Aralin 1. Ang wika sa isang sulyap#

Alpabeto#

Ang pangunahing bagay na kailangan mong malaman tungkol sa Lojban ay ang alpabeto.

Ginagamit ng Lojban ang alpabetong Latin (ang mga patinig ay may kulay):

a b c d e f g i j k l m n o p r s t u v x y z ' .

Ang mga salita ay binibigkas ayon sa kung paano ito isinusulat.

Mayroong 10 patinig sa Lojban:

Ang 4 na patinig ay isinusulat gamit ang mga kombinasyon ng mga titik:

Tungkol sa mga katinig, ang kanilang pagbigkas ay katulad sa Tagalog o Ingles, ngunit may ilang pagkakaiba:

Ang diin ay inilalagay sa pangalawa mula sa huling patinig. Kung ang isang salita ay mayroon lamang isang patinig, hindi mo ito binibigyan ng diin.

Ang titik r ay maaaring bigkasin tulad ng r sa Tagalog, Ingles, o Spanish, kaya may iba't ibang tinatanggap na pagbigkas para dito.

Ang mga patinig na hindi Lojban tulad ng maikling i at u sa Standard British English na hit at but, ay ginagamit ng ilang tao upang paghiwalayin ang mga katinig. Kaya, kung nahihirapan kang bigkasin ang dalawang katinig nang magkasunod (halimbawa, ang vl sa tavla, na nangangahulugang makipag-usap sa), maaari mong sabihin na tavɪla — kung saan ang ɪ ay napakaikli. Gayunpaman, ang iba pang patinig tulad ng a at u ay dapat na mahaba.

Ang pinakasimpleng pangungusap#

Ang pangunahing yunit sa Lojban ay ang "pangungusap". Narito ang tatlong simpleng halimbawa:

le prenu cu tavla mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin.

le prenu

ang tao

tavla

… nakikipag-usap sa …, … nagsasalita sa …

mi

ako, sa akin

mi prami do Mahal kita.

prami

… nagmamahal sa … (isang tao)

do

ikaw

mi ca cu tavla do Ngayon ay nakikipag-usap ako sa iyo.

ca

ngayon (binibigkas na syah)

Bawat pangungusap sa Lojban ay binubuo ng mga sumusunod na bahagi mula kaliwa patungo sa kanan:

• ang ulo:
  • binubuo ng tinatawag na "mga termino",
    • le prenu ang tanging termino sa ulo sa halimbawang le prenu cu tavla mi sa itaas,
    • mi, ca ay mga termino sa ulo sa halimbawang mi ca cu tavla do sa itaas.
• ang panghiwalay ng ulo cu:
  • binibigkas na syu dahil ang c ay para sa sy,
  • nagpapakita na natapos na ang ulo,
  • maaaring alisin kapag malinaw na natapos na ang ulo.
• ang buntot:
  • ang pangunahing konstruksyon ng relasyon (tinatawag na "selbrisni" sa Lojban)
  • + posibleng isa o higit pang mga termino pagkatapos nito,
    • tavla, prami ay selbrisni, pangunahing konstruksyon ng relasyon sa mga halimbawa sa itaas.
    • mi ang tanging termino sa buntot sa halimbawang le prenu cu tavla mi sa itaas.
    • do ang tanging termino sa buntot sa halimbawang mi prami do sa itaas.

Sa Lojban, kadalasan ay nagsasalita tayo ng mga relasyon kaysa sa mga pangngalan o pandiwa.

Narito ang dalawang salitang relasyon, na halos katumbas ng mga pandiwa:

prenu

… ay isang tao / mga tao

tavla

… nakikipag-usap sa …

Bawat relasyon ay may isa o higit pang mga papel na maaari ring tawaging "mga puwang" o "mga lugar". Sa itaas, sila ay may label na "…" Ang mga puwang na ito ay dapat punan ng mga argumento (tinatawag na "sumti" sa Lojban). Ang mga terminong argumento ay mga konstruksyon tulad ng le prenu, mi, do kahit na ang mga terminong ito ay mapupunta sa ulo o sa buntot ng pangungusap. Inilalagay natin ang mga terminong argumento sa pagkakasunod-sunod, kaya napupunan ang mga puwang na ito at nagbibigay ng kongkretong kahulugan sa relasyon.

Maaari rin nating gawing terminong argumento ang ganitong relasyon.

Para dito, inilalagay natin ang maikling salitang le sa harap nito:

prenu

… ay isang tao

le prenu

ang tao, ang mga tao

Gayundin,

tavla

… nakikipag-usap sa …

at kaya

le tavla

ang nagsasalita, ang mga nagsasalita

Maaaring kakaiba kung paano maging "pandiwa" ang tao, ngunit sa katunayan, ginagawa nito ang Lojban na napakasimple:

Ang unang puwang ng mga relasyon ay nawawala kapag gumagamit ng le, kaya posible ang ganitong alternatibong pagsasalin tulad ng ang isang ….

Pansinin na sa Lojban, sa default, hindi itinutukoy ang bilang sa pagitan ng ang nagsasalita o ang mga nagsasalita. Ibig sabihin, ang le tavla ay malabo sa aspetong iyon, at malapit na nating matutuklasan ang mga paraan upang tukuyin ang bilang.

Maliban sa mga terminong argumento, mayroon ding mga modal na termino tulad ng ca:

mi ca cu tavla do Ngayon ay nakikipag-usap ako sa iyo.

ca

ngayon

Ang mga modal na termino ay hindi nagpupuno ng mga puwang ng pangunahing konstruksyon ng relasyon ("selbrisni"). Sa halip, inilalapat ang mga ito sa buong pangungusap na nagpapayaman o nagpapakitid ng kahulugan nito.

Kaya, ang mga termino sa Lojban ay kinakatawanan ng:

• mga terminong argumento na nagpupuno sa mga puwang ng mga relasyon. Mga halimbawa nito ay:
  • mga pangngalan tulad ng le prenu (ang tao)
  • mga panghalip tulad ng mi (ako, sa akin), do (ikaw). Ang mga panghalip ay gumagana nang eksakto tulad ng mga pangngalan, ngunit hindi ginagamit ang le para sa kanila. Gumagana sila bilang mga argumento sa kanilang sarili.
• mga modal na termino na hindi nagpupuno ng mga puwang ng mga relasyon ngunit nagtatakda ng karagdagang, naglilinaw na impormasyon.
  • halimbawa, ca (ngayon, sa kasalukuyan).

Ilan pang mga halimbawa:

mi nintadni Ako ay isang bagong estudyante.

nintadni

… (isang tao) ay isang bagong estudyante, isang baguhan

Hindi tulad sa Ingles, hindi natin kailangang idagdag ang pandiwa na "am/is/are/to be" sa pangungusap. Ito ay ipinahihiwatig na. Ang salitang relasyon na nintadni (… ay isang bagong estudyante) ay mayroon nang "am/is/are/to be" na kasama sa Ingles na pagsasalin nito.

do jimpe Naiintindihan mo.

jimpe

… (isang tao) naiintindihan … (isang bagay)

mi pilno le fonxa Gumagamit ako ng telepono.

pilno

… (isang tao) gumagamit ng … (isang bagay)

fonxa

… ay telepono, … ay mga telepono

le fonxa

ang telepono, ang mga telepono

mi citka Kumakain ako.

citka

… (isang tao) kumakain ng … (isang bagay)

do citka Kumakain ka.

mi citka le plise Kumakain ako ng mga mansanas.

le plise cu kukte Ang mga mansanas ay masarap.

le plise

ang mga mansanas

kukte

… (isang bagay) ay masarap

Ang isang mas simpleng pangungusap sa Lojban ay naglalaman lamang ng isang pangunahing salitang relasyon:

karce Kotse! Ito ay isang kotse.

Maaari mong sabihin ito kapag nakakita ka ng isang kotse na paparating. Dito, malinaw ang konteksto na may kotse sa paligid at marahil ito ay mapanganib.

Ang karce mismo ay isang salitang relasyon na nangangahulugang ay isang kotse.

