ka habang nagsasalita (maling impormasyon o gramatikal), karaniwang hindi mo na ito itinatama, kahit na alam mong nagkamali ka. Iyon ay dahil medyo redundant ang Tagalog (dahil nga rito!). Kung nahuli natin ang ating sarili na nagkakamali sa Tagalog, mabilis tayong nagbibigay ng pagwawasto nang hindi nagdedetalye kung ilang salita ang dapat kanselahin: ang konteksto ay karaniwang nakakatulong sa atin. Halimbawa:

Nag-aaral ako ng salitang Ingles, … este, salitang Lojban.

Ang konteksto at sentido komun ay nagdidikta na ang salitang Lojban ay dapat palitan ang salitang Ingles. Pero paano kung ito ay dapat palitan ang Nag-aaral ako ng salitang Ingles? Karaniwang hindi tayo nag-aalala sa mga natural na wika.

Gayunpaman, pinapayagan ka ng Lojban na maging mas tumpak tungkol sa kung aling mga salita ang itinatama mo.

Ang si ay nagbubura ng kaagad na naunang salita. Kung gusto mong burahin ang dalawang salita nang sunud-sunod, sasabihin mo ang si si pagkatapos nila. Sa Lojban, ang pagwawasto sa itaas ay magiging:

.i mi tadni le glico valsi si si lojbo valsi Nag-aaral ako ng salitang Ingles, … este, salitang Lojban.

glico

… Ingles

lojbo

… Lojbanic

valsi

x₁ ay isang salita na may kahulugang x₂ sa wika x₃

Ang problema sa si ay kailangan mong bilangin ang mga salita. Maaari itong maging nakakapagod, at hindi mo dapat kailangang mag-ingat ng talaan ng iyong mga salita kapag gusto mong itama ang sarili.

Ang isa pang salita ng pagwawasto na sa ay mas kapaki-pakinabang: ang sa ay kumukuha bilang argumento nito ang salitang sumusunod dito. Pagkatapos ang sa na ito ay nagbubura ng mga salita pabalik hanggang matagpuan nito ang parehong salita o salita ng parehong klase. Halimbawa:

.i mi tadni le sa .i mi tadni le lojbo valsi Nag-aaral ako ng … este, nag-aaral ako ng salitang Lojban. .i mi tadni le lojbo valsi

Ang argumento ng sa ay ang salitang .i. Kaya ang pangungusap na sumusunod sa sa ay pumapalit sa kasalukuyang pangungusap hanggang sa at kasama ang sa. O isaalang-alang:

.i mi mrilu fi do de'i li jefydei bu pa sa de'i li jefydei bu re Nag-koreo ako sa iyo noong Lunes, … este, noong Martes. Noong Lunes nag-koreo ako sa iyo, … este, sa totoo lang, Martes iyon. .i mi mrilu fi do de'i li jefydei bu re

Ang pagwawasto ay de'i li jefydei bu re — noong Martes. Kaya ang pinapalitan nito ay lahat mula sa huling relasyon na nagsisimula sa de'i: de'i li jefydei bu pa — noong Lunes.

Pagharap sa hindi pagkakaunawaan#

— .i mi pu zi te vecnu le flokati — .i le flokati ki'a — Kakabili ko lang ng flokati. — Flokati, ano?

le flokati

ang flokati (uri ng karpet)

ki'a

interjection na pang-tanong: pagkalito sa sinabi. Ha? Ano?? (pagkalito), paumanhin?

Kapag hindi mo naiintindihan ang sinabi ng isang tao — dahil hindi mo naiintindihan kung ano ang tinutukoy nila, hindi mo alam ang salita, o nalito ka sa gramatika — maaari mong ulitin ang salita o relasyon na hindi mo naintindihan at idagdag ang ki'a bilang kahilingan para sa paglilinaw. Ito ay mas mabuti pa kaysa sa Ha?, dahil maaari mong ituro nang eksakto kung ano ang nagpasabi sa iyo ng Ha?

