Aralin 2. Mas maraming batayang bagay#

Uri ng mga salita#

Ang lahat ng mga salita sa Lojban ay nahahati sa tatlong pangkat:

• Mga salitang kaugnayan (tinatawag na selbrivla sa Lojban)
  • Mga Halimbawa: gleki, klama.
  • Ang mga salitang ito ay naglalaman ng hindi bababa sa isang kumpol ng mga katinig (dalawang o higit pang katinig na sunod-sunod) sa loob ng unang 5 tunog + sila ay nagtatapos sa isang patinig.
• Partikulo (tinatawag na cmavo sa Lojban)
  • Mga Halimbawa: le, nu, mi, fa'a.
  • Nagsisimula sila sa isang katinig (isa sa b d g v z j p t k f s c x l m n r i u), sinundan ng isang patinig (isa sa a e i o u y au ai ei oi). Opsyonal, pagkatapos nito, maaaring magkaroon ng isa o higit pang sunod-sunod na pagkakasunod ng apostrophe (') at isang sumusunod na patinig. Halimbawa, maaaring maging mga partikulo ang xa'a'a'a'a'a'a at ba'au'oi'a'e'o (kahit na walang kahulugan na itinakda sa kanila).
  • Karaniwan na isulat ang ilang partikulo nang sunod-sunod nang walang puwang sa pagitan nila. Ipinapahintulot ito ng gramatika ng Lojban. Kaya, huwag magulat kung makakakita ka ng lenu sa halip ng le nu, naku sa halip ng na ku, jonai sa halip ng jo nai, at iba pa. Hindi binabago nito ang kahulugan. Gayunpaman, hindi ito naaangkop sa mga salitang kaugnayan; dapat paghiwalayin ang mga salitang kaugnayan ng mga puwang.
• Mga salitang pangalan (tinatawag na cmevla sa Lojban)
  • Mga Halimbawa: .alis., .doris, .lojban.
  • Karaniwang ginagamit para sa mga pangalan.
  • Madaling maipagkaiba ang mga ito mula sa iba pang uri ng mga salita dahil sila ay nagtatapos sa isang katinig. Bukod dito, sila ay nakabalot ng dalawang tuldok sa simula at sa dulo. Sa pang-araw-araw na usapan, maaaring hindi isulat ang mga tuldok, ngunit sa pagsasalita, ang mga hinto na katumbas ng mga tuldok ay kailangan pa rin.

Ayos ng mga argumento#

Noong una ay ibinigay namin ang mga kahulugan ng mga salitang kaugnayan tulad ng:

mlatu

… ay isang pusa, upang maging isang pusa

citka

… kumakain …

prami

… umiibig …

klama

… pumupunta sa …

Maaaring magbigay ang mga diksiyunaryo ng mga kahulugan ng mga salitang kaugnayan gamit ang mga simbolo tulad ng $x_1$, $x_2$ atbp.:

prami

$x_1$ umiibig sa $x_2$

karce

$x_1$ ay isang sasakyan …

citka

$x_1$ kumakain ng $x_2$ …

klama

$x_1$ pumupunta sa $x_2$ …

Ang mga $x_1$, $x_2$, at iba pa ay ang eksplisitong tanda para sa mga puwang (ibang tawag: mga lugar, mga papel ng kaugnayan, terbricmi sa Lojban), na kinakailangang punuin ng mga terminong argumento (sumti) sa pangungusap.

Ang mga numero ay kumakatawan sa pagkakasunod-sunod ng mga puwang na iyon na dapat punuin ng mga argumento.

Halimbawa:

mi prami do Iniibig kita.

Ang pangungusap na ito ay nagpapahiwatig din na

• $x_1$ ay tumutukoy sa ang nagmamahal, at
• $x_2$ ay tumutukoy sa ang minamahal.

Ibig sabihin, bawat relasyon ay may isa o higit pang mga puwang, at ang mga puwang na iyon ay tinutukoy at tinatalaga bilang $x_1$, $x_2$, at iba pa. Inilalagay natin ang mga argumento tulad ng mi, do, le tavla atbp. nang sunod-sunod, kaya't napupunan ang mga puwang na ito at nagbibigay ng konkretong kahulugan sa relasyon, kaya't nabubuo ang isang pangungusap.

Ang kagandahan ng ganitong estilo ng mga kahulugan ay ang lahat ng mga kalahok sa isang relasyon ay nasa isang kahulugan.

Maaari rin nating tanggalin ang mga argumento upang gawing mas malabo ang pangungusap:

carvi Umuulan. ulan, umuulan

(kahit na ang oras dito ay natutukoy sa konteksto, maaari rin itong ibig sabihin ng Madalas umuulan, Umuulan noon, atbp.)

prami do May nagmamahal sa iyo. nagmamahal sa iyo

Ang lahat ng mga puwang na hindi tinukoy sa isang relasyon ay nangangahulugang zo'e = isang bagay/isang tao kaya't pareho ito ng

zo'e prami do May nagmamahal sa iyo.

At

prami

ay pareho ng

zo'e prami zo'e May nagmamahal sa isang tao.

Ang mga modal na termino tulad ng ca, fa'a atbp. ay nagdaragdag ng mga bagong puwang sa mga relasyon, ngunit hindi nila napupunan ang mga puwang ng mga relasyon. Sa

mi klama fa'a do Pupunta ako patungo sa iyo.

ang ikalawang puwang ng klama ay hindi pa rin tinukoy. Halimbawa:

mi klama fa'a le cmana le zdani Pupunta ako (patungo sa bundok) sa tahanan.

dito, ang ikalawang puwang ng klama ay do. Ang pangungusap ay nangangahulugang ang bundok ay isang direksyon lamang, samantalang ikaw ang dulo.

Dito, ang terminong fa'a la cmana (patungo sa direksyon ng bundok) ay hindi pumapalit sa ikalawang puwang ng relasyon na klama. Ang ikalawang puwang ng klama ay le zdani dito.

Ang pangungusap ay nangangahulugang na ang aking tahanan ay simpleng matatagpuan sa direksyon ng bundok, ngunit hindi kinakailangang ibig sabihin na gusto kong marating ang bundok na iyon. Ang pangwakas na destinasyon ng aking pagdating ay hindi kinakailangang ang bundok kundi ang tahanan.

Gayundin, sa

mi citka ba le nu mi cadzu Kumakain ako pagkatapos akong maglakad.

ang ikalawang lugar ng citka ay hindi pa rin isinama. Ang bagong salita na ba kasama ang kanyang argumento na le nu mi cadzu ay nagdaragdag ng kahulugan sa pangungusap.

Ang pagkakasunod-sunod ng mga argumento ng compound relation ay pareho sa huli nitong bahagi:

tu sutra bajra pendo mi Iyan ang aking mabilis na kaibigan na tumatakbo. Iyan ay isang mabilis na kaibigan na tumatakbo para sa akin.

tu pendo mi Iyan ang aking kaibigan. Iyan ay kaibigan para sa akin.

pendo

... ay kaibigan ng ... (isang tao)

Kaya ang pagkakasunod-sunod ng mga argumento ay pareho sa pendo lamang.

Higit sa dalawang lugar#

Maaaring may higit sa dalawang lugar. Halimbawa:

mi pinxe le djacu le kabri Umiinom ako ng tubig mula sa tasa.

pinxe

$x_1$ umiinom ng $x_2$ mula sa $x_3$

le kabri ang tasa

Sa kasong ito, may tatlong lugar, at kung nais mong alisin ang ikalawang lugar sa gitna, dapat mong gamitin ang zo'e:

mi pinxe zo'e le kabri Umiinom ako ng [bagay] mula sa tasa.

Kung hindi mo isasama ang zo'e, makakakuha ka ng walang kabuluhang bagay:

mi pinxe le kabri Umiinom ako ng tasa.

Isang halimbawa pa:

mi plicru do le plise Binibigyan kita ng mga mansanas.

plicru

$x_1$ nagbibigay, nagdodonate sa $x_2$ ng ilang bagay $x_3$; pinapayagan ni $x_1$ ang isang tao $x_2$ na gamitin ang $x_3$

Mga relasyon sa loob ng relasyon#

Sa

le nicte cu nu mi viska le lunra Ang gabi ay kung kailan ko nakikita ang Buwan.

mayroon tayong

• le nicte bilang $x_1$ ng relasyon,
• nu mi viska le lunra bilang pangunahing relasyon.

Gayunpaman, sa loob ng nu mi viska le lunra, mayroon tayong isa pang pangungusap na mayroon

• mi - $x_1$ ng inner relation,
• viska - ang inner relation,
• le lunra - $x_2$ ng inner relation.

Kaya, bagaman mayroong inner structure, ang nu mi viska le lunra ay pa rin isang relasyon na ang unang term ay puno ng le nicte sa kasong ito.