Maaari tayong maging mas tumpak at sabihin, halimbawa:

bolci Bola! Ito ay isang bola.

kung saan ang bolci ay isang salitang relasyon na nangangahulugang ay isang bola.

ti bolci Ito ay isang bola malapit sa akin.

ta bolci Iyan ay isang bola malapit sa iyo.

ti

panghalip: ang bagay na ito malapit sa akin

ta

panghalip: ang bagay na iyan malapit sa iyo

tu

panghalip: ang bagay na iyon malayo sa iyo at sa akin

Gayundin, maaari mong sabihin

carvi Umuulan.

kung saan

carvi

… ay ulan, … umuulan

o

pluka Kaaya-aya.

kung saan

pluka

… ay kaaya-aya

Pansinin na sa Lojban, hindi kailangan ang salitang ito sa ganitong kahulugan. Ginagamit mo lang ang salitang relasyon na kailangan mo.

prami May nagmamahal.

bajra May tumatakbo.

bajra

… tumatakbo gamit ang mga paa

Muli, ang konteksto ang magsasabi kung sino ang nagmamahal ng sino at sino ang tumatakbo.

Pagsasanay#

pinxe

… umiinom ng … (isang bagay)

le djacu

ang tubig

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Ang «.i» ay naghihiwalay ng mga pangungusap#

Inilalagay natin ang maikling salitang .i upang paghiwalayin ang anumang dalawang magkasunod na pangungusap:

mi tavla le prenu .i le prenu cu tavla mi Nakikipag-usap ako sa mga tao. Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin.

Ang .i ay naghihiwalay ng mga pangungusap tulad ng tuldok (period) sa dulo ng mga pangungusap sa mga tekstong Ingles.

Kapag nagsasabi ng isang pangungusap pagkatapos ng isa sa Ingles, gumagawa tayo ng paghinto (maaaring maikli) sa pagitan nila. Ngunit ang paghinto ay may maraming iba't ibang kahulugan sa Ingles. Sa Lojban, mayroon tayong mas mahusay na paraan ng pag-unawa kung saan nagtatapos ang isang pangungusap at nagsisimula ang isa pa.

Tandaan din na kung minsan kapag mabilis na binibigkas ang mga salita, hindi mo malalaman kung saan nagtatapos ang isang pangungusap at nagsisimula ang salita ng susunod na pangungusap. Kaya't ipinapayo na gamitin ang salitang .i bago magsimula ng bagong pangungusap.

Mga Bilang: '1 2 3 4 5 6 7 8 9 0' = «pa re ci vo mu xa ze bi so no»#

Ang le ay simpleng ginagawang argumento ang isang konstruksyon ng relasyon, ngunit ang ganitong argumento ay walang bilang na nauugnay dito. Ang pangungusap na

le prenu cu tavla mi Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin. Ang tao ay nakikipag-usap sa akin.

ay hindi nagtatakda ng bilang ng mga taong nakikipag-usap sa akin. Sa Ingles, imposibleng alisin ang bilang dahil ang people sa Ingles ay nangangahulugang higit sa isang tao. Gayunpaman, sa Lojban, maaari mong alisin ang bilang.

Ngayon, tukuyin natin kung ilan sa mga tao ang may kaugnayan sa ating usapan.

Magdagdag tayo ng bilang pagkatapos ng le.

le pa prenu cu tavla mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin. Ang isang tao ay nakikipag-usap sa akin.

Nagdagdag tayo ng bilang pagkatapos ng le at sa gayon ay tinutukoy ang mga indibidwal na tao.

Para sa mga bilang na binubuo ng ilang mga digit, isinasama lang natin ang mga digit na iyon:

le re mu prenu cu tavla mi Ang 25 tao ay nakikipag-usap sa akin.

Oo, ganyan lang kasimple.

Kung gusto nating magbilang, maaari nating paghiwalayin ang mga bilang gamit ang .i:

mu .i vo .i ci .i re .i pa .i no 5 … 4 … 3 … 2 … 1 … 0

Ang bilang na za'u ay nangangahulugang higit sa … (> sa matematika), ang bilang na me'i ay nangangahulugang mas mababa sa (< sa matematika):

le za'u re prenu cu tavla mi Higit sa dalawang tao ang nakikipag-usap sa akin.

le me'i pa no prenu cu tavla mi Mas mababa sa 10 tao ang nakikipag-usap sa akin.

le za'u ci prenu cu tavla mi Higit sa tatlong tao ang nakikipag-usap sa akin.

Para sabihin lang na mga tao (maramihang bilang) kumpara sa isang tao, ginagamit natin ang za'u pa, higit sa isa o simpleng za'u.

le za'u pa prenu cu tavla mi le za'u prenu cu tavla mi Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin.

Ang za'u sa default ay nangangahulugang za'u pa, kaya posible ang ganitong pagpapaikli.

le prenu

ang tao / ang mga tao

le pa prenu

ang tao (isa sa bilang)

le za'u prenu

ang mga tao (dalawa o higit pa sa bilang)

Pagsasanay#

stati

… (isang tao) ay matalino, … may talento

klama

… pumupunta sa … (isang lugar o bagay)

nelci

… gusto ng … (isang bagay)

le zarci

ang palengke, ang tindahan

le najnimre

ang kahel (prutas), ang mga kahel

le badna

ang saging, ang mga saging

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Tambalang relasyon#

Ang tambalang konstruksyon ng relasyon (tanru sa Lojban) ay ilang mga salitang relasyon na inilalagay nang magkasunod.

tu melbi zdani Iyon ay isang magandang tahanan.

tu

iyon (malayo sa iyo at sa akin)

melbi

… ay maganda, kaakit-akit

zdani

… ay isang tahanan o pugad ng … (isang tao)

melbi zdani

tambalang konstruksyon ng relasyon: … ay isang magandang tahanan ng … (isang tao)

do melbi dansu Maganda kang sumayaw.

dansu

… sumasayaw

Dito, ang relasyon na melbi ay nagdaragdag ng karagdagang kahulugan dahil ito ay inilalagay sa kaliwa ng isa pang relasyon: zdani. Ang kaliwang bahagi ay karaniwang isinasalin gamit ang mga pang-uri at pang-abay.

Ang mga tambalang relasyon ay isang makapangyarihang tampok na nagbibigay ng mas mayamang kahulugan. Isinasama mo lang ang dalawang salitang relasyon, at ang kaliwang bahagi ng ganitong tambalang relasyon ay nagdaragdag ng lasa sa kanan.

Maaari nating ilagay ang le (halimbawa, kasama ang bilang) sa kaliwa ng ganitong tambalang relasyon upang makakuha ng mas mayamang terminong argumento:

le pa melbi zdani

ang magandang tahanan

Ngayon alam na natin kung bakit may cu pagkatapos ng mga termino sa ulo sa ating halimbawa:

le pa prenu cu tavla mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin.

Kung walang cu, magiging le pa prenu tavla ito, na magkakaroon ng kahulugang ang taong-nagsasalita — anuman ang ibig sabihin noon.

Isipin ito:

le pa tavla pendo Ang kaibigang nagsasalita

le pa tavla cu pendo Ang nagsasalita ay isang kaibigan.

Tandaan na ilagay ang cu bago ang pangunahing konstruksyon ng relasyon sa isang pangungusap upang maiwasan ang hindi sinasadyang paglikha ng mga tambalang relasyon.

Ang mga tambalang relasyon ay maaaring maglaman ng higit sa dalawang bahagi. Sa kasong ito, ang unang relasyon ay nagbabago sa pangalawa, ang pangalawa ay nagbabago sa pangatlo, at iba pa:

le pa melbi cmalu karce ang maganda-maliit na kotse, ang kotseng maliit sa magandang paraan

le mutce melbi zdani ang napakagandang tahanan

mutce

… ay sobra, … ay labis

Pagsasanay#

sutra

… ay mabilis

barda

… ay malaki

cmalu

… ay maliit

mlatu

… ay isang pusa

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga tanong na 'Oo/Hindi'#

Sa Ingles, bumubuo tayo ng tanong na oo/hindi sa pamamagitan ng pagbabago ng pagkakasunod-sunod ng mga salita, halimbawa

Ikaw ay … ⇒ Ikaw ba ay …?

o sa pamamagitan ng paggamit ng ilang anyo ng pandiwa na to do sa simula, halimbawa:

Alam mo … ⇒ Alam mo ba?