Narito ang isang diyalogo:

— mi nelci le kalci — ki'a ? — Gusto ko ang dumi. — Ano???

le kalci

ang dumi, ang tae

Tandaan: Dahil ang zo ay sumisipi ng anumang salita na sumusunod dito — anumang salita — lumalabas na ang zo ki'a ay hindi nangangahulugang zo? Ha? sa lahat, kundi Ang salitang ki'a. Upang magtanong ng zo? Ha?, kailangan mong gamitin ang zo zo ki'a.

Pagbaliktad ng «mi» at «do» gamit ang «ra'o»#

- mi prami do - go'i ra'o - Mahal kita. - Mahal din kita.

ra'o

interjection: ina-update ang kahulugan mula sa pananaw ng kasalukuyang nagsasalita

Kung may nagsabi ng mi prami do at sumagot ka ng go'i ra'o, binabaliktad niyon ang mga panghalip na mi at do upang mailapat mula sa iyong pananaw. Kaya, bawat panghalip ay muling sinusuri.

Ihambing:

- mi prami do - go'i - Mahal kita. - Oo, mahal mo nga ako.

Ang simpleng go'i ay ginagawa pa ring tumukoy ang mi sa taong gumamit nito, at ang do sa tagapakinig ng taong nagsabi nito.

Pagsasanay#

Ano ang ibig sabihin ng mga sagot na ito kapag sinabi ng tao B?

Aralin 11. Mas mahihirap na paksa#

Kilalanin din ang iyong sariling wika#

Kapag sinusubukan mong ipahayag ang iyong sarili sa Lojban, mahalagang hindi gawin itong simpleng kopya ng Tagalog o Ingles.

Isaalang-alang ang pariralang:

Si Terry, ang tigre, ay bumibisita sa malaking lungsod.

Maaaring nakakatukso na gamitin ang relasyon na

vitke

x₁ (bisita) ay bumibisita kay x₂ (isang tao) sa x₃

Gayunpaman, ang pariralang bumibisita sa malaking lungsod ay nagpapahiwatig ng pagbisita sa isang lugar, hindi sa isang tao sa lugar na iyon, na nagpapakita na ang Tagalog na pandiwa bumisita ay maaaring may maraming kahulugan.

Sa katunayan, halimbawa, kung isasaalang-alang natin ang Pranses, makikita natin ang magkahiwalay na solusyon:

Gusto kong bisitahin ang aking mga kaibigan.
J'aimerais rendre visite à mes amis.

Gusto kong bisitahin ang lungsod na ito.
J'aimerais visiter cette ville.

Ginagamit ng Pranses ang rendre visite kapag bumibisita sa isang tao at visiter kapag bumibisita sa isang lugar.

Sa Lojban, isinasalin natin ang kahulugan, hindi lang mga salita.

Mahalaga rin ang pag-unawa sa mga kakaibahan ng iyong sariling wika kapag sinusubukan mong ipahayag ang isang bagay sa Lojban.

Ang mga solusyon sa halimbawa sa itaas ay maaaring:

la .teris. poi tirxu cu klama le barda tcadu Si Terry, ang tigre, ay pumupunta sa malaking lungsod.

tirxu

x₁ ay isang tigre

la .teris. poi tirxu cu pa roi klama le barda tcadu Si Terry, ang tigre, ay minsan pumunta sa malaking lungsod.

le tcadu

ang lungsod

la .teris. poi tirxu cu pa re'u mo'u klama le barda tcadu Si Terry, ang tigre, sa unang pagkakataon ay nakarating sa malaking lungsod.

la .teris. poi tirxu cu co'a klama le barda tcadu Si Terry, ang tigre, ay umaalis patungo sa malaking lungsod.