Gayundin, sa

mi citka ba le nu mi dansu Kumakain ako pagkatapos akong sumayaw.

mayroon tayong

• mi bilang $x_1$ ng relasyon,
• citka bilang pangunahing konstruksyon ng relasyon,
• ba le nu mi dansu bilang isang modal na term ng pangunahing relasyon ng pangungusap.

Sa loob ng term na ito, mayroon tayong:

• mi bilang $x_1$ ng relasyon sa loob ng term
• dansu bilang pangunahing konstruksyon ng relasyon sa loob ng term.

Ang "recursive" na mekanismo ng pagbabalot ng mga relasyon sa loob ng mga relasyon ay nagbibigay-daan sa eksaktong pagsasalarawan ng mga komplikadong ideya.

Bakit inilalarawan ang mga salitang relasyon sa paraang iyon?#

Ang Ingles ay gumagamit ng limitadong set ng mga preposisyon na paulit-ulit na ginagamit sa iba't ibang mga pandiwa at, kaya, walang tiyak na kahulugan. Halimbawa, tingnan ang preposisyon sa Ingles na to:

I speak to you.

I come to you.

To me it looks pretty.

Sa bawat halimbawa na iyon, mayroon ang to ng bagong papel na, sa pinakamabuti, medyo katulad sa mga papel sa iba pang mga pangungusap.

Mahalaga na tandaan na gumagamit ng iba't ibang paraan ang ibang wika sa pagtatakda ng mga papel ng mga pandiwa na, sa maraming kaso, ay lubos na iba sa mga ginagamit sa Ingles.

Halimbawa, sa Lojban, itinatakda ang mga pangunahing papel (slots) ng mga relasyon sa pamamagitan ng ganap na pagtatakda ng mga relasyon na may mga papel na inilalagay sa sunod-sunod (o may marka na fa, fe, at iba pa):

klama

$x_1$ pumupunta sa $x_2$ …

tavla

$x_1$ nagsasalita sa $x_2$ …

melbi

$x_1$ maganda, maganda sa paningin ni $x_2$ …

Ang mga pangunahing papel na ito ay mahalaga sa pagtatakda ng mga relasyon.

Gayunpaman, maaaring may mga opsyonal na papel na gumagawa ng mga relasyon na mas eksakto:

I speak to you while I'm eating.

It's hard to me because this thing is heavy.

Sa Lojban, ang katulad na konsepto ng mga opsyonal na papel na ito ay ipinapahayag sa pamamagitan ng hiwalay na mga relasyon o, para sa karamihan ng mga karaniwang kaso, gamit ang mga modal terms:

mi tavla do ze'a le nu mi citka I speak to you while I'm eating.

nandu mi ri'a le nu ti tilju It's hard to me because this thing is heavy.

nandu

$x_1$ mahirap para kay $x_2$

tilju

$x_1$ mabigat

Ang mga preposisyon sa Ingles ay katulad ng mga modal particles sa Lojban, bagaman maaaring magkaroon ng maraming kahulugan ang isang karaniwang preposisyon sa Ingles habang sa Lojban, bawat modal particle ay mayroon lamang isang (kahit pa labis na malabo) na kahulugan.

Pangkalahatang mga patakaran sa pagkakasunod-sunod ng mga argumento#

Minsan ay mahirap tandaan ang pagkakasunod-sunod ng mga lugar sa mga relasyon, ngunit huwag mag-alala — hindi mo kailangang tandaan ang lahat ng mga lugar ng lahat ng mga salitang relasyon. (Naalala mo ba ang kahulugan ng daan-daang libo ng mga salita sa Ingles?)

Maaari kang mag-aral ng mga lugar kapag ito ay makabuluhan o kapag ginagamit ito ng mga tao sa pakikipag-usap sa iyo.

Karamihan sa mga salitang may kaugnayan ay may dalawa o tatlong lugar.

Karaniwan, maaari mong hulaan ang pagkakasunod-sunod gamit ang konteksto at ilang mga panuntunan:

1. Ang unang lugar ay kadalasang ang tao o bagay na gumagawa ng isang bagay o mayroon ng isang katangian:

   klama = $x_1$ goes …

2. Ang bagay na tinutukoy ng isang aksyon ay karaniwan nasa pagkatapos ng unang lugar:

   punji = $x_1$ puts $x_2$ on $x_3$,

3. At karaniwan ay puno ang susunod na lugar ng tumatanggap:

   punji = $x_1$ puts $x_2$ on $x_3$,

4. Ang mga lugar ng destinasyon (to) ay halos palaging nasa unahan bago ang mga lugar ng pinanggalingan (from):

   klama = $x_1$ goes to $x_2$ from $x_3$

5. Ang mga lugar na hindi gaanong ginagamit ay karaniwan nasa dulo. Ito ay mga bagay tulad ng by standard, by means o made of.

Ang pangkalahatang ideya ay ang mga lugar na pinakamalamang na gagamitin ay nauuna.

Hindi kailangang punuin ang lahat ng mga lugar sa lahat ng pagkakataon. Ang mga hindi napupunan na mga lugar ay may mga hindi kaukulang halaga o halata sa tagapagsalita (kumukuha ito ng halaga ng zo'e = something).

Mga Infinitive#

Ang mga infinitive ay mga pandiwa na kadalasang may prefix na to sa Ingles. Halimbawa nito ay I like to run, kung saan ang to run ay ang infinitive.

le verba cu troci le ka cadzu Ang bata ay sumusubok na maglakad.

le verba

ang bata, ang mga bata

troci

$x_1$ sumusubok na gawin o maging $x_2$ (ka)

cadzu

$x_1$ naglalakad

Ang partikula ng ka ay gumagana katulad ng nu. Ito ay naglalaman ng isang pangungusap.

Ang pangunahing pagkakaiba ay may isang puwang sa loob ng pangungusap na dapat i-link sa pamamagitan ng isang argumento sa labas ng pangungusap na ito.

Sa kasong ito, ang unang argumento le verba ng relasyon troci ay naglalagay ng link sa unang hindi napupunan na puwang ng loob na pangungusap cadzu (na nasa loob ng ka).

Sa ibang salita, ang bata ay sumusubok na makamit ang isang kalagayan kung saan le verba cu cadzu (ang argumentong le verba ay magpupuno sa unang hindi napupunan na puwang ng relasyon cadzu).

May mga relasyon na nangangailangan lamang ng mga infinitive sa ilang mga puwang nila. Ang mga kahulugan ng mga salitang gaya nito ay nagtatakda ng mga puwang na gaya nito bilang property o ka. Halimbawa:

cinmo

$x_1$ feels $x_2$ (ka)

Ibig sabihin nito ay ang infinitive sa pangalawang puwang ($x_2$) ay inilalapat sa ibang puwang (malamang, sa unang puwang, $x_1$). Ang mga kaso kung saan inilalapat ang infinitive sa mga puwang maliban sa $x_2$ ay bihirang mangyari at ipinaliwanag sa mga diksyunaryo para sa mga kaugnay na relasyon o sa kaso ng mga salitang relasyon na imbento nang hindi opisyal, maaaring maipaliwanag sa pamamagitan ng common sense sa pamamagitan ng analogy sa iba pang mga salitang relasyon.

Isang halimbawa pa:

ra sidju le pendo le ka bevri le dakli Siya ay tumutulong sa kaibigan na magdala ng mga bag.

sidju

$x_1$ tumutulong sa $x_2$ na gawin ang $x_3$ (ka)

Ang salitang relasyon na sidju ay nangangailangan na punan ang ikatlong puwang nito ng isang infinitive.

bevri

$x_1$ nagdadala ng $x_2$

le dakli

ang bag, ang mga bag

Tandaan na ang kahulugan lamang ng unang puwang na hindi pa napupunan ng embedded relation ang kahulugan ng outer place:

mi troci le ka do prami Sinusubukan kong mahalin ka ng iyo.

tcidu

$x_1$ nagbabasa ng $x_2$ mula sa $x_3$

Dito, ang unang puwang na hindi pa napupunan ay ang ikalawang puwang ng prami, kaya ito ay kumukuha ng halaga mi (ako).

Maaari rin gamitin ang panghalip na ce'u upang tuwirang tukuyin ang isang puwang na kailangang ilapat sa isang outer argument:

mi troci le ka do prami ce'u Sinusubukan kong mahalin ka ng iyo.

Isang halimbawa pa:

mi cinmo le ka xebni ce'u mi cinmo le ka se xebni Nararamdaman ko na may isang taong may galit sa akin. Nararamdaman ko ang pagkakagalit sa akin.