Sa Lojban, maaaring panatilihin ang pagkakasunod-sunod ng mga salita. Upang gawing tanong na oo/hindi ang anumang pahayag, isinasama lang natin ang salitang xu sa simula ng pangungusap:

xu do nelci le gerku Gusto mo ba ang mga aso?

le gerku

ang aso, ang mga aso

Tandaan na sa Lojban, ang mga bantas tulad ng "?" (tandang pananong) ay opsyonal at ginagamit lamang para sa mga layuning pangistilo. Ito ay dahil ang salitang pananong na xu ay nagpapakita na ito ay isang tanong.

Iba pang mga halimbawa:

xu mi klama Pupunta ba ako?

klama

… pumupunta sa … (isang lugar)

xu pelxu Dilaw ba ito?

pelxu

… ay dilaw

Maaari nating baguhin ang kahulugan sa pamamagitan ng paglalagay ng xu pagkatapos ng iba't ibang bahagi ng pangungusap. Ang mga paliwanag kung ano ang nagbago sa kahulugan ay ibinigay sa mga panaklong:

xu do nelci le gerku Gusto mo ba ang mga aso?

do xu nelci le gerku IKAW ba ang may gusto sa mga aso? (Akala ko iba ang may gusto sa kanila).

do nelci xu le gerku GUSTO mo ba ang mga aso? (Akala ko neutral ka lang sa kanila).

do nelci le xu gerku Gusto mo ba ang MGA ASO? (Akala ko gusto mo ang mga pusa).

do nelci le gerku xu Gusto mo ang mga bagay na iyon, mga aso ba ang mga iyon? (Tinatanong mo lang ang katumpakan ng relasyon na gerku).

Ang ipinapahayag gamit ang tono ng boses sa Ingles ay ipinapahayag sa pamamagitan ng paglipat ng xu pagkatapos ng bahaging gusto nating bigyang-diin sa Lojban. Tandaan na ang unang pangungusap na may xu sa simula ay nagtatanong ng pinakakaraniwang tanong nang hindi nagbibigay-diin sa anumang partikular na aspeto.

Ang xu ay isang salitang interjection. Narito ang mga tampok ng mga interjection sa Lojban:

• ang interjection ay nagbabago sa konstruksyon bago ito:

do xu nelci le gerku IKAW ba ang may gusto sa mga aso?

• kapag inilagay sa simula ng relasyon, binabago ng interjection ang buong relasyon:

xu do nelci le gerku Gusto mo ba ang mga aso?

• ang mga interjection ay maaaring ilagay pagkatapos ng iba't ibang bahagi ng parehong relasyon upang baguhin ang kahulugan.

do nelci le gerku xu Gusto mo ang mga bagay na iyon, mga aso ba ang mga iyon?

Dito, tanging ang relasyon na gerku (hindi ang argumento na le gerku) ang binabago ng salitang pananong na xu. Kaya dito, nagtataka lamang tayo tungkol sa relasyon na iyon. Sinasabi natin na gusto mo ang mga bagay o mga nilalang na ito at tinatanong ka namin kung mga aso ba ang mga iyon.

Ang mga interjection ay hindi sumisira sa mga tambalang relasyon, maaari silang gamitin sa loob ng mga ito:

do nelci le barda xu gerku Gusto mo ba ang MALALAKING aso?

Ngayon, paano sumagot sa mga tanong na 'oo/hindi'? Inuulit natin ang pangunahing konstruksyon ng relasyon:

— xu le mlatu cu melbi — melbi — Maganda ba ang mga pusa? — Maganda.

Para sumagot ng 'hindi', ginagamit natin ang modal na termino na na ku:

— xu le mlatu cu melbi — na ku melbi — Maganda ba ang mga pusa? — Hindi maganda.

na ku

termino: hindi totoo na …

O, maaari nating gamitin ang espesyal na salitang relasyon na go'i:

— xu le mlatu cu melbi — go'i — Maganda ba ang mga pusa? — Maganda.

go'i

salitang relasyon na inuulit ang pangunahing relasyon ng nakaraang pangungusap

Dito, ang go'i ay nangangahulugan ng pareho ng melbi dahil ang melbi ang relasyon ng nakaraang relasyon.

— xu le mlatu cu melbi — na ku go'i — Maganda ba ang mga pusa? — Hindi maganda.

Ang modal na termino na na ku ay maaaring gamitin hindi lamang sa mga sagot:

na ku mi nelci le gerku Hindi totoo na gusto ko ang mga aso. Hindi ko gusto ang mga aso.

mi na ku nelci do Hindi kita gusto.

Ang kabaligtaran nito, ang termino na ja'a ku ay nagpapatunay ng kahulugan:

mi ja'a ku nelci do Talagang gusto kita.

ja'a ku

termino: totoo na …

Pagsasanay#

le verba

ang bata, ang mga bata

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Kaligayahan at magalang na kahilingan: 'Yehey!' = «ui», 'Pakiusap!' = «.e'o»#

Ang interjection na ui ay nagpapakita ng kaligayahan ng nagsasalita. Ito ay ginagamit tulad ng smiley face na ':)' sa pagmemensahe, upang ipahiwatig na masaya ka sa isang bagay. Bagaman, ang mga smiley ay maaaring magkaroon ng iba't ibang kahulugan, at ang ui ay may isang kahulugan lamang, na kapaki-pakinabang.

ui do klama Yehey, paparating ka!

ui

interjection: Yehey!, interjection ng kaligayahan

Ang interjection na .e'o sa simula ng pangungusap ay ginagawang magalang na kahilingan ito:

.e'o do lebna le fonxa Maaari mo bang kunin ang telepono, pakiusap? Pakiusap kunin ang telepono.

.e'o

interjection: pakiusap (binibigkas na eh-ho na may maikling paghinto o pagputol bago ang salita)

lebna

kunin (isang bagay)

Sa Ingles, para maging magalang, kailangang gamitin ang could you + please + isang tanong. Sa Lojban, sapat na ang .e'o para gumawa ng magalang na kahilingan.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le tcati

ang tsaa

le ckafi

kape

zgana

manood, magmasid (gamit ang anumang pandama)

le skina

ang pelikula, ang sine

kurji

mag-alaga ng (isang tao, isang bagay)

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'At' at 'o'#

do nintadni .i je mi nintadni Ikaw ay isang baguhan. At ako ay isang baguhan.

do .e mi nintadni Ikaw at ako ay mga baguhan.

mi tadni .i je mi tavla do Nag-aaral ako. At nakikipag-usap ako sa iyo.

mi tadni gi'e tavla do Nag-aaral ako at nakikipag-usap sa iyo.

.i je

pangatnig "at" na nag-uugnay ng mga pangungusap sa isa.

.e

pangatnig "at" na nag-uugnay ng mga argumento.

gi'e

pangatnig "at" na nag-uugnay ng mga buntot ng pangungusap.

Maaari nating pagsamahin ang dalawang pangungusap sa isang pahayag gamit ang pangatnig na .i je, na nangangahulugang at:

do nintadni .i je mi nintadni Ikaw ay isang baguhan. At ako ay isang baguhan.

Dahil pareho ang buntot ng dalawang pangungusap, maaari nating gamitin ang pagpapaikli: ang pangatnig na .e ay nangangahulugang at para sa mga argumento:

do .e mi nintadni Ikaw at ako ay mga baguhan.

Ang do nintadni .i je mi nintadni ay eksaktong nangangahulugan ng do .e mi nintadni

Maaari rin nating gamitin ang .e para sa pag-uugnay ng mga argumento sa ibang mga posisyon.

Ang dalawang pangungusap na ito ay nangangahulugan ng parehong bagay.

mi pinxe le djacu .e le jisra Umiinom ako ng tubig at ng juice. mi pinxe le djacu .i je mi pinxe le jisra Umiinom ako ng tubig, at umiinom ako ng juice.

le jisra

juice

Kung pareho ang ulo ng pangungusap ngunit magkaiba ang mga buntot, ginagamit natin ang pangatnig na gi'e, na nangangahulugang at para sa mga buntot ng pangungusap:

mi tadni .i je mi tavla do mi tadni gi'e tavla do Nag-aaral ako at nakikipag-usap sa iyo.

Ang dalawang bersyon ay nangangahulugan ng pareho; ang gi'e ay nagdudulot lamang ng mas maikli at mas maigting na anyo.