Apat na kahulugan ng 'you' sa Ingles#

Nakita na natin ang dalawang personal na panghalip, mi (ako) at do (ikaw). Gayunpaman, ang you sa Ingles ay maaaring magkaroon ng maraming kahulugan, na isinasalin sa Lojban sa mga tiyak na paraan:

• you bilang ang isang taong kinakausap ko:

le pa do
>ikaw na isa

Alam natin na ang le re prenu ay nangangahulugang ang dalawang tao. Posible ring maglagay ng mga numero pagkatapos ng le at bago ang mga panghalip.

• you bilang lahat ng taong kinakausap ko:

ro do
>bawat isa sa inyo, kayong lahat

Maaari ring gumamit ng mga numero sa ko:

ro ko klama ti
>Kayong lahat, pumarito kayo.

• you bilang isang tiyak na bilang ng mga taong kinakausap ko:

le re do
>kayong dalawa

Halimbawa, maaaring magsimula ng mga email sa mga magulang na may coi le re do.

Pansinin na ang re do ay nangangahulugang dalawa sa inyo at ang re le ci do ay nangangahulugang dalawa sa inyong tatlo.

• you bilang ang tao o mga taong kinakausap ko kasama ang iba pang tao o mga tao:

do'o
>ikaw at ang iba pa

• you bilang sinuman (hal., Ang pera ay hindi makakabili ng pagmamahal.):

Ito ay karaniwang ipinapahayag ng:

ro da
>lahat ng da

o

ro lo prenu
>lahat ng tao

Gayunpaman, maaari mo itong alisin nang buo o ilagay ang zo'e sa posisyong iyon.

Higit pa tungkol sa maikling mga sugnay na relatibo#

Ang mga maikling sugnay na relatibo na may panghalip na sumusunod sa kanila ay maaaring ilagay kaagad pagkatapos ng le:

le gerku pe mi Ang aking aso

Sa ganitong mga kaso, maaari pa ngang alisin ang pe:

le gerku pe mi le mi gerku Ang aking aso

Ang le mi gerku ay may eksaktong parehong kahulugan ng le gerku pe mi.

Kaya, ang "le + argumento + konstruksyon ng relasyon" ay katumbas ng "le + konstruksyon ng relasyon + pe + argumento".

Ilang mga patakaran:

• kung gusto mong gumamit ng argumento na kinumberte mula sa isang relasyon (halimbawa, gamit ang le) o kung ito ay pangalan, ipinapayo na gamitin ang pe at ilagay ito pagkatapos ng argumento: le gerku pe la .alis. (ang aso ni Alice).
• ang pag-aalis ng pe ay katanggap-tanggap lamang kapag gumagamit ng mga panghalip na walang mga numero sa harap nila: le do gerku (ang iyong aso) pero hindi le pa do gerku (= le pa do cu gerku = isa sa inyo ay isang aso).

Mas ligtas na gamitin ang pe nang tahasan at ilagay ito pagkatapos ng argumento kung saan ito nakakabit: le gerku pe la .alis. at le gerku pe mi ang mga pinaka-intuitive na konstruksyon.

Pagsisipi ng teksto sa iba't ibang wika#

Ang zoi ay isang panipi para sa pagsisipi ng tekstong hindi Lojban. Ang syntax nito ay zoi X. teksto .X, kung saan ang X ay isang salitang Lojban (tinatawag na salitang panghiwalay) na pinaghihiwalay mula sa siniping teksto ng mga hinto, at hindi matatagpuan sa nakasulat na teksto o sinasalitang daloy ng tunog sa loob ng siping iyon. Karaniwan, pero hindi kinakailangan, na gamitin ang pangalan ng ilang titik, na tumutugma sa pangalan sa Lojban ng wikang sinipi:

zoi gy. John is a man .gy. cu glico jufra "John is a man" ay isang pangungusap sa Ingles.

glico

x₁ ay Ingles

kung saan ang gy. ay kumakatawan sa glico. Ang iba pang popular na pagpipilian ng mga salitang panghiwalay ay ang salitang zoi mismo at isang salitang Lojban na nagmumungkahi ng paksa ng sipi.