Uri ng mga puwang#

Madalas na binabanggit ng diksyunaryo ang iba't ibang uri ng mga puwang, halimbawa:

djica

$x_1$ gustong-gusto $x_2$ (event)

Ang event na ito ay nangangahulugan na kailangan mong punan ang puwang ng isang argumentong kumakatawan sa isang pangyayari. Halimbawa:

le nicte

gabi

le nu mi dansu

ang aking pagsasayaw

Kaya nakuha natin

mi djica le nicte Gusto ko ang pangyayaring gabi.

do djica le nu mi dansu Gusto mo akong sumayaw.

Sa Lojban, hindi pinapayagan na sabihin, halimbawa:

mi djica le plise Gusto ko ang mansanas.

dahil gusto mong gawin ang isang bagay sa mansanas o gusto mong maganap ang isang pangyayari na may kinalaman sa mansanas, tulad ng:

mi djica le nu mi citka le plise Gusto kong kumain ng mansanas.

Pansinin na ang paglalagay ng isang relasyon na umaasahan ng isang pangyayari sa loob ng nu ay nagbabago ng kahulugan:

le zekri cu cumki Ang krimen ay posible.

Ihambing:

le nu zekri cu cumki Posible na ang isang bagay ay isang krimen.

Pag-angat#

mi stidi le ka klama le barja Inirerekomenda ko ang pagpunta sa bar.

mi stidi tu'a le barja Inirerekomenda ko ang bar.

mi djica le nu mi citka le plise Gusto kong kumain ng mansanas.

mi djica tu'a le titla Gusto ko ang matamis.

Ang pagkakabuo ng lugar ay maaaring magdulot ng labis na pasanin sa pagtukoy ng mga aksyon o pangyayari. Minsan, nais nating tukuyin lamang ang ilang bagay sa mga pangyayari o lugar na iyon at iwasan ang paglalarawan ng aksyon o pangyayari sa kabuuan.

Sa mga halimbawa sa itaas, ang Inirerekomenda ko ang bar. malamang na nangangahulugan ng pagpunta sa bar at ang Gusto ko ang mansanas. ay nangangahulugan ng pagkain nito.

Gayunpaman, ang salitang relasyon sa Lojban na stidi ay nangangailangan ng isang katangian sa kanyang $x_2$ slot. Gayundin, ang djica ay nangangailangan ng isang pangyayari sa kanyang $x_2$ slot.

Ang maikling tinatawag na salitang tu'a bago sa isang termino ay nagpapahiwatig ng isang abstraksyon (katangian, pangyayari, o proposisyon) ngunit pumipili lamang ng terminong ito mula sa abstraksyong ito at iniiskip ang iba pa. Maaari itong maging malaboang isalin bilang something about:

mi stidi tu'a le barja Inirerekomenda ko ang tungkol sa bar (marahil ang pagbisita dito, pagkikita malapit dito, atbp.).

mi djica tu'a le plise Nais ko ng isang bagay na may kinalaman sa mansanas (marahil pagkain, pagnguya, pagdila, pagtapon sa kaibigan, atbp.)

tu'a le cakla cu pluka mi Nakakatuwa sa akin ang tsokolate (marahil dahil sa lasa nito). Mayroong nakakatuwang bagay sa tsokolate para sa akin

cakla

$x_1$ ay isang tsokolate

Kapag iniwasan ang mga abstraksyon, tanging ang konteksto lamang ang nagpapakilala kung ano ang hindi isinama.

Maaari rin baguhin ang pangunahing konstruksiyon ng relasyonal:

le cakla cu jai pluka mi tu'a le cakla cu pluka mi Nakakatuwa sa akin ang tsokolate.

Ito ay nagbibigay-daan sa paglikha ng malabo o di-tiyak na mga termino ng argumento gamit ang jai:

le jai pluka cu zvati ti Narito ang nakakatuwang bagay.

Dahil ang le pluka (ang nakakatuwang pangyayari) ay abstrakto, hindi maaaring tukuyin ang lokasyon nito. Gayunpaman, maaaring mailagay ang isang partisipante sa abstraksyon sa isang tiyak na lugar.

Mga Lugar sa loob ng mga argumento#

Paano natin sasabihin Ikaw ay kaibigan ko?

do pendo mi Ikaw ay kaibigan ko. Ikaw ay isang kaibigan ng akin.

At ngayon, paano natin sasabihin Matalino ang kaibigan ko.?

le pendo be mi cu stati Matalino ang kaibigan ko.

Kaya kapag binago natin ang isang relasyon patungo sa isang argumento (pendo — maging kaibigan patungo sa le pendo — ang kaibigan), maaari pa rin nating panatilihin ang iba pang mga lugar ng relasyon na iyon sa pamamagitan ng paglalagay ng be pagkatapos nito.

Sa pangkaraniwan, ito ay naglalagay sa ikalawang lugar ($x_2$). Maaari nating ilagay ang higit pang mga lugar sa pamamagitan ng paghihiwalay sa mga ito gamit ang bei:

mi plicru do le plise Binibigyan kita ng mansanas.

le plicru be mi bei le plise Ang nagbibigay ng mansanas sa akin

le plicru be mi bei le plise cu pendo mi Ang nagbibigay sa akin ng mansanas ay kaibigan ko. Ang nagbibigay sa akin ng mansanas ay kaibigan ko.

Isang halimbawa pa:

mi klama le pendo be do Pumupunta ako sa isang kaibigan mo.

klama

$x_1$ pumupunta sa $x_2$ mula kay $x_3$ …

Hindi natin maaaring alisin ang be dahil ang le pendo do ay dalawang independiyenteng lugar:

mi klama le pendo do Pumupunta ako sa isang kaibigan mula sa iyo.

Dito, ang do ay kumuha ng ikatlong puwesto ng klama dahil hindi ito konektado sa pendo sa pamamagitan ng be.

Hindi rin natin magagamit ang nu dahil ang le nu pendo do ay ang pangyayari ng pagiging kaibigan mo.

Kaya ang le pendo be do ang tamang solusyon.

Isang halimbawa pa:

la .lojban. cu bangu mi Ang Lojban ay ang wika ko. Ang Lojban ay isang wika ko.

Gayunpaman,

mi nelci le bangu be mi Gusto ko ang aking wika.

Ang paggamit ng be para sa mga relasyon na hindi nai-convert sa mga argumento ay walang epekto:

mi nelci be do ay pareho sa mi nelci do

Mga Pangungusap na Relatibo#

le prenu poi pendo mi cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nagsasalita sa akin.

le prenu noi pendo mi cu tavla mi Ang tao, na sa pagkakataon ay kaibigan ko, ay nagsasalita sa akin.

blabi

… ay puti

Sa unang pangungusap, ang salitang that ay mahalaga sa pagkilala sa taong tinutukoy. Ito ay naglilinaw kung sino sa mga tao sa konteksto ang tinutukoy natin. Pinipili natin ang mga kaibigan ko sa marahil maraming tao sa paligid. Baka mayroong isang tao lang sa paligid na kaibigan ko.

Tungkol naman sa na sa pagkakataon ay kaibigan ko mula sa pangalawang pangungusap, ito ay nagbibigay lamang ng karagdagang impormasyon tungkol sa tao. Hindi ito tumutulong sa atin na kilalanin ang tao. Halimbawa, maaaring mangyari ito kapag lahat ng tao sa paligid ay kaibigan ko.

poi pendo mi ay isang pangungusap na relativo, isang relasyon na nakakabit sa kanan ng argumento le prenu. Ito ay natatapos bago ang susunod na salita na cu:

le prenu (poi pendo mi) cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nagsasalita sa akin.

Sa Lojban, ginagamit natin ang poi para sa mga pangungusap na relativo na nagpapakilala ng mga entidad (bagay, tao o pangyayari) at noi para sa karagdagang impormasyon.

la .bob. ba co'a speni le ninmu poi pu xabju le nurma Si Bob ay mag-aasawa ng isang babae na nanirahan sa probinsya.

xabju

… nakatira sa …, … naninirahan sa … (lugar, bagay)

le nurma

ang rural na lugar

Ang pangungusap na ito ay hindi nagsasabi na si Bob ay hindi mag-aasawa ng iba! Ang pagtanggal ng pangungusap na may poi ay nagbabago ng kahulugan:

la .bob. ba co'a speni le ninmu Mag-aasawa si Bob ng isang babae.

Isang halimbawa pa:

le prenu poi gleki cu ze'u renvi Ang mga taong masaya ay namumuhay ng matagal.

ze'u

modal na termino: sa mahabang panahon

renvi

mabuhay

Ang pagtanggal ng pangungusap na may poi ay nagbabago ng kahulugan:

le prenu ze'u renvi Ang mga tao ay namumuhay ng matagal.