Mayroon ding mga paraan upang magdagdag ng at para sa mga bahagi ng mga tambalang relasyon:

le melbi je cmalu zdani cu jibni ti Ang maganda at maliit na tahanan ay malapit dito.

jibni

… ay malapit sa …

ti

ang bagay na ito, ang lugar na ito malapit sa akin

Ang je ay isang pangatnig na nangangahulugang at sa mga tambalang relasyon.

Kung walang je, nagbabago ang kahulugan ng pangungusap:

le melbi cmalu zdani cu jibni Ang maganda-maliit na tahanan ay malapit.

Dito, binabago ng melbi ang cmalu, at binabago ng melbi cmalu ang zdani, ayon sa kung paano gumagana ang mga tambalang relasyon.

Sa le melbi je cmalu zdani (ang maganda at maliit na tahanan), parehong direktang binabago ng melbi at cmalu ang zdani.

Iba pang mga karaniwang pangatnig:

le verba cu fengu ja bilma Ang bata ay galit o may sakit (o pareho)

do .a mi ba vitke le dzena Ikaw o ako (o pareho) ay bibisita sa ninuno.

ja

at/o sa loob ng mga tambalang relasyon

.a

at/o kapag nag-uugnay ng mga argumento

fengu

… ay galit

bilma

… ay may sakit

vitke

bumisita (sa isang tao)

dzena

… ay isang ninuno ng …

le karce cu blabi jo nai grusi Ang kotse ay puti o kulay-abo.

do .o nai mi vitke le laldo Ikaw o ako ang bibisita sa matanda.

jo nai

alinman sa … o … ngunit hindi pareho

.o nai

alinman sa … o … ngunit hindi pareho (kapag nag-uugnay ng mga argumento)

laldo

… ay matanda

Tandaan: mas mainam na tandaan ang jo nai bilang isang buong konstruksyon, at ganoon din para sa .o nai.

mi prami do .i ju do stati Mahal kita. Matalino ka man o hindi.

le verba cu nelci le plise .u le badna Gusto ng bata ang mga mansanas, gusto man niya ang mga saging o hindi.

ju

kahit man o hindi …

.u

kahit man o hindi … (kapag nag-uugnay ng mga argumento)

Ang «joi» ay 'at' para sa mga sama-samang aksyon#

do joi mi casnu le bangu Ikaw at ako ay nag-uusap tungkol sa wika.

casnu

… nag-uusap tungkol sa …

le bangu

ang wika

joi

pangatnig at para sa mga masa

Kung sasabihin ko na do .e mi casnu le bangu, maaaring mangahulugan ito na ikaw ay nag-uusap tungkol sa wika, at ako ay nag-uusap tungkol sa wika. Ngunit hindi ito nangangahulugan na magkasama tayo sa parehong usapan!

Ang pagkakaibang ito ay mas malinaw kung gagamitin natin ang .i je:

do .e mi casnu le bangu do casnu le bangu .i je mi casnu le bangu Ikaw ay nag-uusap tungkol sa wika. At ako ay nag-uusap tungkol sa wika.

Upang bigyang-diin na ikaw at ako ay nakikilahok sa parehong aksyon, ginagamit natin ang espesyal na pangatnig na joi na nangangahulugang at na bumubuo ng isang "masa":

do joi mi casnu le bangu Ikaw at ako ay nag-uusap tungkol sa wika. Ikaw at ako bilang isang entidad para sa pangyayaring ito ay nag-uusap tungkol sa wika.

Mayroon ding panghalip na mi'o (ikaw at ako nang magkasama), na maaaring ipahayag bilang mi joi do (ito ay mas mahaba lamang). Sa Lojban, maaari kang gumamit hindi ng isang salita para sa tayo kundi ng mas tumpak na mga konstruksyon tulad ng mi joi le pendo (literal na ako at ang mga kaibigan).

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

le pendo

ang kaibigan, ang mga kaibigan

catlu

… tumitingin sa … (isang bagay)

Ngunit …#

le najnimre cu barda .i je ku'i le badna cu cmalu Ang mga kahel ay malaki. Ngunit ang mga saging ay maliit.

ku'i

interjection: ngunit, gayunpaman

Sa katunayan, sa Ingles, ang but ay pareho ng and, at nagdaragdag ito ng lasa ng pagkakaiba.

Sa Lojban, ginagamit lang natin ang pangatnig na .i je (o .e, gi'e, je, depende sa kung ano ang ating ikinukonekta) at idinadagdag ang lasa ng pagkakaiba dito gamit ang interjection na ku'i. Tulad ng dati, binabago ng interjection ang konstruksyon bago ito.

Mga Pangyayari: 'pagsayaw at pagsasama' — «le nu dansu .e le nu kansa»#

Ang ilang mga puwang ng mga relasyon ay nangangailangan ng isang pangyayari:

le cabna cu nicte Ngayon ay gabi. Sa kasalukuyan ay gabi.

cabna

… (pangyayari) ay sa kasalukuyan kasama ng …; … (pangyayari) ay nangyayari ngayon

le cabna

ang kasalukuyang panahon, ang kasalukuyang pangyayari

nicte

… (pangyayari) ay nangyayari sa gabi

Ngunit paano kung gusto nating ilarawan ang isang pangyayari gamit ang isang buong pangungusap?

Ang anumang pangungusap ay maaaring gawing konstruksyon ng relasyon sa pamamagitan ng paglalagay ng nu sa harap nito:

le nicte cu nu mi viska le lunra Ang gabi ay kapag nakikita ko ang Buwan. Ang gabi ay isang pangyayari kapag nakikita ko ang Buwan.

le nicte

ang gabi, ang mga gabi

viska

makita (isang bagay)

le lunra

ang Buwan

Dito, ang le nicte ang unang argumento ng pangungusap at ang nu mi viska le lunra ang pangunahing konstruksyon ng relasyon ng pangungusap. Gayunpaman, sa loob ng pangunahing relasyon na ito, makikita natin ang isa pang relasyon: mi viska le lunra na nakapaloob!

Ang salitang nu ay nagpapalit ng isang buong pangungusap sa isang relasyon na tumutukoy sa isang pangyayari (sa pangkalahatang kahulugan nito, maaari itong maging proseso, kalagayan, atbp.)

Narito ang ilang mga halimbawa:

nu mi tavla

… ay isang pangyayari ng aking pagsasalita

nu do tavla

… ay isang pangyayari ng iyong pagsasalita

Sa pamamagitan ng pagdagdag ng le sa harap ng nu, lumilikha tayo ng isang argumento na tumutukoy sa isang pangyayari:

pinxe ⇒ le nu pinxe

… umiinom ⇒ ang pag-inom

dansu ⇒ le nu dansu

… sumasayaw ⇒ ang pagsayaw

kansa ⇒ le nu kansa

… ay kasama ng … ⇒ ang pagsasama

klama ⇒ le nu klama

… pumupunta sa … ⇒ ang pagpunta

le nu do klama

ang pagpunta mo, ang iyong pagdating

Ang le nu ay madalas na katumbas ng Tagalog na pag-, -an, -han.

Ilan pang mga halimbawa na may mga puwang na nangangailangan ng mga pangyayari sa halip na mga karaniwang entidad:

mi djica le nu do klama ti Gusto kong pumunta ka rito (sa lugar na ito)

djica

… gusto ng … (isang pangyayari)

mi gleki le nu do klama Masaya ako dahil paparating ka.

gleki

… ay masaya tungkol sa … (isang pangyayari)

le nu pinxe le jisra cu nabmi mi Ang pag-inom ng juice ay isang problema para sa akin.

nabmi

… (pangyayari) ay isang problema para sa … (isang tao), … (pangyayari) ay may problema para sa … (isang tao)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

pilno

gumamit ng (isang bagay)

le skami

ang kompyuter

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga modal na termino. Mga simpleng panahunan: 'nakaraan', 'kasalukuyan', 'hinaharap' — «pu», «ca», «ba»#

Sa Lojban, ipinapahayag natin ang oras kung kailan may nangyayari (sa gramatika, sa Tagalog at Ingles ito ay karaniwang tinatawag na panahunan) gamit ang mga modal na termino. Nakita na natin ang modal na termino na ca na nangangahulugang sa kasalukuyan.

Narito ang isang serye ng mga terminong nauugnay sa oras na nagsasabi kung kailan may nangyayari:

le prenu pu cu tavla mi Kinausap ako ng mga tao.

le prenu ca cu tavla mi Kinakausap ako ng mga tao (ngayon).

le prenu ba cu tavla mi Kakausapin ako ng mga tao.