Mahigpit na iniiwasan ng Lojban ang anumang pagkalito sa pagitan ng mga bagay at mga pangalan ng mga bagay:

zo .bob. cmene la .bob. Ang-salitang "Bob" ay-ang-pangalan-ng ang-pinangalanang Bob.

Ang zo .bob. ay ang salita, samantalang ang la .bob. ay ang bagay na pinangalanan ng salita. Ang mga maikling qualifier na salita na la'e at lu'e na inilalagay bago ang mga termino ay nagkukumberte pabalik at pasulong sa pagitan ng mga sanggunian at kanilang mga tinutukoy:

zo .bob. cmene la'e zo .bob. Ang-salitang "Bob" ay-ang-pangalan-ng ang-tinutukoy-ng ang-salitang "Bob".

lu'e la .bob. cmene la .bob. Isang-simbolo-para-kay Bob ay-ang-pangalan-ng Bob.

Ang huling dalawang halimbawa ay may parehong kahulugan. Pero ito ay iba:

la .bob. cu cmene la .bob. Si Bob ay ang pangalan ni Bob.

at sinasabi na si Bob ay parehong pangalan at ang bagay na pinangalanan, isang hindi malamang na sitwasyon. Ang mga tao ay hindi mga pangalan.

Ang la'o ay nagsisilbi upang markahan ang mga pangalang hindi Lojban, halimbawa, ang mga binomial na pangalan ng Linnaeus (tulad ng "Homo sapiens"), na siyang internasyonal na standardized na mga pangalan para sa mga species ng mga hayop at halaman.

Ang mga internasyonal na kilalang pangalan na mas madaling makilala sa pamamagitan ng spelling kaysa sa pagbigkas, tulad ng Goethe, ay maaari ring lumabas sa tekstong Lojban gamit ang la'o:

la'o dy. Goethe .dy. cu me la'o ly. Homo sapiens .ly. Si Goethe ay isang Homo sapiens.

Ang paggamit ng la'o para sa lahat ng pangalan sa halip na i-adapt ang mga ito sa Lojban, gayunpaman, ay maaaring gawing mahirap basahin ang teksto.

Lahat ng ipinapahayag sa teksto ay dapat ding ipinapahayag sa pagsasalita at vice versa. Samakatuwid, hindi maaaring magkaroon ng anumang bantas na hindi binibigkas. Nangangahulugan ito na ang Lojban ay may malawak na hanay ng mga salita upang sipiin ang ibang mga salita. Lahat ng Lojban ay nagkukumberte ng teksto sa isang argumento.

Ang lu … li'u ay sumisipi lamang ng tekstong gramatikal na tama. Upang sipiin ang anumang tekstong Lojban, gumagamit tayo ng lo'u … le'u na mga sipi sa halip.

— xu lo'u je le'u lojbo sumsmi — na ku sumsmi — Ang "je" ba ay isang termino? — Hindi.

ma xe fanva zoi gy.What's up?.gy. la .lojban. Paano isalin ang "What's up?" sa Lojban?

Mga panloob na termino#

Gamit ang be, maaari mong punan hindi lamang ang mga slot ng mga relasyon kundi magdagdag din ng mga modal na termino:

le xatra be de'i li vo cu se mrilu de'i li ze Ang liham na ito, na may petsa ng ika-4, ay ipinadala noong ika-7

xatra

x₁ ay isang liham

Ang petsang may tag na de'i ay naaangkop lamang sa xatra. Ihambing:

le xatra de'i li vo cu se mrilu de'i li ze Ang liham noong ika-4 ay ipinadala noong ika-7 (anuman ang ibig sabihin niyon)

Kung walang be, ang terminong de'i li vo ay maaangkop sa buong relasyon, hindi sa xatra. Ang gusto nating sabihin ay ang unang petsa ay naaangkop lamang sa liham, at ang huling petsa ay naaangkop sa pagpapadala ng liham. Nangangahulugan ito na sa le xatra be de'i li vo ang bahaging de'i li vo (ang ika-4, bilang petsa), ay naaangkop lamang sa argumento na le xatra, at hindi sa buong pangungusap.