Sa kabilang dako, ang pangungusap na may noi ay naglalaman lamang ng karagdagang impormasyon tungkol sa argumento na kanilang kinakabit. Sapat na tukuyin ng argumento na ito ang kanyang sarili kaya ang pagtanggal ng pangungusap na may noi ay hindi nagbabago ng kahulugan nito:

mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana bu'u le panka Gusto ko si Doris na madalas kong makita sa parke. Gusto ko si Doris. Ano pa ba ang masasabi ko tungkol sa kanya? Madalas kong makita siya sa parke.

zgana

magmasid (gamit ang anumang pandama)

Ang pagtanggal ng pangungusap na may noi ay nagpapalit ng kahulugan: Gusto ko si Doris.

Sa pagsasalita ng Ingles, madalas na natutukoy ang pagkakaiba gamit ang intonasyon o sa pamamagitan ng hula. Bukod dito, ang pangungusap na may noi ay karaniwang may mga commas sa Ingles. Ginagamit ang which o who sa kanila, at hindi ginagamit ang salitang that sa kanila.

Magkaroon tayo ng isa pang halimbawa.

mi klama le pa tricu Pumupunta ako sa puno.

le pa tricu cu barda Ang puno ay malaki.

le pa tricu

ang puno (isang puno)

barda

$x_1$ ay malaki

At ngayon pagsamahin natin ang dalawang pangungusap na iyon:

le tricu noi mi klama ke'a cu barda Ang puno, kung saan ako pumupunta, ay malaki.

Pansinin ang salitang ke'a. Inilipat natin ang pangalawang pangungusap tungkol sa parehong puno sa isang pangungusap na may kaugnay at pinalitan ang argumento na le tricu ng ke'a sa pangungusap na may kaugnay. Kaya ang panghalip ke'a ay katulad ng who at which sa Ingles. Ito ay tumutukoy sa argumento na kinakabit ng pangungusap na may kaugnay.

Kaya, narito ang pagsasalin:

Kaya, literal na ang aming pangungusap sa Lojban ay naririnig na

Ang puno, na pupuntahan ko, ay malaki.

ke'a ay maaaring alisin kung sapat na ang konteksto. Pareho ang ibig sabihin ng dalawang sumusunod na pangungusap:

ang tao na kaibigan ko ay nagsasalita sa akin ang tao na ke'a kaibigan ko ay nagsasalita sa akin Ang tao na kaibigan ko ay nagsasalita sa akin.

Madalas na iniisip na ang ke'a ay pupunta sa unang lugar na walang laman:

gusto ko si Doris na madalas kong makita sa parke gusto ko si Doris na ke'a madalas kong makita sa parke Gusto ko si Doris na madalas kong makita sa parke.

Dito, ang mi ay pumupuno sa unang puwang ng relasyon ta'e zgana (… madalas na nakikita …), kaya iniisip na ang ke'a ay para sa sumunod na ikalawang puwang.

Ang mga pangungusap na may kaugnayan ay maaaring maglaman ng mga konstrak na may mga modal na termino:

ang puno na pinuntahan ko ngayon ay malaki Ang puno, na pinuntahan ko ngayon, ay malaki.

le cabdei

ang araw na ito

Tandaan na ang ca le cabdei ay bahagi ng pangungusap na may kaugnayan. Ihalintulad ito sa:

ang puno na pinuntahan ko ay malaki ngayon Ang puno, na pinuntahan ko, ay malaki ngayon.

Ang kahulugan ay nagbago ng malaki.

Sa wakas, ang voi ay ginagamit upang bumuo ng mga argumento na katulad ng le ngunit may mga pangungusap na may kaugnayan:

ang mga ito na ang ngiti ay nagpapasaya sa akin ay nakaupo Ang mga ito na ang ngiti ay nagpapasaya sa akin ay nakaupo.

ti

ito malapit sa akin, mga ito malapit sa akin

cisma

$x_1$ ngumiti

pluka

$x_1$ ay kaaya-aya sa $x_2$

zutse

$x_1$ umuupo, nakaupo sa $x_2$

Dito, itinatadhana ng voi ang bagay malapit sa akin.

Ihalintulad ito sa:

ito na ang ngiti ay nagpapasaya sa akin ay nakaupo Sa mga ito, ang ngiti ay nagpapasaya sa akin ay nakaupo.

poi naglilimita sa pagpili sa mga tinukoy sa pangungusap na may kaugnayan. Ang halimbawang ito ay maaaring magpahiwatig na maraming mga bagay (tao, atbp.) sa paligid ko ngunit sa poi pinipili ko lamang ang mga kinakailangan.

ti noi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse Ang mga ito (na kung saan ang kanilang ngiti ay nakapagpapasaya sa akin) ay nakaupo.

noi simpleng nagdaragdag ng impormasyon na hindi kailangan upang matukoy kung saan tumutukoy ang ti (ang mga ito). Marahil, walang ibang tao sa paligid upang ilarawan.

Sa wakas, tulad ng nu may tamang marker sa kanang gilid na kei, mayroon tayong

ku'o

tamang marker sa kanang gilid para sa poi, noi, at voi.

mi tavla la .doris. noi ca zutse tu ku'o .e la .alis. noi ca cisma Nag-uusap ako kay Doris, na ngayon ay nakaupo doon, at kay Alice na ngayon ay ngumingiti.

Pansinin na kung walang ku'o ay magkakaroon tayo ng tu (doon) na magkasama sa la .alis. (Alice) na magdudulot ng kakaibang kahulugan:

mi tavla la .doris. noi ca zutse tu .e la .alis. noi ca cisma Nag-uusap ako kay Doris, na ngayon ay nakaupo doon at nasa ibabaw ni Alice (na ngayon ay ngumingiti).

Pansinin ang bahagi ng zutse tu .e la .alis..

Para sa lahat ng poi, noi, at voi ang tamang marker sa kanang gilid ay pareho pa rin: ku'o.

Maikling pangungusap. ‘Tungkol sa’#

Minsan, maaaring kailanganin mong idikit ang karagdagang argumento sa isa pang argumento:

mi djuno le vajni pe do Alam ko ang isang mahalagang bagay tungkol sa iyo.

le vajni

isang mahalagang bagay

Ang pe at ne ay katulad ng poi at noi, ngunit idinidikit nila ang mga argumento sa mga argumento:

le pa penbi pe mi cu xunre Ang pluma na akin ay pula. (akin ay mahalaga sa pagtukoy sa pluma na tinutukoy)

le pa penbi ne mi cu xunre Ang pluma, na akin, ay pula. (karagdagang impormasyon)

ne

na may kaugnayan sa ... (may sumunod na argumento)

pe

na may kaugnayan sa ... (may sumunod na argumento)

le pa penbi ne mi ge'u .e le pa fonxa ne do cu xunre Ang pluma, na akin, at ang telepono, na sa iyo, ay pula.

ge'u

tamang marker sa kanang gilid para sa pe, ne.

«be» at «pe»#

Tandaan na ang mga pangungusap na may kaugnayan ay idinidikit sa mga argumento, habang ang be ay bahagi ng relasyon.

Sa katunayan, le bangu pe mi ang mas mahusay na pagsasalin ng aking wika, dahil, tulad sa Ingles, ang dalawang argumento ay may kaugnayan sa isa't isa sa isang malabo at malawak na paraan.

Gayunpaman, maaari mong sabihin le birka be mi bilang ang aking braso. Kahit na putulin mo ang iyong braso, mananatili pa rin ito sa iyo. Kaya't may lugar ang birka sa may-ari:

birka

$x_1$ ay isang braso ng $x_2$

Ipapakita natin muli na ang isang konstrak na may be ay isang bahagi ng relasyon, samantalang ang pe, ne, poi at noi ay naglalapat sa mga argumento:

le pa melbi be mi fonxa pe le pa pendo be mi cu barda Ang magandang telepono sa akin ng kaibigan ko ay malaki.

Dito, ang be mi ay nakalapat sa relasyon na melbi = upang maging maganda sa … (isang tao) at sa gayon ay lumilikha ng bagong relasyon na melbi be mi = upang maging maganda sa akin. Ngunit ang pe le pa pendo be mi (ng aking kaibigan) ay inilalapat sa buong argumento na le pa melbi be mi fonxa (ang magandang telepono sa akin).

Maaari rin na mangyari na kailangan nating ilalapat ang be sa isang relasyon, baguhin ang relasyon na iyon sa isang argumento at pagkatapos ay ilalapat ang pe sa argumentong iyon:

le pa pendo be do be'o pe la .paris. cu stati Ang kaibigan mo na may kaugnayan sa Paris ay matalino. (pe la .paris. ay nakalapat sa buong argumento le pa pendo be do be'o)

le pu plicru be do bei le pa plise be'o pe la .paris. cu stati Sino ang nagbigay sa iyo ng mansanas (at may kaugnayan sa Paris) ay matalino. (pe la .paris. ay nakalapat sa buong argumento le pu plicru be do bei le pa plise be'o)

be'o

tama na marka sa kanang gilid ng string ng mga term na nakalapat sa be at bei

Sa mga halimbawang ito, may kaugnayan ang iyong kaibigan sa Paris (marahil, siya ay mula sa Paris).