Kapag pagkatapos ng partikulo na may kaugnayan sa oras ay naglalagay tayo ng isang argumento, bumubuo tayo ng isang termino na may bahagyang naiibang kahulugan:

mi pinxe le djacu ca le nu do klama Umiinom ako ng tubig habang paparating ka.

Ang bahaging ca le nu do klama ay isang mahabang termino na nangangahulugang habang dumarating ka / habang paparating ka. Ang le nu do klama ay isang argumento na nangangahulugang ang pagdating mo, ang iyong pagdating.

mi citka ba le nu mi dansu Kumakain ako pagkatapos kong sumayaw.

Ang mga partikulo na may kaugnayan sa oras ay pinagsasama-sama sa mga serye ayon sa kanilang kahulugan upang gawing mas madaling tandaan at gamitin.

Mga salita para sa simpleng panahunan:

• pu ay nangangahulugang bago ang … (isang pangyayari), pu lamang ay nagpapahiwatig ng nakaraang panahunan.
• ca ay nangangahulugang kasabay ng … (isang pangyayari), ca lamang ay nagpapahiwatig ng kasalukuyang panahunan.
• ba ay nangangahulugang pagkatapos ng … (isang pangyayari), ba lamang ay nagpapahiwatig ng hinaharap na panahunan.

Ang mga panahunan ay nagdaragdag ng impormasyon tungkol sa oras kung kailan may nangyayari. Pinipilit tayo ng Tagalog at Ingles na gumamit ng ilang mga panahunan. Kailangang pumili sa pagitan ng

• Kinakausap ako ng mga tao.
• Kinausap ako ng mga tao.
• Kakausapin ako ng mga tao.

at iba pang katulad na mga pagpipilian.

Ngunit sa Lojban, ang mga partikulo ng panahunan ay opsyonal, maaari tayong maging malabo o kasing-tumpak hangga't gusto natin.

Ang pangungusap na

le prenu cu tavla mi Ang mga tao ay nakikipag-usap sa akin.

ay wala talagang sinasabi tungkol sa kung kailan ito nangyayari. Ang konteksto ay sapat na malinaw sa karamihan ng mga kaso at maaaring makatulong sa atin. Ngunit kung kailangan natin ng higit na katumpakan, magdaragdag lamang tayo ng higit pang mga salita.

ba ay nangangahulugang pagkatapos ng … (isang pangyayari) kaya kapag sinabi natin mi ba cu citka, ibig sabihin ay kakain tayo pagkatapos ng sandaling ito, kaya nangangahulugan ito ng Kakain ako.

Maaari nating pagsamahin ang mga partikulo ng panahunan na may o walang mga argumento pagkatapos nito:

mi pu cu citka le plise ba le nu mi dansu Kumain ako ng mga mansanas pagkatapos kong sumayaw.

Tandaan na ang terminong pu (nakaraang panahunan) ay inilalagay lamang sa pangunahing relasyon (mi pu cu citka). Sa Lojban, ipinapalagay na ang pangyayaring sumayaw ako ay nangyayari kaugnay ng pangyayaring kumain.

Hindi natin dapat ilagay ang pu kasama ng dansu (hindi tulad sa Ingles) dahil ang mi dansu ay tinitingnan kaugnay ng mi pu cu citka kaya alam na natin na lahat ay nangyari sa nakaraan.

Higit pang mga halimbawa ng mga terminong may kaugnayan sa oras:

le nicte cu pluka Ang gabi ay kaaya-aya.

pluka

… ay kaaya-aya

ba le nicte cu pluka Pagkatapos ng gabi ay kaaya-aya.

Dito, ang ulo ng pangungusap ay naglalaman ng isang terminong ba le nicte, isang modal na termino kasama ang kanyang panloob na argumento. Pagkatapos ng tagapaghiwalay na cu, ang pangunahing relasyon ng pangungusap na pluka ay sumusunod (pluka lamang ay nangangahulugang Kaaya-aya.)

Upang sabihing magiging kaaya-aya, dapat nating gamitin ang terminong hinaharap na panahunan:

le nicte ba cu pluka Ang gabi ay magiging kaaya-aya.

Tandaan din na ang pagdaragdag ng argumento pagkatapos ng isang partikulo na may kaugnayan sa oras ay maaaring magdulot ng lubos na naiibang kahulugan:

le nicte ba le nu citka cu pluka Ang gabi ay kaaya-aya pagkatapos kumain.

Tandaan na ang ca ay maaaring umaabot nang kaunti sa nakaraan at sa hinaharap, na nangangahulugang ngayon lang. Kaya, ang ca ay nagpapakita ng isang malawak na ginagamit na konsepto ng "kasalukuyang panahon" sa buong mundo.

Maaari rin nating isama ang mga modal na partikulo sa pangunahing konstruksyon ng relasyon:

le nicte ba cu pluka le nicte ba pluka Ang gabi ay magiging kaaya-aya.

Ang dalawang pangungusap ay nangangahulugan ng pareho, ang ba pluka ay isang konstruksyon ng relasyon na nangangahulugang … ay magiging kaaya-aya.

Ang istraktura ng le nicte ba pluka ay ang sumusunod:

• le nicte — ang ulo ng pangungusap na may isang terminong le nicte lamang
• ba pluka — ang buntot ng pangungusap na binubuo lamang ng relasyon na ba pluka

Ihambing ito sa naunang pangungusap na le nicte ba cu pluka:

• le nicte ba — ang ulo ng pangungusap na may dalawang termino na le nicte at ba
• pluka — ang buntot ng pangungusap na binubuo lamang ng relasyon na pluka

Ang kalamangan ng le nicte ba pluka sa le nicte ba cu pluka ay ang pagiging maikli lamang; maaari mong laktawan ang pagsabi ng cu sa mga ganitong kaso dahil hindi mauunawaan ang pangungusap sa ibang paraan.

Kung nais mong ilagay ang isang modal na termino bago ang isang terminong argumento, maaari mo itong ihiwalay mula sa sumusunod na teksto sa pamamagitan ng tahasang "pagtatapos" ng termino gamit ang salitang pantulong na ku:

ba ku le nicte cu pluka le nicte ba cu pluka le nicte ba pluka Ang gabi ay magiging kaaya-aya.

Ang ku ay pumipigil sa ba le nicte mula sa paglabas kaya nananatiling hiwalay ang ba ku at le nicte bilang magkahiwalay na mga termino.

Isang huling tala: ang mga kahulugang Ingles ng mga salitang Lojban ay maaaring gumamit ng mga panahunan kahit na ang orihinal na mga salitang Lojban ay hindi nagpapahiwatig ng mga ito, hal.:

tavla

… nakikipag-usap sa …, … nagsasalita sa …

pluka

… ay kaaya-aya

Bagaman ang nakikipag-usap, ay atbp. ay nasa kasalukuyang panahunan (hindi natin palaging maaalis ang panahunan sa mga salitang Tagalog o Ingles dahil ganoon gumagana ang mga wikang ito), dapat nating palaging ipalagay na ang panahunan ay hindi ipinapahiwatig sa kahulugan ng tinukoy na mga salitang Lojban maliban kung ang kahulugang Ingles ng mga salitang iyon ay tahasang nagbabanggit ng mga paghihigpit sa panahunan.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

tsali

… malakas

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga modal na termino. Mga hugis ng pangyayari: «co'a», «ca'o», «co'i»#

Isa pang serye ng mga partikulo na may kaugnayan sa oras, ang mga hugis ng pangyayari:

co'a

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay nagsisimula

ca'o

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay nagpapatuloy

mo'u

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay natapos

co'i

partikulo ng panahunan: ang pangyayari ay tinitingnan bilang buo (nagsimula at pagkatapos ay natapos)

Karamihan sa mga salitang relasyon ay naglalarawan ng mga pangyayari nang hindi tinutukoy ang yugto ng mga pangyayaring iyon. Ang mga hugis ng pangyayari ay nagpapahintulot sa atin na maging mas tumpak:

mi pu co'a сu cikna mi pu co'a cikna Nagising ako.

cikna

… ay gising

co'a cikna

… nagigising, nagiging gising

pu co'a cikna

… nagising, naging gising

Upang maipahayag nang tumpak ang panahunan na Progressive sa Ingles, ginagamit natin ang ca'o:

mi pu ca'o сu sipna mi pu ca'o sipna Natutulog ako noon.

sipna

… natutulog

mi ca ca'o pinxe Umiinom ako.

mi ba ca'o pinxe Magiinom ako.