Mga tambalang relasyon nang detalyado#

Ang pagpapangkat ng mga termino sa gramatika ng Lojban ay partikular na mahalaga pagdating sa tanru (mga tambalang relasyon). Ang paraan kung paano nagpapangkat ang mga relasyon sa isang tanru ay tumutukoy kung ano ang ibig sabihin ng tanru na iyon. Halimbawa,

ang masamang magazine ng musika

ay may dalawang interpretasyon sa Tagalog: isang masamang magazine tungkol sa musika o isang magazine tungkol sa masamang musika. Sa Lojban, ang katumbas nito

le xlali zgike karni

ay may interpretasyon lamang na isang magazine ng masamang-musika, dahil ang unang dalawang relasyon (xlali zgike — masamang musika) ay nagpapangkat muna. Mahalagang baguhin ang pagpapangkat ng mga relasyon upang matiyak na ang tanru ay naghahatid ng nilalayong kahulugan. Dahil dito, ang Lojban ay may ilang mekanismo para sa tamang pagpapangkat ng tanru.

Sa Tagalog, gumagamit tayo ng mga panaklong upang ayusin ang teksto. Gayundin, para sa tanru, gumagamit tayo ng ke para sa kaliwang panaklong at ke'e para sa kanang panaklong.

Ang le xlali ke zgike karni ay nangangahulugang ang masamang (magazine ng musika).

Tulad ng nakikita mo, pinaghiwalay natin ang xlali mula sa natitirang bahagi ng tanru at ginawa itong mailapat sa buong tanru. Hindi na kailangan ng ke'e sa dulo ng tanru dahil alam na natin na nagtatapos ito doon.

.i mi pu zi te vecnu le xlali ke zgike karni .i to'e zanru la'o gy.Eurythmics.gy. Kakabili ko lang ng masamang (magazine ng musika). Kinondena nito ang Eurythmics.

xlali

… masama

le karni

ang magazine, ang journal

to'e zanru

… kinokondena … (isang bagay), … kinokritisismo … (isang bagay)

Iyon ay isang paraan ng pagpapangkat ng mga bahagi sa tanru. Ang isa pang paraan ay ang paggamit ng bo sa bagong papel. Kapag ang bo ay lumabas sa pagitan ng dalawang bahagi, nangangahulugan ito na ang mga bahaging iyon ay nagpapangkat nang mas mahigpit kaysa sa anupaman. Kaya ang alternatibong paraan ng pagsasabi ng masamang (magazine ng musika) ay

le xlali zgike bo karni

ang masamang magazine-ng-musika

Ang bo dito ay katulad ng gitling sa salin sa Tagalog. Nangangahulugan ito na ang zgike bo karni ay dapat ituring na isang yunit, kung saan inilalapat ang xlali (masama).

Kaya ang bo ay ginagawang mas mahigpit ang mga koneksyon:

la .doris. e la .alis. o nai bo la .bob. Si Doris at (alinman kay Alice o kay Bob)

Ang ke ay maaari ring gamitin sa mga pang-ugnay (bagaman hindi sa mga pangungusap; mayroon silang sariling uri ng panaklong, tu'e … tu'u). Kaya maaari rin nating sabihin

la .doris. e ke la .alis. o nai la .bob.

Tandaan na ang kanang panaklong na ke'e ay madalas na maaaring alisin nang hindi nagbabago ang kahulugan (tulad sa kasong ito).