Ihambing ito sa:

le pa pendo be do pe la .paris. cu stati Ang kaibigan mo (ikaw na may kaugnayan sa Paris) ay matalino.

le pu plicru be do bei le pa plise pe la .paris. cu stati Sino ang nagbigay sa iyo ng mansanas (ang mansanas na may kaugnayan sa Paris) ay matalino.

Sa mga huling dalawang halimbawa, gayunpaman, ikaw ay may kaugnayan sa Paris o sa mansanas.

‘Si Alice ay isang guro’ at ‘Si Alice ang guro’#

Sa Ingles, ang pandiwa is, are, to be ay gumagawa ng isang pangngalan na gumagana tulad ng isang pandiwa. Sa Lojban, kahit ang mga konsepto tulad ng pusa (mlatu), tao (prenu), bahay (dinju), tahanan (zdani) ay gumagana tulad ng mga pandiwa (relasyon) sa default. Tanging mga panghalip ang gumagana bilang mga argumento.

Ngunit, narito ang tatlong mga kaso:

la .alis. cu ctuca Si Alice ay nagtuturo.

la .alis. cu me le ctuca Si Alice ay isa sa mga guro.

me

… ay kasama sa …, … ay isa sa …, … ay mga miyembro ng … (sumusunod ang argumento)

la .alis. ta'e ctuca Si Alice ay madalas magturo.

ta'e

modal na partikulo: ang pangyayari ay madalas mangyari

la .alis. cu du le ctuca Si Alice ang guro.

du

… ay katulad ng …

Ang partikulong me ay may kasunod na argumento at nagpapahiwatig na malamang may iba pang mga guro, at si Alice ay isa sa kanila.

Ang partikulong du ay ginagamit kapag si Alice ay, halimbawa, ang guro na hinahanap o pinag-uusapan natin. Ito ay nagpapahiwatig ng pagkakakilanlan.

Kaya, maaaring ang me at du ay kung minsan ay katumbas ng kung paano natin ipinapahayag sa Ingles gamit ang pandiwa to be/is/was.

Sa Lojban, binibigyang-pansin natin ang kahulugan ng ating intensyon sabihin, kaysa sa pagtitiwala sa kung paano ito literal na ipinapahayag sa Ingles o iba pang wika.

Iba pang mga halimbawa:

mi me la .bond. Ako si Bond.

mi du la .kevin. Ako si Kevin (ang hinahanap mo).

ti du la .alis. noi mi ta'e zgana bu'u le panka Ito si Alice na madalas kong makita sa parke.

noi du at poi du ay ginagamit upang ipakilala ang mga alternatibong pangalan para sa isang bagay. Ito ay katumbas sa Ingles namely, i.e.:

la .alis. cu penmi le prenu noi du la .abdul. Si Alice ay nakilala ang tao, si Abdul.

Kapag gumagamit ng me, maaari mong iugnay ang ilang mga argumento gamit ang at:

tu me le pendo be mi be'o .e le tunba be mi Ito ang ilan (o lahat) ng aking mga kaibigan at mga kapatid.

tunba

$x_1$ ay kapatid ni $x_2$

Mga Ugnayan sa mga Modal na Partikulo#

Maaari nating ilagay ang isang modal na partikulo hindi lamang bago ang pangunahing konstruksyon ng ugnayan ng pangungusap kundi pati na rin sa dulo nito, na nagbibigay ng parehong resulta:

mi ca tcidu mi tcidu ca Ako (ngayon ay nagbabasa).

tcidu

basahin (ang isang teksto)

Kapag gumagamit ng nu, lumilikha tayo ng isang relasyon na naglalarawan ng isang pangyayari. Pansinin ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang halimbawa na ito:

le nu tcidu ca cu nandu Ang kasalukuyang pagbabasa ay komplikado, mahirap.

le nu tcidu cu ca nandu Ang pagbasa ngayon ay komplikado.

Iba pang mga halimbawa:

mi klama le pa cmana pu Pumunta ako sa bundok. Pupunta ako sa isang bundok (sa nakaraan).

le nu mi klama le pa cmana pu cu pluka Na pumunta ako sa bundok ay nakakatuwa.

Maaari rin nating ilagay ang isa o higit pang mga modal na bahagi bilang unang elemento ng isang konstruksyon ng relasyon at halimbawa gamitin ang ganitong pinahusay na relasyon sa isang anyo ng argumento:

le pu kunti tumla ca purdi Ang dating disyerto ay ngayon ay hardin.

pu ay nauugnay sa le kunti tumla at ca ay nauugnay sa purdi (dahil ang le pu kunti tumla ay hindi maaaring magdagdag ng ca sa dulo).

Hindi problema ang pagkakaroon ng ilang modal na bahagi sa pagsunod:

le pu ze'u kunti tumla ca purdi Ang dating disyerto sa matagal na panahon ay ngayon ay hardin.

ze'u

modal na termino: sa matagal na panahon

Ang paglalagay ng mga terminong bahagi pagkatapos ng mga pangngalan ay nag-uugnay sa kanila sa mga panlabas na relasyon:

le kunti tumla pu purdi (le kunti tumla) pu purdi Ang disyerto ay naging isang hardin.

Mga bagong argumento mula sa mga puwang ng parehong relasyon#

do plicru mi ti Binibigyan mo ako nito.

mi se plicru ti do Binibigyan ako nito ng iyo.

plicru

Ang $x_1$ ay nagbibigay sa $x_2$ ng isang bagay na $x_3$ para sa paggamit

Maaari nating palitan ang unang dalawang puwesto sa relasyon gamit ang se at sa gayon ay mababago ang istraktura ng puwesto.

Ang do plicru mi ti ay nangangahulugang eksakto ang parehong bagay ng mi se plicru do ti. Ang pagkakaiba ay nasa estilo lamang.

Maaaring gusto mong baguhin ang mga bagay para sa iba't ibang diin, halimbawa, upang banggitin ang mga mas mahalagang bagay sa isang pangungusap nang mauna. Kaya ang sumusunod na mga pares ay nangangahulugang pareho:

mi prami do Iniibig kita.

do se prami mi Iniibig ako ng iyo.

le nu mi tadni la .lojban. cu xamgu mi Ang aking pag-aaral ng Lojban ay mabuti para sa akin.

xamgu

… ay mabuti para sa (isang tao)

mi se xamgu le nu mi tadni la .lojban. Para sa akin, mabuti ang mag-aral ng Lojban.

Maaari ring gawin ito kapag ginagamit ang mga relasyon sa pagbuo ng mga argumento:

le plicru

ang mga nagbibigay, ang mga nagbibigay, ang mga nagbibigay, ang mga nagbibigay

le se plicru

ang mga tinanggap, mga tatanggap ng mga regalo

le te plicru

ang mga bagay na ibinigay para sa paggamit, mga regalo

te ay pinalitan ang unang at ikatlong lugar ng mga relasyon.

Tulad ng alam natin, kapag idinagdag natin ang le sa harap ng isang konstruksyon ng relasyon, ito ay naging isang argumento.

• le plicru ay nangangahulugang mga bagay na maaaring mag-fit sa unang lugar ng plicru
• le se plicru ay nangangahulugang mga bagay na maaaring mag-fit sa ikalawang lugar ng plicru
• le te plicru ay nangangahulugang mga bagay na maaaring mag-fit sa ikatlong lugar ng plicru

Kaya sa Lojban, hindi natin kailangan ng mga hiwalay na salita para sa nagbibigay, tatanggap, at regalo. Ginagamit natin muli ang parehong relasyon at nag-iipon ng maraming pagsisikap dahil sa ganitong matalinong disenyo. Tunay nga, hindi natin maipaliwanag ang isang regalo nang hindi inilalagay sa isip na may nagbigay o magbibigay nito. Kapag ang mga kapaki-pakinabang na phenomena ay magkakaugnay, ipinapakita ito ng Lojban.

Pagbabago sa iba pang mga lugar sa pangunahing relasyon#

Ang serye ng se, te, ve, xe (sa alpabetikong ayos) ay binubuo ng mga partikula na pinalitan ang mga lugar sa pangunahing relasyon:

• se ay pinalitan ang unang at ikalawang lugar
• te ay pinalitan ang unang at ikatlong lugar
• ve ay pinalitan ang unang at ikaapat na lugar
• xe ay pinalitan ang unang at ikalimang lugar.

mi zbasu le pa stizu le mudri Ako ay gumawa ng upuan mula sa piraso ng kahoy.

zbasu

$x_1$ nagtatayo, gumagawa ng $x_2$ mula sa $x_3$

le pa stizu

ang upuan

le mudri

ang piraso ng kahoy

le mudri cu te zbasu le stizu mi Ang piraso ng kahoy ang ginagamit ko sa paggawa ng upuan.