Ang mo'u ay ginagamit upang ilarawan ang pagkumpleto ng mga pangyayari:

mi mo'u klama le tcana Nakarating ako sa istasyon.

le tcana

ang istasyon

Ang co'i ay karaniwang tumutugma sa panahunan na Perfect sa Ingles:

le verba ca co'i pinxe le jisra Nakainom na ang mga bata ng juice.

Maaari nating alisin ang ca sa mga pangungusap na ito dahil ang konteksto ay magiging sapat na malinaw sa karamihan ng mga ganitong kaso.

Ang panahunan na Present Simple sa Ingles ay naglalarawan ng mga pangyayaring nangyayari minsan-minsan:

le prenu ca ta'e tavla Ang mga tao ay (karaniwan, paminsan-minsan) nakikipag-usap.

ta'e

simpleng panahunan: ang pangyayari ay karaniwang nangyayari

Maaari nating gamitin ang parehong mga patakaran para sa paglalarawan ng nakaraan gamit ang pu sa halip ng ca o ang hinaharap gamit ang ba:

le prenu pu co'i tavla mi Nakipag-usap na sa akin ang mga tao.

le prenu ba co'i tavla mi Makakausap na ako ng mga tao.

Mahalaga ang relatibong pagkakasunod-sunod ng mga partikulo na may kaugnayan sa oras. Sa ca co'i una nating sinasabi na may nangyayari sa kasalukuyan (ca), pagkatapos ay sinasabi natin na sa kasalukuyang panahon na ito, ang inilarawan na pangyayari ay nakumpleto na (co'i). Sa ganitong pagkakasunod-sunod lamang natin nakukuha ang panahunan na Present Perfect.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga modal na termino. Mga agwat: 'habang' — «ze'a»#

Isa pang serye ng mga modal na partikulo ang nagbibigay-diin na ang mga pangyayari ay nangyayari sa loob ng isang agwat:

ze'i

sa maikling panahon

ze'a

sa loob ng ilang panahon, sandali, habang …

ze'u

sa mahabang panahon

mi pu ze'a cu sipna mi pu ze'a sipna Natulog ako sandali.

mi pu ze'a le nicte cu sipna Natulog ako sa buong gabi. Buong gabi akong natulog.

Tandaan: hindi natin maaaring alisin ang cu dito dahil ang nicte sipna (… ay isang gabi-natutulog) ay isang tanru at maaaring magdulot ng ibang (kahit kakaibang) kahulugan.

mi pu ze'i le nicte cu sipna Natulog ako sa maikling gabi.

Ihambing ang ze'a sa ca:

mi pu ca le nicte cu sipna Natulog ako sa gabi.

le nicte

ang gabi

Kapag gumagamit ng ze'a, pinag-uusapan natin ang buong agwat ng ating inilalarawan.

Tandaan na ang nicte mismo ay isang pangyayari, kaya hindi natin kailangan ang nu dito.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

kelci

… naglalaro

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga modal na termino. 'dahil' — «ri'a», 'patungo sa' — «fa'a», 'sa (lugar)' — «bu'u»#

Modal na partikulo para sa dahil:

mi pinxe ri'a le nu mi taske Umiinom ako dahil nauuhaw ako.

mi citka ri'a le nu mi xagji Kumakain ako dahil gutom ako.

ri'a

dahil sa … (isang pangyayari)

taske

… ay nauuhaw

xagji

… ay gutom

Ang mga modal na partikulo na tumutukoy sa lugar ay gumagana sa parehong paraan:

mi cadzu fa'a do to'o le zdani Naglalakad ako patungo sa iyo palayo sa bahay.

Tandaan na, hindi tulad ng klama, ang mga modal na partikulo na fa'a at to'o ay tumutukoy sa mga direksyon, hindi kinakailangang simula o dulo ng ruta. Halimbawa:

le prenu cu klama fa'a do Ang tao ay papalapit sa iyo.

ay nangangahulugang ang tao ay gumagalaw lamang patungo sa iyong direksyon, ngunit hindi kinakailangang sa iyo (marahil sa ilang lugar o tao malapit sa iyo).

mi cadzu bu'u le tcadu Naglalakad ako sa lungsod.

tcadu

… ay isang lungsod

fa'a

patungo sa …, sa direksyon ng …

to'o

mula sa …, mula sa direksyon ng …

bu'u

sa … (isang lugar)

Tandaan: ang nu ay nagpapakita na may bagong nakapaloob na pangungusap na nagsisimula sa loob ng pangunahing pangungusap. Inilalagay natin ang kei pagkatapos ng relasyon na iyon upang ipakita ang kanang hangganan nito, katulad ng paggamit natin ng ")" o "]" sa matematika. Halimbawa:

le gerku cu plipe fa'a mi ca le nu do ca'o klama Ang aso ay tumatalon patungo sa akin kapag paparating ka.

plipe

tumatalon

ngunit

le gerku cu plipe ca le (nu do ca'o klama kei) fa'a mi Ang aso ay tumatalon (kapag paparating ka) patungo sa akin.

Ang mga panaklong ( at ) ay ginagamit dito lamang upang ipakita ang istraktura; hindi ito kinakailangan sa normal na tekstong Lojban.

Ginagamit natin ang kei pagkatapos ng panloob na pangungusap na do ca'o klama upang ipakita na ito ay natapos, at ang buntot ng panlabas na pangungusap (*le gerku cu plipe...) ay nagpapatuloy sa mga termino nito.

Ihambing ang pangungusap na ito sa sumusunod:

le gerku cu plipe ca le (nu do ca'o klama fa'a mi) Ang aso ay tumatalon (kapag paparating ka patungo sa akin).

Tulad ng makikita mo, ang do klama fa'a mi ay isang relasyon sa loob ng mas malaki, kaya ang fa'a mi ay nasa loob na nito ngayon.

Ngayon, hindi ang aso ang pumupunta patungo sa akin, kundi ikaw.

Sa dulo ng mga pangungusap, hindi kailanman kailangan ang kei dahil ang dulo ng anumang pangungusap ay isang kanang hangganan sa sarili nito.

Isaalang-alang ang sumusunod na halimbawa na may partikulo na may kaugnayan sa oras:

mi pu citka le plise ba le nu mi dansu Kumain ako ng mga mansanas pagkatapos kong sumayaw.

mi pu citka ba le nu mi dansu kei le plise Kumain ako (pagkatapos kong sumayaw) ng mga mansanas.

Maaari nating baguhin ang pangungusap sa pamamagitan ng paglipat ng ba le nu mi dansu sa paligid, hangga't nananatili ito pagkatapos ng pu.

Gawain#

ko

ikaw (ginagamit para sa mga utos at kahilingan)

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le tsani

ang langit

zvati

…ay naroroon sa … (isang lugar o pangyayari), … nananatili sa … (isang lugar)

le canko

ang bintana

le fagri

ang apoy

mi'o

Ikaw at ako

le purdi

ang hardin

le tcati

ang tsaa

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

terpa

… natatakot sa … (isang pangyayari)

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban:

Mga pangalan. Pagpili ng pangalan#

Ang cmevla, o salitang pangalan, ay isang espesyal na uri ng salita na ginagamit upang bumuo ng mga pangalan. Madaling makilala ang le cmevla sa daloy ng teksto, dahil ito lamang ang mga salitang nagtatapos sa isang katinig at nakabalot ng isang tuldok sa bawat panig.

Ang mga halimbawa ng le cmevla ay: .paris., .robin.

Kung ang pangalan ng isang tao ay Bob, maaari tayong lumikha ng cmevla na tutunog nang malapit hangga't maaari sa pangalang ito, halimbawa: .bab.

Ang pinakasimpleng halimbawa ng paggamit ng pangalan ay

la .bab. cu tcidu Nagbabasa si Bob.

tcidu

… nagbabasa

Ang la ay katulad ng le, ngunit ito ay nagpapalit ng salita sa isang pangalan sa halip na isang simpleng argumento.