Ang mga pang-ugnay na nauuna ay madalas ding ginagamit dahil maaari nilang alisin ang pangangailangan para sa mga kanang panaklong:

ge la .doris. gi go nai la .alis. gi la .bob. Si Doris at alinman kay Alice o kay Bob

at

go nai ge la .doris. gi la .alis. gi la .bob. Alinman kay Doris at Alice, o kay Bob

Hindi na kailangan ng bo o ke sa mga pang-ugnay na nauuna.

«co» para sa pagbabago ng pagkakasunud-sunod sa mga tambalang relasyon#

May isa pang paraan ng muling pagbubuo ng mga tambalang relasyon.

mi fanva se jibri Ako ay isang propesyonal na tagasalin

jibri

x₁ ay trabaho ni x₂

Kung gusto kong sabihin na ako ay propesyonal na tagasalin mula Ingles patungong Aleman, maaari kong gamitin ang be at bei:

mi fanva be le dotco bei le glico be'o se jibri Ako ay propesyonal na tagasalin sa Aleman mula sa Ingles.

dotco

x₁ ay Aleman

glico

… Ingles

Ang katotohanan na ito ay isang tambalang relasyon ay mabilis na mawawala sa pagsasalita dahil sa komplikadong istruktura ng pangungusap. Dito, maaari nating gamitin ang salitang co:

co — binabaliktad ang tambalang relasyon, ginagawang binabago ng pinakakanan na bahagi ang pinakakaliwa sa halip na kabaligtaran. Anumang naunang argumento ay pumupuno sa binago, anumang sumusunod na argumento ay pumupuno sa tagabago.

mi se jibri co fanva le dotco le glico

Ito ay parehong relasyon tulad ng naunang Lojban, pero mas madaling maunawaan. Pansinin na anumang argumento bago ang tambalang relasyon ay pumupuno sa se jibri, samantalang anumang sumusunod dito ay pumupuno lamang sa bahaging tagabago: fanva.

Ang lakas kung saan ang dalawang bahagi ay pinagsama gamit ang co ay napakahina — mas mahina pa kaysa sa normal na pagpapangkat ng tambalang relasyon na walang anumang mga salitang pangpangkat. Tinitiyak nito na, sa isang co-construct, ang pinakakaliwa na bahagi ay palaging ang bahaging binabago, at ang pinakakanan na bahagi ay palaging nagbabago, kahit na ang alinman sa mga bahaging iyon ay mga tambalang relasyon. Ginagawa nitong madaling maunawaan ang isang co-construct:

ti pelxu plise co kukte

ay binabasa bilang ti (pelxu plise) co kukte, na pareho ng ti kukte pelxu bo plise. Nangangahulugan din ito na ang isang ke … ke'e ay hindi maaaring sumaklaw sa isang co.

Isa pang halimbawa:

mi merko limna co mutce certu Ako ay isang napakahusay na manlalangoy na Amerikano.

merko

x₁ ay Amerikano (sa kahulugan ng USA)

limna

… lumalangoy

certu

… eksperto sa … (isang bagay)

Narito ang listahan ng iba't ibang uri ng mga pangpangkat sa mga tambalang relasyon na nakaranggo mula sa pinakamahigpit hanggang sa pinakamaluwag:

1. bo at ke … ke'e
2. mga lohikal na pang-ugnay sa loob ng mga tambalang relasyon tulad ng je
3. hindi paggamit ng mga salitang pangpangkat
4. co

Tahasang pagtatapos ng mga argumento#

Ang maliit na salitang ku ay maaaring gamitin sa dulo ng isang argumento upang tahasang ipakita ang kanang hangganan nito. Ang ku ay katulad ng kanang panaklong sa matematika.

tu du le badna ku ui tu du le ui badna Iyon ang saging (yehey!)

Kumpara sa:

tu du le badna ui Iyon ang saging (yehey na ito ay saging at hindi ibang bagay sa kalikasan!)