Ang mi ay ngayon ay naipwesto na sa ikatlong lugar ng relasyon at maaaring alisin kung tamad tayong tukuyin kung sino ang gumawa ng upuan o kung hindi natin alam kung sino ang gumawa nito:

le mudri cu te zbasu le stizu Ang piraso ng kahoy ang materyal ng upuan.

Katulad ng ating halimbawa sa le se plicru (ang tatanggap) at le te plicru (ang regalo), maaari nating gamitin ang te, ve, xe upang mag-derive ng higit pang mga salita mula sa iba't ibang mga lugar ng mga salitang may relasyon:

klama

Ang $x_1$ ay pumupunta sa $x_2$ mula sa $x_3$ sa pamamagitan ng $x_4$ sa pamamagitan ng $x_5$

Kaya, maaari nating ma-derive na

le klama

ang pumupunta / ang mga pumupunta

le se klama

ang destinasyon na lugar

le te klama

ang lugar ng pinagmulan ng paggalaw

le ve klama

ang ruta

le xe klama

ang paraan ng pagdating

le xe klama at ang ikalimang lugar ng klama ay maaaring magtukoy sa anumang paraan ng paggalaw, tulad ng pagmamaneho ng kotse o paglalakad.

Ang se ay mas madalas na ginagamit kaysa sa iba pang mga partikulo para sa pagpapalit ng mga lugar.

Malayang pagkakasunod-sunod ng mga salita: mga tag para sa mga papel sa mga relasyon#

Karaniwan, hindi natin kailangan ang lahat ng mga puwang, mga lugar ng isang relasyon, kaya maaari nating iwasan ang mga hindi kinakailangang mga ito sa pamamagitan ng pagpapalit sa mga ito ng zo'e. Gayunpaman, maaari nating gamitin ang place tags upang tuwirang tumukoy sa isang kinakailangang puwang. Ang mga place tags ay gumagana tulad ng mga modal na partikulo ngunit tumutukoy sa istraktura ng lugar ng mga relasyon:

Ang mi prami do ay pareho sa fa mi prami fe do Iniibig kita.

• fa nagtatakda sa argumento na pumupuno sa unang puwang ng isang relasyon ($x_1$)
• fe nagtatakda sa argumento na pumupuno sa ikalawang puwang ($x_2$)
• fi nagtatakda sa argumento na pumupuno sa ikatlong puwang ($x_3$)
• fo nagtatakda sa argumento na pumupuno sa ikaapat na puwang ($x_4$)
• fu nagtatakda sa argumento na pumupuno sa ikalimang puwang ($x_5$)

Mga halimbawa pa:

mi klama fi le tcadu Ako ay pumupunta mula sa lungsod.

Ipinapakita ng fi na ang le tcadu ang ikatlong puwang ng klama (ang pinagmulan ng paggalaw). Kung walang fi, ang pangungusap ay magiging mi klama le tcadu, na nangangahulugang Ako ay pumupunta sa lungsod.

mi pinxe fi le kabri ay pareho sa mi pinxe zo'e le kabri Ako ay umiinom (ng kahit ano) mula sa tasa.

pinxe

Ang $x_1$ ay umiinom ng $x_2$ mula sa $x_3$

le kabri

ang tasa, ang baso

mi tugni zo'e le nu vitke le rirni mi tugni fi le nu vitke le rirni Sumasang-ayon ako (sa isang tao) tungkol sa pagbisita sa mga magulang.

tugni

$x_1$ sumasang-ayon sa isang tao $x_2$ tungkol sa $x_3$ (panukala)

le rirni

ang magulang / ang mga magulang

Sa mga tag ng lugar, maaari nating ilipat ang mga lugar:

fe mi fi le plise pu plicru May nagbigay ng mansanas sa akin.

Dito,

• le plise = ang mansanas, inilagay natin ito sa ikatlong lugar ng plicru, kung ano ang ibinigay
• mi = sa akin, inilagay natin ito sa ikalawang lugar ng plicru, ang tatanggap.

Tulad ng makikita natin sa huling halimbawa, hindi natin maaaring isalamin ang pagkakasunod-sunod ng mga salita sa pagsasalin nito sa Ingles.

Ang malawak na paggamit ng mga tag ng lugar ay maaaring gawing mas mahirap ang ating pagsasalita, ngunit nagbibigay ito ng higit na kalayaan.

Hindi tulad ng serye ng se, ang paggamit ng mga tag ng lugar tulad ng fa ay hindi nagbabago ng istraktura ng lugar.

---

Maaari nating gamitin ang mga tag ng lugar sa loob ng mga argumento sa pamamagitan ng paglalagay sa kanila pagkatapos ng be:

le pa klama be fi le tcadu cu pendo mi Ang pumupunta sa lungsod ay kaibigan ko.

---

Maaari rin nating ilagay lahat ng mga argumento ng isang pangunahing relasyon sa harap ng hulihang bahagi ng pangungusap (pinananatili ang kanilang relasyon sa isa't isa). Dahil sa kalayaaan na ito, maaari nating sabihin:

mi do prami na pareho sa mi do cu prami na pareho sa mi prami do Iniibig kita.

ko kurji ko ay pareho sa ko ko kurji Mag-ingat ka.

Ang sumusunod na mga pangungusap ay pareho rin sa kahulugan:

mi plicru do le pa plise Binibigyan kita ng mansanas.

mi do cu plicru le pa plise Binibigyan kita ng mansanas.

mi do le pa plise cu plicru Binibigyan kita ng mansanas.

Prenex#

Ang Prenex ay isang "prefix" ng relasyon, kung saan maaari mong ideklara ang mga baryabol na gagamitin mamaya:

pa da poi pendo mi zo'u da tavla da Mayroong isang tao na kaibigan ko na siya'y nagsasalita sa kanyang sarili

zo'u

prenex separator

da

panghalip: baryabol.

Ang panghalip na da ay isinalin bilang mayroong isang bagay/mayroong isang tao… Kung gagamitin natin ang da sa ikalawang pagkakataon sa parehong relasyon, laging tumutukoy ito sa parehong bagay na tinutukoy ng unang da:

mi djica le nu su'o da poi kukte zo'u mi citka da Nais ko na mayroong kahit isang masarap na pagkain para kainin ko ito.

su'o

bilang: kahit na 1

Kung ang baryabol ay gagamitin sa parehong relasyon at hindi sa anumang nakasulid na relasyon, maaari mong alisin ang prenex sa kabuuan:

mi djica le nu su'o da poi kukte zo'u mi citka da mi djica le nu mi citka su'o da poi kukte Nais ko na mayroong kahit isang masarap na pagkain para kainin ko ito. Nais ko na mayroong bagay na kainin ko ito.

parehong halimbawa ay nangangahulugan pareho, sa parehong mga kaso su'o da ay tumutukoy sa mayroong (mayroon/walangroon) isang bagay o tao.

Gayunpaman, ang prenex ay kapaki-pakinabang at kinakailangan kapag kailangan mong gamitin ang da nang malalim sa loob ng iyong relasyon, halimbawa sa nakasulid na relasyon:

su'o da poi kukte zo'u mi djica le nu mi citka da Mayroong kahit isang masarap na pagkain: Nais ko na kainin ko ito.

Pansinin kung paano nagbabago ang kahulugan. Dito, hindi natin maaaring alisin ang prenex dahil magbabago ito ng kahulugan ng naunang halimbawa.

Mga karagdagang halimbawa:

mi tavla Nag-uusap ako.

mi tavla su'o da mi tavla da Mayroong isang taong kausap ko.

Sa pangkalahatan, ang da bilang isang panghalip mag-isa ay nangangahulugan ng pareho ng su'o da (mayroong kahit isang…) maliban kung ang eksplisitong bilang ay ginamit.

da tavla da Mayroong taong kausap ang sarili.

da tavla da da Mayroong taong kausap ang sarili tungkol sa sarili.

tavla

$x_1$ kausap ang isang tao $x_2$ tungkol sa paksa $x_3$

pa da poi ckape zo'u mi djica le nu da na ku fasnu Mayroong isang mapanganib na bagay: Nais ko na hindi ito mangyari.

da ay hindi nangangahulugan ng anumang partikular na bagay o pangyayari, na kadalasang kapaki-pakinabang:

xu do tavla su'o da poi na ku slabu do Nag-uusap ka ba sa isang hindi pamilyar sa iyo? (walang partikular na tao sa isip ang inilalarawan).

.e'u mi joi do casnu bu'u su'o da poi drata Mag-usap tayo sa ibang lugar (walang partikular na lugar sa isip).

Mga Argumento ng Pag-iral#

pa da poi me le pendo be mi zo'u mi prami da Mayroong isang taong kaibigan ko, na aking minamahal sila.