Sa Tagalog at Ingles, nagsisimula tayo ng salita na may malaking titik upang ipakita na ito ay isang pangalan. Sa Lojban, ginagamit natin ang unlaping salitang la.

Palaging gamitin ang la kapag gumagawa ng mga pangalan!

Ang isang pangalan ay maaaring binubuo ng ilang cmevla na magkakasunod:

la .bab.djansyn. cu tcidu Nagbabasa si Bob Johnson.

Dito, pinaghiwalay natin ang dalawang cmevla ng isang tuldok lamang, na sapat na.

Karaniwan nang alisin ang mga tuldok sa harap at sa dulo ng le cmevla upang mas mabilis na magsulat ng mga teksto, halimbawa, kapag nagme-mensahe. Sa huli, ang le cmevla ay hiwalay pa rin mula sa mga katabing salita sa pamamagitan ng mga puwang sa paligid nila:

la bab djansyn cu tcidu

Gayunpaman, sa pasalitang wika, kinakailangan pa ring maglagay ng maikling paghinto bago at pagkatapos ng le cmevla.

Ang unang pangalan ni Bob, ang pangalan ng wikang Lojban, ay maaaring gamitin sa Lojban nang hindi masyadong binabago:

la .lojban. cu bangu mi Nagsasalita ako ng Lojban. Ang Lojban ay isang wika ko. Ang Lojban ay isang wikang ginagamit ko.

bangu

… ay isang wika na ginagamit ng … (isang tao)

mi nintadni la .lojban. Ako ay isang bagong mag-aaral ng Lojban.

mi tadni la .lojban. Nag-aaral ako ng Lojban.

Ang mga titik ng Lojban ay direktang tumutugma sa mga tunog, kaya may ilang mga patakaran para sa pag-aangkop ng mga pangalan sa kung paano ito isinusulat sa Lojban. Maaaring kakaiba ito — sa huli, ang isang pangalan ay isang pangalan — ngunit lahat ng wika ay gumagawa nito sa ilang antas. Halimbawa, ang mga nagsasalita ng Ingles ay karaniwang binibigkas ang Jose bilang Hozay, at ang Margaret sa Tsino ay Mǎgélìtè. Ang ilang mga tunog ay hindi umiiral sa ilang mga wika, kaya kailangan mong baguhin ang pangalan upang maglaman lamang ito ng mga tunog ng Lojban at i-ispeling ayon sa korespondensya ng titik at tunog.

Halimbawa:

la .djansyn.

Johnson (marahil, mas malapit sa Amerikanong pagbigkas)

la .suzyn.

Susan (ang dalawang titik na s ay binibigkas nang iba: ang pangalawa ay talagang z, at ang a ay hindi talaga tunog na a)

Bigyang-pansin kung paano binibigkas ang pangalan sa orihinal na wika. Bilang resulta, ang mga pangalang Ingles at Pranses na Robert ay magkaiba sa Lojban: ang pangalang Ingles ay .robyt. sa UK English, o .rabyrt. sa ilang diyalektong Amerikano, ngunit ang Pranses ay .rober.

Narito ang mga "Lojbanisasyon" ng ilang mga pangalan:

• Alice ⇒ la .alis.
• Mei Li ⇒ la .meilis.
• Bob ⇒ la .bab.
• Abdul ⇒ la .abdul.
• Yan o Ian ⇒ la .ian.
• Ali ⇒ la .al.
• Doris ⇒ la .doris.
• Michelle ⇒ la .micel.
• Kevin ⇒ la .kevin.
• Edward ⇒ la .edvard.
• Adam ⇒ la .adam.
• Lucas ⇒ la .lukas.

Mga tala:

• Dalawang karagdagang tuldok (period) ang kinakailangan dahil kung hindi mo ilalagay ang mga paghintong iyon sa pagsasalita, maaaring maging mahirap malaman kung saan nagsisimula at nagtatapos ang pangalan, o sa ibang salita, kung saan nagtatapos ang naunang salita at nagsisimula ang susunod na salita.
• Ang huling titik ng isang cmevla ay dapat na isang katinig. Kung ang isang pangalan ay hindi nagtatapos sa isang katinig, karaniwang idinadagdag natin ang s sa dulo; kaya sa Lojban, ang Mary ay nagiging .meris., ang Joe ay nagiging .djos., at iba pa. Bilang alternatibo, maaari nating alisin ang huling patinig, kaya ang Mary ay magiging .mer. o .meir.
• Maaari mo ring ilagay ang isang tuldok sa pagitan ng unang at huling pangalan ng isang tao (bagaman hindi ito obligado), kaya ang Jim Jones ay nagiging .djim.djonz.

Gawain#

Kumpletuhin ang talahanayan sa pamamagitan ng pag-aangkop ng mga pangalang ito ayon sa mga patakaran ng Lojban:

Mga patakaran sa paglikha ng le cmevla#

Narito ang isang kompaktong representasyon ng mga tunog sa Lojban:

• mga patinig:
  • a e i o u y au ai ei oi
• mga katinig:
  • b d g v z j (may boses)
  • p t k f s c x (walang boses)
  • l m n r
  • i u. Itinuturing silang mga katinig kapag inilalagay sa pagitan ng dalawang patinig o sa simula ng isang salita. Ang iaua — ang i at u ay mga katinig dito. Ang iai — narito ang katinig na i na may patinig na ai pagkatapos nito.
  • ' (apostrophe). Inilalagay lamang ito sa pagitan ng dalawang patinig: .e'e, .u'i
  • . (tuldok, paghinto ng salita)

Upang lumikha ng pangalan sa Lojban, sundin ang mga patakarang ito:

1. ang pangalan ay dapat magtapos sa isang katinig maliban sa '. Kung hindi, magdagdag ng katinig sa dulo. Dagdagan ito ng tuldok mula sa bawat panig: .lojban..
2. ang mga patinig ay maaari lamang ilagay sa pagitan ng dalawang katinig: .sam., .no'am.
3. ang mga dobleng katinig ay pinagsasama sa isa: ang dd ay nagiging d, ang nn ay nagiging n atbp. O isang y ang inilalagay sa pagitan nila: .nyn.
4. kung ang isang katinig na may boses at isang katinig na walang boses ay magkatabi, isingit ang isang y sa pagitan nila: ang kv ay nagiging kyv. Bilang alternatibo, maaari mong alisin ang isa sa mga titik: ang pb ay maaaring maging isang p o isang b.
5. kung ang c, j, s, z ay magkatabi, isingit ang isang y sa pagitan nila: ang jz ay nagiging jyz. Bilang alternatibo, maaari mong alisin ang isa sa mga titik: ang cs ay maaaring maging isang c o isang s.
6. kung ang x ay katabi ng c o katabi ng k, isingit ang isang y sa pagitan nila: ang cx ay nagiging cyx, ang xk ay nagiging xyk. Bilang alternatibo, maaari mong alisin ang isa sa mga titik: ang kx ay maaaring maging isang x.
7. ang mga substring na mz, nts, ntc, ndz, ndj ay inaayos sa pamamagitan ng pagdaragdag ng y sa loob o pag-aalis ng isa sa mga titik: nytc o nc, .djeimyz.
8. ang dobleng ii sa pagitan ng mga patinig ay pinagsasama sa isang i: .eian. (ngunit hindi .eiian.)
9. ang dobleng uu sa pagitan ng mga patinig ay pinagsasama sa isang u: .auan. (ngunit hindi .auuan.)
10. ang tunog para sa "h" sa Ingles tulad ng sa Harry ay maaaring alisin o palitan ng x. Ang Harry ay maaaring maging .aris. o .xaris.

Mga salitang relasyon bilang mga pangalan#

Maaari kang pumili ng isang kasiya-siyang palayaw sa Lojban sa pamamagitan ng paggamit hindi lamang ng cmevla kundi pati na rin ng mga salitang relasyon. Maaari mo ring isalin ang iyong kasalukuyang pangalan sa Lojban kung alam mo ang kahulugan nito, o pumili ng isang lubos na bagong pangalan sa Lojban.