Pag-iwas sa tahasang pagtatapos#

Ang isa pang istilo ng pagsasalita ay ang pag-iwas sa pagtatapos. Narito ang ilang karaniwang kaso:

Pag-aalis ng li'u, ang kanang panipi:

lu mi prami do li'u cu se cusku la .alis. lu mi prami do li'u se cusku la .alis. lu mi prami do cu se cusku la .alis. "Mahal kita," sabi ni Alice.

Maaaring alisin ang li'u dito dahil hindi maaaring magkaroon ng dalawang pangunahing konstruksyon ng relasyon sa isang pangungusap. Kaya, binabasa muna natin ang bahaging lu mi prami do, at pagkatapos kapag nakita natin ang cu, napagtanto natin na hindi natin maaaring ipagpatuloy ang siniping pangungusap na ito. Ipinapalagay natin na natapos na ang sipi at nagpapatuloy ang panlabas na pangungusap. Kaya, walang kalabuan ang lumilitaw.

Pag-aalis ng ku'o, ang kanang hangganan ng mga sugnay na relatibo:

le prenu noi mi zgana ke'a ku'o ca tavla le pendo be mi le prenu noi mi zgana ke'a ca tavla le pendo be mi Ang taong pinapanood ko ay ngayon nakikipag-usap sa aking kaibigan.

Maaaring alisin ang ku'o dito kapag ang sugnay na relatibo na kailangan natin (mi zgana ke'a) ay nagtatapos sa isang termino, ke'a sa kasong ito. Pagkatapos ng sugnay na relatibo, may nagsisimula na iba sa termino, kaya hindi maaaring ipagpatuloy ang sugnay na relatibo, at sa gayon alam natin na matagumpay itong nagtatapos nang walang anumang tahasang mga salitang kanang panaklong.

Ang katulad na trick ay ang palaging ilagay ang ke'a sa dulo ng sugnay na relatibo:

le prenu noi ke'a melbi ku'o ca tavla le pendo be mi le prenu noi melbi fa ke'a ca tavla le pendo be mi Ang taong maganda ay ngayon nakikipag-usap sa aking kaibigan.

Gayunpaman, sa sumusunod na kaso, kinakailangan ang pagtatapos:

le prenu noi mi zgana ke'a ku'o le pendo be mi ca tavla Ang taong pinapanood ko ay ngayon nakikipag-usap sa aking kaibigan.

dahil pagkatapos ng sugnay na relatibo na mi zgana ke'a, pinili nating maglagay ng isa pang termino (le pendo be mi) na hindi kabilang sa kasalukuyang sugnay na relatibo.

Ang isang semi-trick dito ay ang paggamit ng ce'e:

le prenu noi mi ke'a zgana ce'e le pendo be mi ca tavla Ang taong pinapanood ko ay ngayon nakikipag-usap sa aking kaibigan.

Dito, tinatapos natin ang sugnay na relatibo gamit ang pangunahing konstruksyon ng relasyon na zgana. Pagkatapos mayroon tayong pang-ugnay na ce'e at isang termino pagkatapos (le pendo be mi). Dahil ang ce'e ay maaari lamang mag-ugnay ng mga termino, alam natin na sa kaliwa ng ce'e, mayroon tayong termino, na maaari lamang maging le prenu noi mi ke'a. Kaya, napanatili ang kahulugan, at walang kalabuan ang lumilitaw. Tandaan na kailangan pa rin natin ng hiwalay na salita, ce'e, sa ganitong mga kaso, kaya bagaman inalis natin ang salitang kanang panaklong, kailangan pa rin nating magpakilala ng ibang bagay.

Pag-aalis ng kei, ang kanang hangganan ng mga panloob na pangungusap:

mi cinmo le ka badri kei le tcini le ka badri cu se cinmo mi le tcini mi cinmo fi le tcini fe le ka badri mi cinmo le ka badri ce'e le tcini Nalulungkot ako tungkol sa sitwasyon.

le tcini

ang sitwasyon

mi stidi lo ka citka su'o da kei do mi stidi lo ka ce'u su'o da citka ce'e do Iminumungkahi ko na kumain ka ng kahit ano.

stidi

… nagmumungkahi ng … (property) sa … (isang tao)

Tulad ng nakikita mo, walang trick na gumagawa ng resulta na mas maikli kaysa sa orihinal na may kei, kaya para sa pagiging maikli, maaaring gusto mong gamitin ang kei.

Pagkukumberte mula sa mga set patungo sa mga masa#

le prenu cu pa moi le'i pendo be mi ku noi lu'o ke'a ca smaji Siya ang una sa aking mga kaibigan na magkasamang tahimik. Ang tao ay ang una sa set ng aking mga kaibigan na, bilang isang grupo, ay tahimik ngayon.

smaji

… tahimik, … walang ingay

Ang qualifier na salita na lu'o na inilalagay bago ang isang argumento ay kinukumberte ito sa isang masa na binubuo ng mga miyembro ng argumentong iyon. Sa kasong ito, ang ke'a ay tumutukoy sa set ng aking mga kaibigan na le'i pendo be mi at pagkatapos ay kinukumberte ng lu'o ang mga miyembro ng set sa isang masa, ang grupo ng aking mga kaibigan.

Mga set at subset#

Ang ilang infinitive ay maaaring magpahiwatig ng higit sa isang ce'u:

le'i prenu cu simxu le ka prami le'i prenu cu simxu le ka ce'u prami ce'u Nagmamahalan ang mga tao.

simxu

ang mga miyembro ng set na x₁ ay magkapalit na gumagawa ng x₂

Ang relasyong simxu ay kumukuha ng bawat posibleng pares mula sa set na tinukoy sa lugar na x₁ at pinapahayag ang relasyong tinukoy sa loob ng x₂.

Kung mayroon tayong tatlong tao, nangangahulugan ito na lahat sila ay nagmamahalan.

do ce la .alis. ce mi simxu le ka prami do ce la .alis. ce mi simxu le ka ce'u prami ce'u Ikaw, si Alice, at ako ay nagmamahalan lahat.

ce

pang-ugnay: pinagsasama ang maraming argumento sa isang set

Ang pang-ugnay na ce ay pinagsasama ang mga argumento sa isang set. Kaya, ang do ce la .alis. ce mi ay maaaring mas mahabang paraan ng le'i prenu mula sa naunang halimbawa kapag gusto nating pangalanan ang mga miyembro ng set.

Sa kabuuan, pinapahayag natin ang 6 na relasyon:

1. Mahal mo si Alice.
2. Mahal mo ako.
3. Mahal ako ni Alice.
4. Mahal ka ni Alice.
5. Mahal ko si Alice.
6. Mahal kita.

Kaya, ang simxu ay isang magandang shortcut para sa pagpapahayag ng mga mutual na relasyon.

Ngayon isaalang-alang ang halimbawa:

le'i su'o cmima be le'i prenu cu simxu le ka prami Ang ilan sa mga tao ay nagmamahalan.

cmima

x₁ ay miyembro ng set na x₂

Sa halimbawang ito, ipinapakita natin na ang isang subset ng mga tao na tinutukoy (isang subset ng le'i prenu) ay may mutual na pagmamahal.

Pinapayagan tayo nito na maghatid ng mas mahihirap pang ideya:

le'i su'o citno cmima be le'i stati prenu cu simxu le ka prami Ang ilang kabataan mula sa mga matalinong taong iyon ay nagmamahalan. Ang ilang batang miyembro ng set ng mga matalinong tao ay nagmamahalan.

Komunidad ng Lojban#

Sumali sa 💬 live chat para sa karagdagang impormasyon.

Diksyunaryo#

Naglalaman ng mga parirala na may mga halimbawa ng kanilang posibleng paggamit.