Dahil ginamit lamang ang da ng isang beses, maaaring tayo ay ma-tempt na alisin ang prenex. Pero paano natin haharapin ang relative clause na poi pendo mi (na kaibigan ko)?

Sa kabutihang palad, sa Lojban may shortcut:

pa da poi me le pendo be mi zo'u mi prami da mi prami pa le pendo be mi Mayroong isang taong kaibigan ko, na aking minamahal sila.

pareho ang kahulugan ng dalawang pangungusap.

Ang mga argumento na nagsisimula sa mga numero tulad ng pa le pendo (mayroong isang taong kaibigan ko), ci le prenu (may tatlong tao) ay maaaring tumukoy sa mga bagong entidad tuwing sila ay ginagamit. Kaya

pa le pendo be mi ca tavla pa le pendo be mi May isang kaibigan ako na nagsasalita sa isang kaibigan ko.

Ang pangungusap na ito ay hindi eksakto sa pagpapahayag kung ang iyong kaibigan ba ay nagsasalita sa kanyang sarili, o ikaw ay naglalarawan ng dalawang kaibigan mo na ang una ay nagsasalita sa ikalawang kaibigan mo.

Mas makatuwiran sabihin:

le pa pendo be mi ca tavla ri Ang kaibigan ko ay nagsasalita sa kanyang sarili.

ri

pronoun: tumutukoy sa naunang argumento maliban sa mi, do.

Dito, ang ri ay tumutukoy sa naunang argumento: le pa pendo sa kabuuan.

Pansinin ang pagkakaiba:

• da ibig sabihin ay mayroong bagay/tao, ang da laging tumutukoy sa parehong entidad kapag ginamit ng higit sa isang beses sa parehong relasyon.
• argumento tulad ng pa le mlatu (may isang bilang lamang) ay katulad ng paggamit ng pa da poi me le mlatu ngunit maaaring tumukoy sa mga bagong entidad tuwing ito ay ginagamit.

mi nitcu le nu pa da poi mikce zo'u da kurju mi Kailangan ko ng isang doktor na mag-alaga sa akin (na nagpapahiwatig ng "kahit na anong doktor ay gagawin").

pa da poi mikce zo'u mi nitcu le nu da kurju mi Mayroong isang doktor na kailangan kong mag-alaga sa akin.

Isang halimbawa pa:

le nu pilno pa le bangu kei na ku banzu Ang paggamit ng isang wika lamang ay hindi sapat.

pilno

… gumagamit ng …

banzu

… sapat na para sa layunin …

le nu pilno le pa bangu kei na ku banzu Ang paggamit ng wika (ang isa sa usapan) ay hindi sapat.

Ang mga argumento ng pag-iral ay natural na ginagamit sa loob ng mga inner relation at sa tu'a:

mi djica le nu mi citka pa le plise Gusto kong kumain ng isang mansanas, ilang mansanas.

mi djica tu'a pa le plise Gusto ko ng tungkol sa isang mansanas, ilang mansanas (marahil, pagkain nito, marahil pagnguya, paglalaway, pagtapon sa kaibigan mo, atbp.)

Pansinin ang pagkakaiba:

mi djica tu'a le pa plise Gusto ko ng tungkol sa mansanas (ang mansanas na tinutukoy).

‘Mayroon akong braso.’ ‘Mayroon akong kapatid.’#

Ang salitang Ingles na to have ay may ilang kahulugan. Narito ang ilan sa mga ito.

pa da birka mi Mayroon akong braso. Mayroong isang bagay na braso ko

birka

$x_1$ ay isang braso ni $x_2$

Ginagamit natin ang parehong diskarte para ipahayag ang mga relasyon sa pamilya:

pa da bruna mi mi se bruna pa da Mayroong isang taong kapatid ko. Mayroon akong isang kapatid. Mayroong isang taong kapatid ko

re lo bruna be mi cu clani Mayroon akong dalawang kapatid, at sila ay matatangkad.

clani

$x_1$ ay mahaba, matangkad

Kaya hindi natin kailangan ang salitang to have upang tukuyin ang mga ganitong relasyon. Ganito rin sa iba pang miyembro ng pamilya:

da mamta mi mi se mamta da Mayroon akong ina.

da patfu mi mi se patfu da Mayroon akong ama.

da mensi mi mi se mensi da Mayroon akong kapatid na babae.

da panzi mi mi se panzi da Mayroon akong anak (o mga anak).

panzi

$x_1$ ay isang anak, bunga ni $x_2$

Tandaan na hindi kailangang gamitin ang isang bilang sa harap ng da kung sapat na ang konteksto.

---

Ang isa pang kahulugan ng to have ay to keep:

mi ralte le pa gerku Mayroon akong aso. Aking inaalagaan ang aso

mi ralte le pa karce Mayroon akong kotse.

ralte

$x_1$ ay nag-aalaga ng $x_2$ sa kanilang pag-aari

---

Kung ikaw ay may-ari, may hawak ng isang bagay ayon sa ilang batas o dokumento, dapat mong gamitin ang ponse:

mi ponse le karce Akin ang kotse. Mayroon akong kotse.

ponse

$x_1$ ay may-ari ng $x_2$

Saklaw#

Ang pagkakasunod-sunod ng

• mga termino, simula sa mga numero,
• mga modal terms, at
• mga modal particles ng mga relasyon na mga konstrak,

ay mahalaga at dapat basahin mula kaliwa patungo sa kanan:

ci le pendo cu tavla re le verba May tatlong kaibigan, bawat isa'y nakikipag-usap sa dalawang bata.

Ang kabuuang bilang ng mga bata dito ay maaaring hanggang anim.

Sa pamamagitan ng zo'u, maaari nating gawing mas malinaw ang ating pangungusap:

ci da poi me le pendo ku'o re de poi me le verba zo'u da tavla de Para sa tatlong da na kasama sa mga kaibigan, para sa dalawang de na kasama sa mga bata: nagsasalita si da kay de.

Dito, nakikita natin na bawat kaibigan ay sinasabing nakikipag-usap sa dalawang bata, at maaaring iba-iba ang mga bata tuwing pag-uusap, na may kabuuang anim na bata.

Paano natin maipapahayag ang ibang interpretasyon, kung saan dalawang bata lamang ang kasangkot? Hindi natin maaaring basta baligtarin ang pagkakasunod ng mga variables sa prenex patungo sa:

re de poi me le verba ku'o ci da poi me le pendo zo'u da tavla de Para sa dalawang de na kasama sa mga bata, para sa tatlong da na kasama sa mga kaibigan, nagsasalita si da kay de

Bagaman limitado na natin ang bilang ng mga bata sa eksaktong dalawa, natatapos pa rin tayo sa hindi tiyak na bilang ng mga kaibigan, mula sa tatlo hanggang anim. Tinatawag na "scope distinction" ang pagkakaiba na ito: sa unang halimbawa, ang ci da poi me le pendo ay sinasabing may mas malawak na saklaw kaysa sa re de poi me le verba, kaya nauuna ito sa prenex. Sa ikalawang halimbawa, ang kabaligtaran ang totoo.

Upang gawing pantay ang saklaw, ginagamit natin ang espesyal na pangatnig na ce'e na nag-uugnay ng dalawang termino:

ci da poi me le pendo ce'e re de poi me le verba cu tavla ci le pendo ce'e re le verba cu tavla Tatlong kaibigan [at] dalawang bata, nag-uusap.

Ito ay pumipili ng dalawang grupo, isa para sa tatlong kaibigan at isa para sa dalawang bata, at nagsasabing bawat kaibigan ay nakikipag-usap sa bawat bata.

Mahalaga rin ang pagkakasunod-sunod ng mga modal particles na nagmumodipika sa pangunahing mga konstrak ng relasyon:

mi speni Ako ay kasal, may asawa o asawang lalaki.

mi co'a speni Ako ay ikakasal.

mi mo'u speni Ako'y balo.

mo'u

term: ang pangyayari ay natapos

Kumpara natin ito:

mi mo'u co'a speni Ako'y bagong kasal. Ako'y tapos na maging isang kasal na tao.

mi co'a mo'u speni Ako'y naulila. Ako'y naging tapos sa pagiging kasal.

Kapag may ilang mga modal na partikulo sa isang pangungusap, ang patakaran ay basahin natin ang mga ito mula kaliwa patungo sa kanan nang magkasama, isipin ito bilang isang tinatawag na imahinaryong paglalakbay. Nagsisimula tayo sa isang tinatayang punto sa oras at espasyo (ang "ngayon at dito" ng tagapagsalita kung walang argumento na nakakabit sa kanan), at pagkatapos sinusunod natin ang mga modal nang isa-isa mula kaliwa patungo sa kanan.

Tingnan natin ang mi mo'u co'a speni.

Ang mo'u ay nangangahulugang ang isang pangyayari ay tapos na. Anong pangyayari? Ang pangyayaring co'a speni — ang maging kasal. Kaya, ang mi mo'u co'a speni ay nangangahulugang Ako'y natapos na sa proseso ng pagiging kasal, ibig sabihin, Ako'y bagong kasal.

Sa ganitong mga kaso, sinasabi natin na ang co'a speni ay nasa "scope" ng mo'u.

Sa mi co'a mo'u speni, ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari ay iba.

Una, sinasabi na nagsimula ang isang pangyayari (co'a), pagkatapos sinasabi na ito ay isang pangyayaring tapos na sa pagiging kasal. Kaya, ang mi co'a mo'u speni ay nangangahulugang Ako'y naulila.

Maaari nating sabihin dito na ang mo'u speni ay nasa "scope" ng co'a.

Isang halimbawa pa:

mi co'a ta'e citka Ako'y nagsisimula nang palaging kumain.

mi ta'e co'a citka Ako'y palaging nagsisimula nang kumain.

Mga halimbawa na may simpleng mga panahon:

mi pu ba klama le cmana Nangyari ito bago ako pumunta sa bundok. Ako noong nakaraan: sa hinaharap: pupunta sa bundok.

mi ba pu klama le cmana Mangyayari ito pagkatapos ako pumunta sa bundok. Ako sa hinaharap: noong nakaraan: pupunta sa bundok.

Maaaring balewalain ang patakaran ng pagbabasa ng mga term mula kaliwa patungo sa kanan sa pamamagitan ng pag-uugnay ng mga modal na partikulo gamit ang pangatnig na ce'e:

mi ba ce'e pu klama le cmana Pumunta ako at pupunta sa bundok. Ako sa hinaharap at noong nakaraan: pupunta sa bundok.

mi cadzu ba le nu mi citka ce'e pu le nu mi sipna Naglalakad ako pagkatapos kumain at bago matulog.

Mga Modal na Partikulo + «da» + mga argumento na nagsisimula sa mga numero#

Kagaya ng sa mga modal na term, mahalaga ang posisyon ng da:

mi ponse da Mayroong isang bagay na akin.

mi co'u ponse da Nawala ko ang lahat ng aking ari-arian.

ponse

$x_1$ ang may-ari ng $x_2$

co'u

modal term: ang pangyayari ay tumigil

Maaaring ito ay tila isang nakakalito na halimbawa. Dito, isang tao ay nakapagsabi ng Akin ang isang bagay. Ngunit pagkatapos, para sa lahat ng bagay na pag-aari ng tao, natapos ang sitwasyong ito.

Isang halimbawa pa:

ro da vi cu cizra Lahat ay kakaiba dito. Bawat bagay dito ay kakaiba

vi

dito, sa maikling distansya

cizra

$x_1$ ay kakaiba

vi ku ro da cizra Dito, lahat ay kakaiba. Dito: bawat bagay ay kakaiba

Nakuha mo ba ang pagkakaiba?

1. Lahat ay kakaiba dito ay nangangahulugang kung mayroong bagay na hindi kakaiba sa ibang lugar, ito ay magiging kakaiba sa lugar na ito.
2. Dito, lahat ay kakaiba lamang ang naglalarawan sa mga bagay o pangyayari na narito (at sila ay kakaiba). Hindi natin alam ang tungkol sa iba sa ibang mga lugar.

Isang halimbawa pa na may argument term na nagsisimula sa isang numero:

pa le prenu ta'e jundi Mayroong isang tao na palaging maingat.

— ito ay parehong tao na maingat.

ta'e ku pa le prenu cu jundi Madalas na mayroong isang tao na maingat.

— palaging may isang taong maingat. Maaaring magbago ang mga tao, ngunit palaging may isang maingat na tao.

Generic arguments. ‘Gusto ko ang mga pusa (sa pangkalahatan)’. Mga set#

mi nelci le'e mlatu Gusto ko ang mga pusa.

Nakita natin na ang le ay kadalasang isinalin bilang the sa Ingles. Gayunpaman, sa ilang mga kaso, maaaring nais nating ilarawan ang isang karaniwang bagay o pangyayari na pinakamahusay na nagpapakita ng uri ng bagay o pangyayari sa ating konteksto. Sa ganitong kaso, papalitan natin ang le ng le'e:

mi nelci le'e badna .i mi na ku nelci le'e plise Gusto ko ang mga saging. Hindi ko gusto ang mga mansanas.

Maaaring wala akong saging o mansanas sa kamay. Binabanggit ko lamang ang mga saging at mansanas ayon sa aking pang-unawa, alaala, o depinisyon sa kanila.

Upang gumawa ng isang terminong argumento na naglalarawan ng set ng mga bagay o pangyayari (mula sa kung saan natin hinuhugot ang isang tipikal na elemento), ginagamit natin ang salitang le'i:

le danlu pendo pe mi cu mupli le ka ca da co'a morsi kei le'i mabru Ang aking alagang hayop ay isang halimbawa na sa isang punto ang mga mamalya ay namamatay.

danlu

$x_1$ ay isang mamalya

morsi

$x_1$ ay patay

co'a morsi

$x_1$ ay namamatay

ca da

sa isang punto ng panahon

mupli

$x_1$ ay isang halimbawa ng $x_2$ (katangian) sa gitna ng $x_3$ (set)

Ang mga diksiyunaryo ay nagtatakda ng mga puwang ng mga relasyon na kailangang punan ng mga set.

Mga Grupo#

lei prenu pu sruri le jubme Ang mga tao ay pumalibot sa mesa. Ang grupo ng mga tao ay pumalibot sa mesa.

Ginagamit natin ang lei sa halip ng le upang ipakita na ang grupo ng mga bagay ay may kinalaman sa aksyon, ngunit hindi kinakailangan na bawat isa sa mga bagay na iyon nang hiwalay. Ihalintulad:

le prenu pu smaji Ang mga tao ay tahimik.

lei prenu pu smaji Ang karamihan ay tahimik.

le prenu

ang tao, ang mga tao

lei prenu

ang karamihan, ang grupo ng mga tao

smaji

$x_1$ ay tahimik

le since cu sruri le garna Ang mga ahas ay pumalibot sa patpat. Bawat ahas ay pumalibot sa patpat.

— dito, bawat ahas ay malamang na pumalibot sa patpat sa pamamagitan ng pag-ikot dito.

lei since cu sruri le garna Ang mga ahas ay pumalibot sa patpat. Ang mga ahas bilang isang grupo ay pumalibot sa patpat.

— dito, hindi natin iniisip ang bawat ahas, ngunit sinasabi natin na ang mga ahas bilang isang grupo ay kolektibong pumalibot sa patpat.

lei re djine cu sinxa la .lojban. Ang dalawang singsing ay isang simbolo ng Lojban.

na ku re le djine cu sinxa la lojban Hindi totoo na bawat isa sa dalawang singsing ay isang simbolo ng Lojban.

djine

$x_1$ ay isang singsing

Tunay nga, ang dalawang singsing lamang ang bumubuo ng isang simbolo.

Isipin ang isang pangungusap:

Ang mga mansanas ay mabigat.

Ibig sabihin ba nito na mabigat ang bawat mansanas, o ibig sabihin ba nito na sila ay mabigat kapag pinagsama-sama?

Sa Lojban, madali nating maipagkaiba ang dalawang kaso na ito:

le ci plise cu tilju Bawat isa sa tatlong mansanas ay mabigat.

le plise cu tilju Bawat isa sa mga mansanas ay mabigat.

lei ci plise cu tilju Ang tatlong mansanas ay mabigat sa kabuuan. (kaya baka bawat mansanas ay maaaring magaan, ngunit kapag pinagsama-sama ay mabigat)

tilju

$x_1$ ay mabigat

Tulad ng makikita mo, may mahalagang pagkakaiba sa paglalarawan ng isang bagay sa loob ng isang pangkat at sa paglalarawan ng pangkat mismo.

Mga Numero sa mga Lugar#

le ci plise cu grake li pa no no Bawat isa sa tatlong mansanas ay nagtutimbang ng 100 gramo.

lei ci plise cu grake li pa no no Ang tatlong mansanas ay nagtutimbang ng 100 gramo sa kabuuan. (kaya bawat mansanas ay nagtutimbang ng ≈ 33 gramo sa average)

grake

$x_1$ ay nagtutimbang ng $x_2$ (bilang) na gramo

Kapag ang isang lugar ng isang relasyon ay nangangailangan ng isang numero tulad ng nabanggit sa diksyunaryo, upang gamitin ang numero na iyon, inuuna natin ito ng salitang li.

li ay isang unlaping nagpapahiwatig na may darating na numero, timestamp, o ilang ekspresyon sa matematika.

li mu no Numero 50.

Ang simpleng mu no na hindi inuuna ng li ay ginagamit upang tukuyin ang 50 na mga bagay o pangyayari.