Narito ang ilang mga halimbawa:

'siya' 'siya'#

Walang magkaibang salita ang Lojban para sa siya (lalaki) o siya (babae). Mga posibleng solusyon:

le ninmu

ang babae (sa kasarian)

le nanmu

ang lalaking tao (sa kasarian)

le ninmu cu tavla le nanmu .i le ninmu cu jatna Ang babae ay nakikipag-usap sa lalaki. Siya ay isang pinuno.

jatna

… ay isang pinuno, kumander

Nagmungkahi ang mga Lojbanista ng iba't ibang salita para sa iba pang kasarian tulad ng

le nonmu

ang taong walang kasarian

le nunmu

ang taong hindi binary ang kasarian

Gayunpaman, sa karamihan ng mga sitwasyon, sapat na ang paggamit ng le prenu (ang tao) o mga personal na pangalan.

Ang isa pang pagpipilian ay ang paggamit ng maikling panghalip na ri, na tumutukoy sa naunang terminong argumento:

mi pu klama le nurma .i ri melbi Pumunta ako sa kanayunan. Maganda ito.

le nurma

ang kanayunan

melbi

… ay maganda, kaakit-akit sa … (isang tao)

Dito, ang ri ay tumutukoy sa kanayunan.

mi tavla le pendo .i ri jundi Nakikipag-usap ako sa kaibigan. Siya ay matulungin.

jundi

… ay matulungin

Dito, ang ri ay tumutukoy sa kaibigan.

Tandaan: Ang ri ay lumalaktaw sa mga panghalip na mi (ako) at do (ikaw):

le prenu cu tavla mi .i ri pendo mi Ang tao ay nakikipag-usap sa akin. Siya ay kaibigan ko.

Dito, ang ri ay lumalaktaw sa naunang panghalip na mi at kaya tumutukoy sa le prenu na siyang naunang terminong argumento na magagamit.

Dalawang katulad na panghalip ay ang ra at ru.

ra

tumutukoy sa kamakailan ginamit na terminong argumento

ru

tumutukoy sa mas naunang ginamit na terminong argumento

le pendo pu klama le nurma .i ri melbi ra Ang kaibigan ay pumunta sa kanayunan. Ang kanayunan ay maganda sa kanya.

Dito, dahil ginamit ang ri, ang ra ay dapat tumukoy sa mas kamakailan natapos na terminong argumento, na para sa hiwalay na halimbawang ito ay le pendo. Ang mga argumento tulad ng mi at do ay nilalaktawan din ng ra.

Kung hindi ginamit ang ri, ang ra ay maaaring tumukoy kahit sa huling natapos na argumento:

le pendo pu klama le nurma .i ra melbi ru Ang kaibigan ay pumunta sa kanayunan. Ang kanayunan ay maganda sa kanya.

Ang ra ay mas maginhawa kapag tamad ka at malamang na malulutas pa rin ng konteksto ang sanggunian.

Pagpapakilala sa sarili. Mga Vocative#

Sa Lojban, ang mga vocative ay mga salita na kumikilos tulad ng mga interjection (tulad ng xu na tinalakay natin kanina), ngunit kailangan nilang ikabit ang isang argumento sa kanan nila:

coi do Kamusta, ikaw!

coi

vocative: Kamusta! Hi!

Ginagamit natin ang coi na sinusundan ng isang terminong argumento upang batiin ang isang tao.

co'o do Paalam sa iyo.

co'o

vocative: paalam!

coi ro do Kamusta sa lahat! Kamusta sa bawat isa sa inyo

— ito ang karaniwang paraan ng mga tao sa pagsisimula ng isang usapan sa ilang tao. Posible rin ang ibang mga bilang: ang coi re do ay nangangahulugang Kamusta sa inyong dalawa atbp.

Dahil ang mga vocative ay gumagana tulad ng mga interjection, mayroon tayong magagandang uri ng pagbati:

cerni coi Magandang umaga! Ito ay umaga — Kamusta!

vanci coi Magandang gabi!

donri coi Magandang araw!

nicte coi Pagbati sa gabi!

Tandaan: sa Ingles, ang Goodnight! ay nangangahulugang Paalam! o nagpapahiwatig ng paghahangad sa isang tao ng magandang gabi. Ayon sa kahulugan nito, ang Goodnight! ay hindi kabilang sa serye ng mga pagbati sa itaas. Kaya, gumagamit tayo ng ibang pagkakasabi sa Lojban:

nicte co'o Magandang gabi!

o

.a'o pluka nicte Kasiya-siyang gabi!

.a'o

interjection: Umaasa ako

pluka

… ay kasiya-siya sa … (isang tao)

Siyempre, maaari tayong maging malabo sa pamamagitan ng simpleng pagsabi ng pluka nicte (nangangahulugang kasiya-siyang gabi nang walang anumang tahasang sinabi na hangarin).

Ang vocative na mi'e + isang argumento ay ginagamit upang ipakilala ang iyong sarili:

mi'e la .doris. Ako si Doris. Ito si Doris na nagsasalita.

mi'e

vocative: nagpapakilala sa nagsasalita

Ang vocative na doi ay ginagamit upang direktang tawagin ang isang tao:

mi cliva doi la .robert. Aalis ako, Robert.

cliva

umalis (sa isang bagay o tao)

Kung walang doi, maaaring punan ng pangalan ang unang argumento ng relasyon:

mi cliva la .robert. Aalis ako kay Robert.

Ang doi ay parang lumang Ingles na O (tulad ng O ye of little faith) o ang Latin vocative (tulad ng Et tu, Brute). Ang ilang mga wika ay hindi nagtatangi sa pagitan ng mga kontekstong ito, bagaman tulad ng makikita mo, ginawa ito ng lumang Ingles at Latin.

Dalawang karagdagang vocative ay ang ki'e para sa pagpapasalamat at je'e para sa pagtanggap sa mga ito:

— ki'e do do pu sidju mi — je'e do — Salamat, tumulong ka sa akin. — Walang anuman.

sidju

… tumutulong sa … (isang tao)

Maaari nating alisin ang argumento pagkatapos ng vocative lamang sa dulo ng pangungusap. Halimbawa, maaari nating sabihin lamang:

— coi .i xu do kanro — Kamusta. Kamusta ka? — Kamusta. Malusog ka ba?

kanro

… ay malusog

Dito, agad nagsisimula ang bagong pangungusap pagkatapos ng vocative na coi, kaya inalis natin ang pangalan. O maaari nating sabihin:

coi do mi djica le nu do sidju mi Kamusta. Gusto kong tulungan mo ako. Kamusta ikaw. Gusto ko na tulungan mo ako.

Kaya, kung hindi mo alam ang pangalan ng nakikinig at gusto mong ipagpatuloy ang parehong pangungusap pagkatapos ng vocative, ilagay mo lang ang do pagkatapos nito.

Kung gagamitin mo ang vocative nang mag-isa (walang argumento pagkatapos nito) at hindi pa tapos ang pangungusap, kailangan mong ihiwalay ito mula sa iba. Ito ay dahil ang mga bagay na malamang na susunod sa vocative sa isang pangungusap ay madaling ma-misinterpret bilang paglalarawan sa iyong kinakausap. Upang ihiwalay ito mula sa sumusunod na argumento, gamitin ang salitang do. Halimbawa,

coi do la .alis. la .doris. pu cliva Kamusta! Umalis si Alice kay Doris. Kamusta ikaw! Umalis si Alice kay Doris

coi la .alis. la .doris. pu cliva Kamusta, Alice! Umalis si Doris.

At kung gusto mong ilagay ang parehong mga vocative at interjection, na nagbabago sa buong pangungusap, ilagay muna ang mga interjection:

.ui coi do la .alis. la .doris. pu cliva Yehey, Kamusta! Umalis si Alice kay Doris.

Tandaan: sa simula ng isang pangungusap, ang mga interjection ay karaniwang inilalagay bago ang mga vocative dahil:

coi .ui do la .alis. la .doris. pu cliva ay nangangahulugang

Kamusta (Masaya ako sa pagbating ito) ikaw! Umalis si Alice kay Doris.

Kaya ang isang interjection kaagad pagkatapos ng isang vocative ay nagbabago sa vocative na iyon. Gayundin, ang isang interjection ay nagbabago sa argumento ng vocative kapag inilagay pagkatapos nito:

coi do .ui la .alis. la .doris. pu cliva Kamusta ikaw (Masaya ako sa iyo)! Umalis si Alice kay Doris.

Gawain#

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin mula sa Lojban:

Isara ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin sa Lojban: