Aralin 2. Iba pang pangunahing bagay#

Mga uri ng salita#

Ang mga salita sa Lojban ay nahahati sa tatlong grupo:

• Mga salitang relasyon (tinatawag na selbrivla sa Lojban)
  • Mga halimbawa: gleki, klama.
  • Ang mga salitang ito ay naglalaman ng kahit isang kumpol ng mga katinig (dalawa o higit pang katinig na magkakasunod) sa unang 5 tunog + nagtatapos sa patinig.
• Mga partikulya (tinatawag na cmavo sa Lojban)
  • Mga halimbawa: le, nu, mi, fa'a.
  • Nagsisimula sa isang katinig (isa sa b d g v z j p t k f s c x l m n r i u), sinusundan ng patinig (isa sa a e i o u y au ai ei oi). Opsyonal, pagkatapos nito, maaaring magkaroon ng isa o higit pang pagkakasunod-sunod ng apostrophe (') at kasunod na patinig. Halimbawa, xa'a'a'a'a'a'a at ba'au'oi'a'e'o ay posibleng mga partikulya (kahit walang kahulugang nakatakda sa kanila).
  • Karaniwan nang isulat ang ilang partikulya nang magkakasunod nang walang puwang sa pagitan. Ito ay pinapayagan ng gramatika ng Lojban. Kaya, huwag magtaka kung makita mo ang lenu sa halip na le nu, naku sa halip na na ku, jonai sa halip na jo nai, at iba pa. Hindi ito nagbabago ng kahulugan. Gayunpaman, ang alituntunin na ito ay hindi naaangkop sa mga salitang relasyon; ang mga salitang relasyon ay dapat na pinaghihiwalay ng mga puwang.
• Mga pangalang salita (tinatawag na cmevla sa Lojban)
  • Mga halimbawa: .alis., .doris, .lojban.
  • Karaniwang ginagamit para sa mga personal na pangalan, mga pangalan ng lugar, atbp.
  • Madaling makilala mula sa ibang uri ng mga salita dahil nagtatapos ang mga ito sa katinig. Bukod dito, nakabalot sila ng dalawang tuldok sa simula at sa dulo. Sa karaniwang pagsulat, maaaring alisin ang mga tuldok, ngunit sa pagsasalita, ang mga pagtigil na tumutugon sa mga tuldok na iyon ay kinakailangan pa rin.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Subukang tukuyin ang uri ng bawat salitang Lojban gamit ang mga alituntuning inilarawan.

Pagkakasunod-sunod ng mga argumento#

Kanina, nagkaroon tayo ng mga kahulugan ng mga salitang relasyon tulad ng:

mlatu

… ay isang pusa, maging pusa

citka

… ay kumakain ng …

prami

… ay nagmamahal sa …

klama

… ay pumupunta sa …

Ang mga diksyunaryo ay maaaring magpakita ng mga kahulugan ng mga salitang relasyon na may mga simbolo tulad ng x₁, x₂, atbp.:

prami

x₁ ay nagmamahal sa x₂

karce

x₁ ay isang kotse …

citka

x₁ ay kumakain ng x₂ …

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ …

Ang mga x₁, x₂, at iba pa ay ang tahasang notasyon para sa tinatawag na mga puwang (ibang pangalan ay: mga lugar, mga tungkulin ng relasyon, terbricmi sa Lojban). Ang mga puwang ay pinupunan ng mga termino ng argumento (sumti) sa pangungusap.

Ang mga numero ay kumakatawan sa pagkakasunod-sunod kung paano dapat punan ang mga puwang na iyon ng mga argumento.

Halimbawa:

mi prami do Mahal kita.

Ang pangungusap na ito ay nagpapahiwatig din na

• x₁ ay tumutukoy sa ang nagmamahal, at
• x₂ ay tumutukoy sa ang minamahal.

Sa madaling salita, bawat relasyon ay may isa o higit pang mga puwang, at ang mga puwang na iyon ay tinukoy at minarkahan bilang x₁, x₂, at iba pa. Inilalagay natin ang mga argumento tulad ng mi, do, le tavla, atbp. sa pagkakasunod-sunod, kaya pinupunan ang mga puwang na ito at binibigyan ng kongkretong kahulugan ang relasyon, na bumubuo ng isang pangungusap.

Ang bentahe ng ganitong istilo ng mga kahulugan ay naglalaman ito ng lahat ng posibleng kalahok sa isang relasyon na agad na tinukoy.

Maaari rin nating alisin ang mga argumento upang gawing mas malabo ang pangungusap:

carvi Umuulan. ay ulan, umuulan

(bagaman ang oras dito ay tinutukoy ng konteksto, maaari rin itong mangahulugan ng Madalas umulan, Umuulan noon, atbp.)

prami do May nagmamahal sa iyo. nagmamahal sa iyo

Ang lahat ng inalis na mga lugar sa isang relasyon ay nangangahulugang zo'e = isang bagay/isang tao kaya nangangahulugan ito ng pareho sa

zo'e prami do May nagmamahal sa iyo.

At

prami

ay kapareho ng

zo'e prami zo'e May nagmamahal sa isang tao.

zo'e

panghalip: isang bagay o isang tao na hindi tinukoy o ipinapalagay mula sa konteksto

Ang mga modal na termino tulad ng ca, fa'a, atbp. ay nagdaragdag ng mga bagong lugar sa mga relasyon, ngunit hindi nila pinupunan ang mga puwang ng mga relasyon. Sa

mi klama fa'a do Papunta ako sa direksyon mo.

ang pangalawang lugar ng klama ay hindi pa rin napunan. Halimbawa:

mi klama fa'a le cmana le zdani Papunta ako (sa direksyon ng bundok) sa bahay.

le cmana

ang bundok

Dito, ang pangalawang lugar ng klama ay do. Ang pangungusap ay nangangahulugan na ang bundok ay isang direksyon lamang, samantalang ang huling patutunguhan ay ikaw.

Dito, ang termino na fa'a la cmana (sa direksyon ng bundok) ay hindi pinapalitan ang pangalawang lugar ng relasyong klama. Ang pangalawang lugar ng klama ay le zdani dito.

Ang pangungusap ay nangangahulugan na ang aking bahay ay simpleng matatagpuan sa direksyon ng bundok, ngunit hindi kinakailangang nangangahulugan na gusto kong makarating sa bundok na iyon. Ang huling patutunguhan ng aking pagpunta ay hindi ang bundok kundi ang bahay.

Gayundin, sa

mi citka ba le nu mi cadzu Kumakain ako pagkatapos kong maglakad.

ang pangalawang lugar ng citka ay hindi pa rin napunan. Isang bagong termino na ba kasama ang argumento nitong le nu mi cadzu ang nagdaragdag ng kahulugan sa pangungusap.

Ang pagkakasunod-sunod ng mga argumento ng pinagsama-samang relasyon ay kapareho ng sa huling bahagi nito:

tu sutra bajra pendo mi Iyon ay aking mabilis na tumatakbong kaibigan. Iyon ay isang mabilis na tumatakbong kaibigan ko.

tu pendo mi Iyon ay kaibigan ko. Iyon ay isang kaibigan ko.

pendo

… ay isang kaibigan ng … (isang tao)

Kaya ang pagkakasunod-sunod ng mga argumento ng sutra bajra pendo ay kapareho ng sa pendo lamang.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Para sa bawat salitang relasyon, tukuyin kung aling estruktura ng lugar ang tama.

Higit sa dalawang lugar#

Ang relasyon ay maaaring magkaroon ng higit sa dalawang lugar. Halimbawa:

mi pinxe le djacu le kabri Iniinom ko ang tubig mula sa baso.

pinxe

x₁ ay umiinom ng x₂ mula sa x₃

le kabri ang baso

Sa kasong ito, may tatlong lugar, at kung gusto mong alisin ang pangalawang lugar sa gitna, kailangan mong gumamit ng zo'e:

mi pinxe zo'e le kabri Umiinom ako ng [isang bagay] mula sa baso.

Kung aalisin natin ang zo'e, makakakuha tayo ng isang bagay na walang kahulugan:

mi pinxe le kabri Iniinom ko ang baso.

Isa pang halimbawa:

mi plicru do le plise Binibigyan kita ng mga mansanas.

plicru

x₁ ay nagbibigay, nag-aalok sa x₂ ng bagay na x₃; x₁ ay nagpapahintulot sa isang tao x₂ na gamitin ang x₃

Gawain#

zgana

x₁ ay nagmamasid/napapansin ng x₂ gamit ang pandama x₃

le kanla

ang mata, ang mga mata

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga relasyon sa loob ng mga relasyon#

Sa

le nicte cu nu mi viska le lunra Ang gabi ay kapag nakikita ko ang Buwan.

mayroon tayong

• le nicte bilang x₁ ng relasyon,
• nu mi viska le lunra bilang pangunahing relasyon.

Gayunpaman, sa loob ng nu mi viska le lunra, mayroon tayong isa pang pangungusap na may

• mi - x₁ ng panloob na relasyon,
• viska - ang panloob na relasyon,
• le lunra - x₂ ng panloob na relasyon.

Kaya, sa kabila ng pagkakaroon ng panloob na estruktura, ang nu mi viska le lunra ay relasyon pa rin na ang unang termino ay napunan ng le nicte sa kasong ito.

Gayundin, sa

mi citka ba le nu mi dansu Kumakain ako pagkatapos kong sumayaw.

mayroon tayong

• mi bilang x₁, ang unang lugar ng relasyon,
• citka bilang pangunahing konstruksyon ng relasyon,
• ba le nu mi dansu bilang modal na termino ng pangunahing relasyon ng pangungusap.

Sa loob ng terminong ito, mayroon tayong:

• mi bilang x₁, ang unang lugar ng relasyon sa loob ng termino
• dansu bilang pangunahing konstruksyon ng relasyon sa loob ng termino.

Ang ganitong "recursive" na mekanismo ng pagbabalot ng mga relasyon sa mga relasyon ay nagpapahintulot sa pagpapahayag ng mga kumplikadong ideya nang tumpak.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Tukuyin kung aling mga termino ang kabilang sa mga panloob na relasyon.

Bakit ganito ang pagkakadefine ng mga salitang relasyon?#

Ang Ingles ay gumagamit ng limitadong hanay ng mga pang-ukol na ginagamit muli sa iba't ibang pandiwa at, dahil dito, walang tiyak na kahulugan. Halimbawa, tingnan ang pang-ukol na Ingles na to:

I speak to you. Kinakausap kita.

I come to you. Pumupunta ako sa iyo.

To me it looks pretty. Para sa akin ay maganda ito.

Sa bawat isa sa mga halimbawang iyon, ang to ay may bagong tungkulin na, sa pinakamaganda, ay malayo ang pagkakahalintulad sa mga tungkulin sa ibang mga pangungusap.

Mahalagang tandaan na ang ibang mga wika ay gumagamit ng iba't ibang paraan ng pagmamarka ng mga tungkulin ng mga pandiwa na, sa maraming kaso, ay ibang-iba sa mga ginagamit sa Ingles.

Halimbawa, sa Lojban, ang mga pangunahing tungkulin (mga puwang) ng mga relasyon ay minarkahan sa pamamagitan ng buong pagdedefine ng mga relasyong iyon na may mga tungkulin na nakaayos sa pagkakasunod-sunod (o minarkahan ng fa, fe, at iba pa):

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ …

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa x₂ …

melbi

x₁ ay maganda, kaakit-akit para sa x₂ …

Ang mga pangunahing tungkuling ito ay mahalaga sa pagdedefine ng mga relasyon.

Gayunpaman, maaaring may mga opsyonal na tungkulin na nagpapapreciso sa mga relasyon:

I speak to you while I'm eating. Kinakausap kita habang kumakain ako.

It's hard to me because this thing is heavy. Mahirap para sa akin dahil mabigat ang bagay na ito.

Sa Lojban, ang katulad na konsepto ng mga opsyonal na tungkulin na ito ay ipinapahayag sa pamamagitan ng hiwalay na mga relasyon o, para sa mga pinakakaraniwang kaso, sa pamamagitan ng mga modal na termino:

mi tavla do ze'a le nu mi citka Kinakausap kita habang kumakain ako.

nandu mi ri'a le nu ti tilju Mahirap para sa akin dahil mabigat ang bagay na ito.

nandu

x₁ ay mahirap para sa x₂

tilju

x₁ ay mabigat

Ang mga pang-ukol sa Ingles ay katulad ng mga modal na partikulya sa Lojban, bagaman ang karaniwang pang-ukol sa Ingles ay maaaring magkaroon ng maraming kahulugan samantalang sa Lojban, bawat modal na partikulya ay may isa lamang (kahit malabo) na kahulugan.

Gawain#

le zarci

ang palengke

le dinju

ang gusali

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Tukuyin kung ang mga pangungusap na ito ay gumagamit ng mga pangunahing argumento o opsyonal na modal na termino.

Pangkalahatang mga alituntunin sa pagkakasunod-sunod ng mga argumento#

Ang pagkakasunod-sunod ng mga lugar sa mga relasyon ay maaaring mahirap tandaan minsan, ngunit huwag mag-alala — hindi mo kailangang tandaan ang lahat ng mga lugar ng lahat ng mga salitang relasyon. (Natatandaan mo ba ang kahulugan ng daan-daang libong mga salita sa Ingles?)

Maaari mong pag-aralan ang mga lugar kapag nakita mong kapaki-pakinabang ang mga ito o kapag ginamit ng mga tao ang mga ito sa isang pag-uusap sa iyo.

Karamihan sa mga salitang relasyon ay may dalawa hanggang tatlong lugar.

Karaniwan, maaari mong hulaan ang pagkakasunod-sunod gamit ang konteksto at ilang mga patakaran ng hinlalaki:

1. Ang unang lugar ay kadalasang ang tao o bagay na gumagawa ng isang bagay o naging isang bagay:

   klama = x₁ ay pumupunta …

2. Ang bagay na kinikilusan ng isang aksyon ay karaniwang nasa pagkatapos ng unang lugar:

   punji = x₁ ay naglalagay ng x₂ sa x₃,

3. At ang susunod na lugar ay karaniwang pupunan ng tumatanggap:

   punji = x₁ ay naglalagay ng x₂ sa x₃,

4. Ang mga lugar ng patutunguhan (sa) ay halos laging nauuna sa mga lugar ng pinagmulan (mula sa):

   klama = x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃

5. Ang mga lugar na hindi gaanong ginagamit ay nasa dulo. Ang mga ito ay mga bagay tulad ng ayon sa pamantayan, sa pamamagitan ng paraan o gawa sa.

Ang pangkalahatang ideya ay unang dumating ang mga lugar na malamang na gamitin.

Hindi kailangang punan ang lahat ng mga lugar sa lahat ng oras. Ang mga lugar na hindi napunan ay may mga halaga na hindi nauugnay o halata sa nagsasalita (kinukuha nila ang halaga ng zo'e = isang bagay).

Gawain#

dunda

x₁ ay nagbibigay ng x₂ sa x₃

benji

x₁ ay naglilipat ng x₂ sa x₃ mula sa x₄

lebna

x₁ ay kumukuha ng x₂ mula sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Hulaan kung aling lugar ang susunod sa mga relasyong ito batay sa pangkalahatang mga alituntunin.

Mga infinitive#

Ang mga infinitive ay mga pandiwa na madalas na may panlapi na to sa Ingles. Kabilang sa mga halimbawa ang I like to run (Gusto kong tumakbo), kung saan to run ang infinitive.

le verba cu troci le ka cadzu Sinusubukan ng bata na maglakad.

le verba

ang bata, ang mga bata

troci

x₁ ay sumusubok na gawin o maging x₂ (ka)

cadzu

x₁ ay naglalakad

Ang partikulyang ka ay gumagana na katulad ng nu. Binabalot nito ang isang pangungusap.

Ang pangunahing pagkakaiba ay ang ilang puwang sa nakabalot na pangungusap ay dapat na maiugnay sa ilang argumento sa labas ng pangungusap na ito.

Sa kasong ito, ang unang argumento na le verba ng relasyong troci ay lumilikha ng ugnayan sa unang hindi napunang puwang ng panloob na pangungusap na cadzu (na nasa loob ng ka).

Sa madaling salita, sinusubukan ng bata na makamit ang isang kalagayan kung saan le verba cu cadzu (ang argumento na le verba ay pupunan ang unang hindi napunang puwang ng relasyong cadzu).

Ang ilang mga relasyon ay nangangailangan lamang ng mga infinitive sa ilan sa kanilang mga puwang. Ang mga kahulugan ng mga salitang ito ay minarkahan ang mga puwang na iyon bilang property o ka. Halimbawa:

cinmo

x₁ ay nakakaramdam ng x₂ (ka)

Nangangahulugan ito na ang infinitive sa pangalawang puwang (x₂) ay inilalapat sa ibang puwang (malamang, ang unang puwang, x₁). Ang mga kaso kung saan ang infinitive ay inilalapat sa mga puwang maliban sa x₂ ay bihira at ipinapaliwanag sa mga diksyunaryo para sa mga kaukulang relasyon o sa kaso ng mga salitang relasyon na hindi opisyal na inimbento, maaaring mahulaan mula sa sentido komun sa pamamagitan ng paghahambing sa ibang katulad na mga salitang relasyon.

Isa pang halimbawa:

ra sidju le pendo le ka bevri le dakli Tinutulungan niya ang kaibigan na dalhin ang mga bag.

sidju

x₁ ay tumutulong sa x₂ na gawin ang x₃ (ka)

Ang salitang relasyon na sidju ay nangangailangan na ang ikatlong puwang nito ay mapunan ng isang infinitive.

bevri

x₁ ay nagdadala ng x₂

le dakli

ang bag, ang mga bag

Tandaan na tanging ang unang hindi napunang lugar ng naka-embed na relasyon ang kumukuha ng kahulugan ng panlabas na lugar:

mi troci le ka do prami Sinusubukan kong mahalin mo.

Dito, ang unang hindi napunang lugar ay ang pangalawang lugar ng prami, kaya kinukuha nito ang halaga na mi (ako).

Posible rin sa pamamagitan ng paggamit ng panghalip na ce'u na tahasang markahan ang isang lugar na dapat ilapat sa ilang panlabas na argumento:

mi troci le ka do prami ce'u Sinusubukan kong mahalin mo.

Isa pang halimbawa:

mi cinmo le ka xebni ce'u mi cinmo le ka se xebni Nararamdaman kong may namumuhi sa akin. Nararamdaman kong kinasusuklaman ako.

Gawain#

zgana

x₁ ay nagmamasid sa x₂

kakne

x₁ ay may kakayahang gawin ang x₂ (property)

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na may mga infinitive sa kanilang mga kahulugan.

Mga uri ng mga lugar#

Ang diksyunaryo ay madalas na nagbabanggit ng ibang mga uri ng mga lugar, halimbawa:

djica

x₁ ay gustong mangyari ang x₂ (pangyayari)

Ang pangyayari na ito ay nangangahulugan na kailangan mong punan ang lugar ng isang argumento na kumakatawan sa isang pangyayari. Halimbawa:

le nicte

gabi

le nu mi dansu

ang pagsayaw ko

Kaya nakukuha natin

mi djica le nicte Gusto ko ang pangyayaring gabi.

do djica le nu mi dansu Gusto mong sumayaw ako.

Sa Lojban, hindi pinapayagan na sabihin, halimbawa:

mi djica le plise Gusto ko ang mansanas.

dahil gusto mong gumawa ng isang bagay sa mansanas o gusto mong may mangyaring pangyayari sa mansanas, tulad ng:

mi djica le nu mi citka le plise Gusto kong kainin ang mansanas. Gusto kong kainin ko ang mansanas.

Pansinin na ang pagbabalot ng isang relasyon na umaasang pangyayari sa isang nu ay nagbabago ng kahulugan:

le zekri cu cumki Ang krimen ay posible.

zekri

x₁ ay isang kriminal na pangyayari, x₁ (pangyayari) ay isang krimen

cumki

x₁ (pangyayari) ay posible

Ihambing:

le nu zekri cu cumki Ang maging kriminal ay posible. > Posible na ang isang bagay ay isang krimen.

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

djica

x₁ ay gustong mangyari ang x₂ (pangyayari)

cisma

x₁ ay ngumingiti

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Pag-aangat (Raising)#

mi stidi le ka klama le barja Iminumungkahi kong pumunta sa bar.

stidi

x₁ ay nagmumungkahi ng aksyon na x₂ (property) sa x₃

mi stidi tu'a le barja Iminumungkahi ko ang bar.

tu'a le barja

isang bagay tungkol sa bar

mi djica le nu mi citka le plise Gusto kong kumain ng mansanas.

mi djica tu'a le titla Gusto ko ang matamis na pagkain.

tu'a le titla

isang bagay tungkol sa matamis na pagkain

titla

… ay matamis

Ang estruktura ng lugar ay maaaring maglagay ng labis na pasanin sa pagtukoy ng mga aksyon o pangyayari. Minsan gusto nating tukuyin lamang ang ilang bagay sa mga pangyayari o lugar na iyon at laktawan ang paglalarawan ng aksyon o pangyayari nang buo.

Sa mga halimbawa sa itaas, ang Iminumungkahi ko ang bar. ay malamang na nagpapahiwatig ng pagpunta sa bar at ang Gusto ko ang mansanas. ay nagpapahiwatig ng pagkain nito.

Gayunpaman, ang salitang relasyon sa Lojban na stidi ay nangangailangan ng property sa puwang nitong x₂. Gayundin, ang djica ay nangangailangan ng pangyayari sa puwang nitong x₂.

Ang maikling tinatawag na qualifier word na tu'a bago ang isang termino ay nagpapahiwatig ng isang abstraction (property, pangyayari, o proposisyon) ngunit pinipili lamang ang terminong ito mula sa abstraction na ito na inilalaktawan ang natitira. Maaari itong malabong isalin bilang isang bagay tungkol sa:

mi stidi tu'a le barja Iminumungkahi ko ang isang bagay tungkol sa bar (marahil pagbisita dito, pagkikita malapit dito, atbp.).

mi djica tu'a le plise Gusto ko ang isang bagay na may kaugnayan sa mansanas (marahil pagkain, pagkagat, pagdila, paghagis nito sa kaibigan, atbp.)

tu'a le cakla cu pluka mi Nakakatuwa sa akin ang tsokolate (malamang dahil sa lasa nito). Ang isang bagay tungkol sa tsokolate ay nakakatuwa sa akin

cakla

x₁ ay ilang tsokolate

Kapag inilaktawan ang mga abstraction, tanging ang konteksto ang nagsasabi sa atin kung ano ang inalis.

Posible rin na baguhin ang pangunahing konstruksyon ng relasyon:

le cakla cu jai pluka mi tu'a le cakla cu pluka mi Nakakatuwa sa akin ang tsokolate.

Ito ay nagpapahintulot sa paglikha ng mga malabong termino ng argumento gamit ang jai:

le jai pluka cu zvati ti Ang nakakatuwang bagay ay nandito.

Dahil ang le pluka (ang nakakatuwang pangyayari) ay abstract, imposibleng tukuyin ang lokasyon nito. Gayunpaman, ang isang kalahok sa abstraction ay maaaring pisikal na mailagay sa isang lugar.

Gawain#

stidi

x₁ ay nagmumungkahi ng x₂ (property) sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga lugar sa loob ng mga argumento#

Paano natin sasabihin ang Ikaw ay kaibigan ko?

do pendo mi Ikaw ay kaibigan ko. Ikaw ay isang kaibigan ko.

At ngayon, paano natin sasabihin ang Ang kaibigan ko ay matalino.?

le pendo be mi cu stati Ang kaibigan ko ay matalino.

Kaya kapag ginawa nating argumento ang isang relasyon (pendo — maging kaibigan sa le pendo — ang kaibigan), maaari pa rin nating panatilihin ang ibang mga lugar ng relasyong iyon sa pamamagitan ng paglalagay ng be pagkatapos nito.

Bilang default, ikinakabit nito ang pangalawang lugar (x₂). Maaari nating ikabit ang higit pang mga lugar sa pamamagitan ng paghihiwalay sa kanila ng bei:

mi plicru do le plise Binibigyan kita ng mansanas.

le plicru be mi bei le plise Ang nagbibigay ng mansanas sa akin

le plicru be mi bei le plise cu pendo mi Ang nagbibigay ng mansanas sa akin ay kaibigan ko. Ang nagbibigay sa akin ng mansanas ay isang kaibigan ko.

Isa pang halimbawa:

mi klama le pendo be do Pupunta ako sa kaibigan mo.

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃ …

Hindi natin maaaring alisin ang be dahil ang le pendo do ay dalawang independenteng lugar:

mi klama le pendo do Pupunta ako sa kaibigan mula sa iyo.

Dito, kinuha ng do ang ikatlong lugar ng klama dahil hindi ito nakatali sa pendo sa pamamagitan ng be.

Hindi rin natin maaaring gamitin ang nu dahil ang le nu pendo do ay ang pangyayari ng pagiging kaibigan mo ng isang tao.

Kaya ang le pendo be do ang tamang solusyon.

Isa pang halimbawa:

la .lojban. cu bangu mi Ang Lojban ay wika ko. Ang Lojban ay isang wika ko.

Gayunpaman,

mi nelci le bangu be mi Gusto ko ang wika ko.

Ang paggamit ng be para sa mga relasyon na hindi ginawang argumento ay walang epekto:

mi nelci be do ay kapareho ng mi nelci do

Gawain#

ctuca

x₁ ay nagtuturo sa isang tao x₂ ng paksa x₃

cmene

x₁ ay isang pangalan ng x₂ na ginagamit ng x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga konstruksyong ito gamit ang "be" sa kanilang mga kahulugan.

Mga relative clause#

le prenu poi pendo mi cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nakikipag-usap sa akin.

le prenu noi pendo mi cu tavla mi Ang tao, na nagkataong kaibigan ko, ay nakikipag-usap sa akin.

Sa unang pangungusap, ang salitang na ay mahalaga sa pagtukoy sa taong tinutukoy. Nililinaw nito kung sino sa mga tao sa konteksto ang tinutukoy natin. Pinipili lamang natin ang mga kaibigan ko mula sa malamang na maraming tao sa paligid. Marahil ay may isang tao lamang sa paligid na kaibigan ko.

Tungkol naman sa na nagkataong kaibigan ko mula sa pangalawang pangungusap, nagbibigay lamang ito ng karagdagang impormasyon tungkol sa tao. Hindi ito tumutulong sa pagtukoy sa tao. Halimbawa, maaaring mangyari ito kapag lahat ng mga tao sa paligid ay mga kaibigan ko.

Ang poi pendo mi ay isang relative clause, isang relasyon na nakakabit sa kanan ng argumento na le prenu. Nagtatapos ito bago ang susunod na salita na cu:

le prenu (poi pendo mi) cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nakikipag-usap sa akin.

Sa Lojban, ginagamit natin ang poi para sa mga relative clause na tumutukoy sa mga entity (bagay, tao o pangyayari) at noi para sa pangkaragdagang impormasyon.

la .bob. ba co'a speni le ninmu poi pu xabju le nurma Si Bob ay magpapakasal sa isang babae na nakatira sa kanayunan.

xabju

… ay nakatira sa …, … ay naninirahan sa … (lugar, bagay)

le nurma

ang kanayunan

Ang pangungusap na ito ay hindi nagbubukod na si Bob ay magpapakasal din sa iba! Ang pag-alis ng relative clause na may poi ay nagbabago ng kahulugan:

la .bob. ba co'a speni le ninmu Si Bob ay magpapakasal sa isang babae.

speni

x₁ ay kasal kay x₂

Isa pang halimbawa:

le prenu poi gleki cu ze'u renvi Ang mga tao (alin?) na masaya ay matagal na nabubuhay.

ze'u

modal na termino: sa mahabang panahon

renvi

mabuhay

Ang pag-alis ng relative clause na may poi ay nagbabago ng kahulugan:

le prenu ze'u renvi Ang mga tao ay matagal na nabubuhay.

Sa kabilang banda, ang mga relative clause na may noi ay naglalaman lamang ng karagdagang impormasyon tungkol sa argumento kung saan ito nakakabit. Ang argumento na iyon ay sapat na tinukoy sa sarili nito kaya ang pag-alis ng relative clause na may noi ay hindi nagbabago ng kahulugan nito:

mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana bu'u le panka Gusto ko si Doris na palagi kong nakikita sa parke. Gusto ko si Doris. Ano pa ang masasabi ko tungkol sa kanya? Palagi ko siyang nakikita sa parke.

zgana

magmasid (gamit ang anumang pandama)

Ang pag-alis ng relative clause na may noi ay pinapanatili ang kahulugan: Gusto ko si Doris.

Sa pasalitang Ingles, ang pagkakaiba ay madalas na nakakamit sa pamamagitan ng tono o paghula. Gayundin, ang mga relative clause na may noi ay tradisyonal na pinaghihiwalay ng mga kuwit sa Ingles. Ginagamit nila ang which o who, at ang salitang that ay hindi ginagamit sa kanila.

Tingnan natin ang isa pang halimbawa.

mi klama le pa tricu Pupunta ako sa puno.

le pa tricu cu barda Malaki ang puno.

le pa tricu

ang puno (isang puno)

barda

x₁ ay malaki/malawak

At ngayon pagsamahin natin ang dalawang pangungusap na iyon:

le tricu noi mi klama ke'a cu barda Ang puno, na pinupuntahan ko, ay malaki.

Pansinin ang salitang ke'a. Inilipat natin ang pangalawang pangungusap tungkol sa parehong puno sa isang relative clause at pinalitan ang argumento na le tricu ng ke'a sa relative clause. Kaya ang panghalip na ke'a ay katulad ng who at which sa Ingles. Tumuturo ito pabalik sa argumento kung saan nakakabit ang relative clause.

Kaya literal na ang ating pangungusap sa Lojban ay tunog na

Ang puno, na ganoon na pumupunta ako dito, ay malaki.

Ang ke'a ay maaaring alisin kung sapat ang konteksto. Ang sumusunod na dalawang pangungusap ay may parehong kahulugan:

le prenu poi pendo mi cu tavla mi le prenu poi ke'a pendo mi cu tavla mi Ang tao na kaibigan ko ay nakikipag-usap sa akin.

Ang ke'a ay madalas na ipinapalagay na pumupunta sa unang hindi napunang lugar:

mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana bu'u le panka mi nelci la .doris. noi mi ta'e zgana ke'a bu'u le panka Gusto ko si Doris na palagi kong nakikita sa parke.

Dito, ang mi ay pumupuno sa unang puwang ng relasyong ta'e zgana (… palaging nakakakita ng …), kaya ang ke'a ay ipinapalagay para sa susunod, pangalawang lugar.

Ang mga relative clause tulad ng karaniwang mga relasyon ay maaaring maglaman ng mga konstruksyon na may mga modal na termino:

le tricu noi mi pu klama ke'a ca le cabdei cu barda Ang puno, na pinuntahan ko ngayong araw, ay malaki.

le cabdei

ang araw ngayon

Pansinin na ang ca le cabdei ay kabilang sa relative clause. Ihambing:

le tricu noi mi pu klama ke'a cu barda ca le cabdei Ang puno, na pinuntahan ko, ay malaki ngayon.

Malaki ang pagbabago ng kahulugan.

Sa wakas, ang voi ay ginagamit upang bumuo ng mga argumento na tulad ng le ngunit may mga relative clause:

ti voi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse tu Ang mga ito na ang ngiti ay nakakatuwa sa akin ay nakaupo doon.

ti

ito malapit sa akin, ang mga ito malapit sa akin

cisma

x₁ ay ngumingiti

pluka

x₁ ay nakakatuwa sa x₂

zutse

x₁ ay nakaupo, nakaupong nasa x₂

Dito, tinutukoy ng voi ang bagay na malapit sa akin.

Ihambing ito sa:

ti poi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse Mula sa mga ito, ang mga ang ngiti ay nakakatuwa sa akin ay nakaupo.

Ang poi ay naglilimita sa pagpili sa mga inilalarawan sa relative clause. Ang halimbawang ito ay maaaring magpahiwatig na maraming bagay (tao, atbp.) sa paligid ko ngunit gamit ang poi pinipili ko lamang ang mga kailangan.

Ihambing ito sa:

ti noi le nu ke'a cisma cu pluka mi cu zutse Ang mga ito (na nagkataong ganoon na ang ngiti nila ay nakakatuwa sa akin) ay nakaupo.

Ang noi ay nagdaragdag lamang ng pangkaragdagang impormasyon na hindi kinakailangan upang matukoy kung ano ang tinutukoy ng ti (ang mga ito). Marahil, wala nang iba pang tao sa paligid na ilalarawan.

Sa wakas, tulad ng nu na may kanang border marker na kei, mayroon tayo ng

ku'o

kanang border marker para sa poi, noi at voi.

mi tavla la .doris. noi ca zutse tu ku'o .e la .alis. noi ca cisma Nakikipag-usap ako kay Doris, na nakaupo doon, at kay Alice, na ngumingiti ngayon.

Pansinin na kung wala ang ku'o magkakabit ang tu (doon) kasama ang la .alis. (Alice) na magdudulot ng kakaibang kahulugan:

mi tavla la .doris. noi ca zutse tu .e la .alis. noi ca cisma Nakikipag-usap ako kay Doris, na nakaupo doon at sa ibabaw ni Alice (na ngumingiti ngayon).

Pansinin ang bahaging zutse tu .e la .alis..

Para sa lahat ng poi, noi at voi ang kanang border marker ay pareho pa rin: ku'o.

Gawain#

ctuca

x₁ ay nagtuturo sa isang tao x₂ ng paksa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Maikling mga relative clause. 'Tungkol sa'#

Minsan, maaaring kailanganin mong ikabit ang isang karagdagang argumento sa isa pang argumento:

mi djuno le vajni pe do Alam ko ang isang bagay na mahalaga tungkol sa iyo.

le vajni

isang bagay na mahalaga

Ang pe at ne ay katulad ng poi at noi, ngunit ikinakabit nila ang mga argumento sa mga argumento:

le pa penbi pe mi cu xunre Ang panulat na sa akin ay pula. (sa akin ay mahalaga sa pagtukoy sa panulat na tinutukoy)

le penbi

ang panulat

le pa penbi ne mi cu xunre Ang panulat, na sa akin, ay pula. (karagdagang impormasyon)

ne

na tungkol sa, may kaugnayan sa … (isang argumento ang sumusunod)

pe

na tungkol sa, may kaugnayan sa … (isang argumento ang sumusunod)

le pa penbi ne mi ge'u .e le pa fonxa ne do cu xunre Ang panulat, na sa akin, at ang telepono, na sa iyo, ay pula.

ge'u

kanang border marker para sa pe, ne.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

«be» at «pe»#

Tandaan na ang mga relative clause ay nakakabit sa mga argumento, samantalang ang be ay bahagi ng relasyon.

Sa katunayan, ang le bangu pe mi ay mas mahusay na pagsasalin ng ang wika ko, dahil, tulad ng sa Ingles, ang dalawang argumento ay magkaugnay sa isa't isa sa isang malabong paraan.

Gayunpaman, maaari mong sabihin ang le birka be mi bilang ang braso ko. Kahit na putulin mo ang iyong braso, ito ay magiging sa iyo pa rin. Kaya naman ang birka ay may lugar ng may-ari:

birka

x₁ ay isang braso ng x₂

Ipakita nating muli na ang isang konstruksyon na may be ay bahagi ng relasyon, samantalang ang pe, ne, poi at noi ay nakakabit sa mga argumento:

le pa melbi be mi fonxa pe le pa pendo be mi cu barda Ang maganda para sa akin na telepono ng kaibigan ko ay malaki.

Dito, ang be mi ay nakakabit sa relasyong melbi = maging maganda para sa … (isang tao) at kaya lumilikha ng bagong relasyon na melbi be mi = maging maganda para sa akin. Ngunit ang pe le pa pendo be mi (ng kaibigan ko) ay inilalapat sa buong argumento na le pa melbi be mi fonxa (ang maganda para sa akin na telepono).

Maaari ring mangyari na kailangan nating ikabit ang be sa isang relasyon, gawing argumento ang relasyong iyon at pagkatapos ay ikabit ang pe sa argumento na iyon:

le pa pendo be do be'o pe la .paris. cu stati Ang kaibigan mo na may kaugnayan sa Paris ay matalino. (pe la .paris. ay nakakabit sa buong argumento na le pa pendo be do be'o)

le pu plicru be do bei le pa plise be'o pe la .paris. cu stati Ang nagbigay sa iyo ng mansanas (at may kaugnayan sa Paris) ay matalino. (pe la .paris. ay nakakabit sa buong argumento na le pu plicru be do bei le pa plise be'o)

be'o

kanang border marker para sa hanay ng mga termino na nakakabit sa be at bei

Sa dalawang halimbawang ito, ang iyong kaibigan ay may kaugnayan sa Paris (marahil, siya ay taga-Paris).

Ihambing ito sa:

le pa pendo be do pe la .paris. cu stati Ang kaibigan mo (na ikaw na may kaugnayan sa Paris) ay matalino.

le pu plicru be do bei le pa plise pe la .paris. cu stati Ang nagbigay sa iyo ng mansanas (ang mansanas na may kaugnayan sa Paris) ay matalino.

Sa huling dalawang halimbawa, gayunpaman, ikaw o ang mansanas ang may kaugnayan sa Paris.

Gawain#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

tuple

x₁ ay isang binti ng x₂

clani

x₁ ay mahaba, mahabang-panahon

cinri

x₁ (kaganapan) ay kawili-wili para sa isang tao x₂

le cukta

ang libro, ang mga libro

'Si Alice ay isang guro' at 'Si Alice ang guro'#

Sa Ingles, ang pandiwa na is, are, to be ay nagpapagana sa isang pangngalan na gumana bilang pandiwa. Sa Lojban, kahit ang mga konsepto tulad ng pusa (mlatu), tao (prenu), gusali (dinju), bahay (zdani) ay gumagana bilang mga pandiwa (relasyon) bilang default. Tanging ang mga panghalip ang gumagana bilang mga argumento.

Gayunpaman, narito ang tatlong kaso:

la .alis. cu ctuca Si Alice ay nagtuturo.

la .alis. cu me le ctuca Si Alice ay isa sa mga guro.

me

… ay kabilang sa …, … ay isa sa …, … ay mga miyembro ng … (sumusunod ang argumento)

la .alis. ta'e ctuca Si Alice ay palaging nagtuturo.

ta'e

modal na partikulya: ang pangyayari ay nangyayari nang palagian

la .alis. cu du le ctuca Si Alice ang guro.

du

… ay kapareho ng …

Ang partikulyang me ay kumukuha ng argumento pagkatapos nito at nagpapahiwatig na malamang may ibang mga guro, at si Alice ay isa sa kanila.

Ang partikulyang du ay ginagamit kapag si Alice ay, halimbawa, ang guro na hinahanap natin o pinag-uusapan. Nagpapahiwatig ito ng pagkakakilanlan.

Kaya, ang me at du ay minsan ay maaaring tumugma sa kung ano ang ipinapahayag natin sa Ingles gamit ang pandiwa na to be/is/was.

Sa Lojban, inuuna natin ang kahulugan ng gusto nating sabihin, sa halip na umasa sa kung paano ito literal na ipinapahayag sa Ingles o ibang mga wika.

Iba pang mga halimbawa:

mi me la .bond. Ako si Bond.

mi du la .kevin. Ako si Kevin (ang kailangan mo).

ti du la .alis. noi mi ta'e zgana bu'u le panka Ito si Alice na palagi kong nakikita sa parke.

Ang noi du at poi du ay ginagamit upang magpakilala ng mga alternatibong pangalan para sa isang bagay. Tumutugma sila sa Ingles na namely, i.e.:

la .alis. cu penmi le prenu noi du la .abdul. Nakilala ni Alice ang tao, si Abdul.

penmi

… nakikilala … (isang tao)

Kapag gumagamit ng me, maaari mong pagsamahin ang ilang argumento gamit ang at:

tu me le pendo be mi be'o .e le tunba be mi Iyon ay ilan (o lahat) ng mga kaibigan ko at mga kapatid ko.

tunba

x₁ ay kapatid ng x₂

Gawain#

gerku

x₁ ay isang aso

badna

x₁ ay isang saging

pendo

x₁ ay kaibigan ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na ito gamit ang angkop na mga salita para sa "is/are".

Mga relasyon na may mga modal na partikulya#

Maaari nating ilagay ang isang modal na partikulya hindi lamang bago ang pangunahing konstruksyon ng relasyon ng pangungusap kundi pati na rin sa dulo nito, na nagbubunga ng parehong resulta:

mi ca tcidu mi tcidu ca Nagbabasa ako (ngayon).

tcidu

magbasa (ng ilang teksto)

Kapag gumagamit ng nu, lumilikha tayo ng relasyon na naglalarawan ng ilang pangyayari. Pansinin ang pagkakaiba sa pagitan ng dalawang halimbawang ito:

le nu tcidu ca cu nandu Ang kasalukuyang pagbabasa ay mahirap, kumplikado.

le nu tcidu cu ca nandu Ang pagbabasa ay mahirap ngayon.

Iba pang mga halimbawa:

mi klama le pa cmana pu Pumunta ako sa bundok. Pumupunta ako sa isang bundok (sa nakaraan).

le nu mi klama le pa cmana pu cu pluka Ang pagpunta ko sa bundok ay nakakatuwa.

Maaari rin nating ilagay ang isa o higit pang modal na partikulya bilang unang elemento ng isang konstruksyon ng relasyon at halimbawa, gamitin ang gayong pinayamang relasyon sa anyo ng argumento:

le pu kunti tumla ca purdi Ang dating disyerto ay ngayon isang hardin.

kunti

x₁ ay walang laman

tumla

x₁ ay isang parsela ng lupa

Ang pu ay kabilang sa le kunti tumla at ang ca ay kabilang sa purdi (dahil ang le pu kunti tumla ay hindi maaaring magdagdag ng ca sa dulo).

Ang pagkakaroon ng ilang modal na partikulya nang magkakasunod ay hindi problema:

le pu ze'u kunti tumla ca purdi Ang dating disyerto sa mahabang panahon ay ngayon isang hardin.

ze'u

modal na termino: sa mahabang panahon

Ang paglalagay ng mga partikulyang termino pagkatapos ng mga pangngalan ay nagbubuklod sa kanila sa mga panlabas na relasyon:

le kunti tumla pu purdi (le kunti tumla) pu purdi Ang disyerto ay dating hardin.

Gawain#

melbi

x₁ ay maganda

sutra

x₁ ay mabilis

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipakita kung saan inilalapat ang mga modal na partikulya sa mga pangungusap na ito.

Mga bagong argumento mula sa mga puwang ng parehong relasyon#

do plicru mi ti Ipinagkakaloob mo sa akin ito.

mi se plicru do ti Ipinagkakaloob sa akin ito ng iyo.

plicru

x₁ ay nagbibigay sa x₂ ng isang bagay na x₃ para gamitin

Maaari nating palitan ang unang dalawang lugar sa relasyon gamit ang se at sa gayon ay baguhin ang estruktura ng lugar.

Ang do plicru mi ti ay eksaktong kapareho ng kahulugan ng mi se plicru do ti. Ang pagkakaiba ay nasa estilo lamang.

Maaaring gusto mong baguhin ang mga bagay para sa iba't ibang diin, halimbawa, upang banggitin ang mas mahahalagang bagay sa isang pangungusap muna. Kaya ang mga sumusunod na pares ay may parehong kahulugan:

mi prami do Mahal kita.

do se prami mi Minamahal ka ko.

le nu mi tadni la .lojban. cu xamgu mi Ang pag-aaral ko ng Lojban ay mabuti para sa akin.

xamgu

… ay mabuti para sa (isang tao)

mi se xamgu le nu mi tadni la .lojban. Para sa akin, mabuti ang mag-aral ng Lojban.

Ang pareho ay maaaring gawin kapag ang relasyon ay ginagamit sa paglikha ng mga argumento:

le plicru

ang mga nagbibigay, ang mga donor

le se plicru

ang mga binibigyan, ang mga tumatanggap ng regalo

le te plicru

ang mga bagay na ibinibigay para gamitin, ang mga regalo

Ang te ay nagpapalitan ng una at ikatlong lugar ng mga relasyon.

Tulad ng alam natin, kapag nagdagdag tayo ng le sa harap ng isang konstruksyon ng relasyon, ito ay nagiging argumento. Kaya

• ang le plicru ay nangangahulugang ang mga maaaring magkasya sa unang lugar ng plicru
• ang le se plicru ay nangangahulugang ang mga maaaring magkasya sa pangalawang lugar ng plicru
• ang le te plicru ay nangangahulugang ang mga maaaring magkasya sa ikatlong lugar ng plicru

Kaya, sa Lojban, hindi natin kailangan ng hiwalay na mga salita para sa donor, tumatanggap, at regalo. Ginagamit nating muli ang parehong relasyon at nakakatipid ng maraming pagsisikap dahil sa matalinong disenyo na ito. Sa katunayan, hindi natin maiisip ang isang regalo nang hindi ipinapahiwatig na may nagbigay nito o magbibigay nito. Kapag ang mga kapaki-pakinabang na phenomena ay magkakaugnay, sinasalamin ito ng Lojban.

Gawain#

vecnu

x₁ ay nagbebenta ng x₂ sa x₃ sa presyong x₄

ciska

x₁ ay nagsusulat ng x₂ sa ibabaw na x₃ gamit ang kasangkapang x₄

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga relasyong ito gamit ang se/te/ve.

Pagbabago ng ibang mga lugar sa mga pangunahing relasyon#

Ang serye na se, te, ve, xe (sa alpabetikong pagkakasunod-sunod) ay binubuo ng mga partikulya na nagpapalit ng mga lugar sa mga pangunahing relasyon:

• ang se ay nagpapalit ng una at pangalawang lugar
• ang te ay nagpapalit ng una at ikatlong lugar
• ang ve ay nagpapalit ng una at ikaapat na lugar
• ang xe ay nagpapalit ng una at ikalimang lugar.

mi zbasu le pa stizu le mudri Ginawa ko ang upuan mula sa piraso ng kahoy.

zbasu

x₁ ay gumagawa, nagtatayo ng x₂ mula sa x₃

le pa stizu

ang upuan

le mudri

ang piraso ng kahoy

le mudri cu te zbasu le stizu mi Ang piraso ng kahoy ay kung saan ginawa ang upuan sa akin.

Ang mi ay lumipat na sa ikatlong lugar ng relasyon at maaaring alisin kung masyadong tamad tayong tukuyin kung sino ang gumawa ng upuan o kung hindi natin alam kung sino ang gumawa nito:

le mudri cu te zbasu le stizu Ang piraso ng kahoy ang materyal ng upuan.

Katulad ng ating halimbawa sa le se plicru (ang tumatanggap) at le te plicru (ang regalo), maaari nating gamitin ang te, ve, xe upang kumuha ng higit pang mga salita mula sa ibang mga lugar ng mga salitang relasyon:

klama

x₁ ay pumupunta sa x₂ mula sa x₃ sa pamamagitan ng x₄ gamit ang paraan na x₅

Kaya, maaari nating kunin na

le klama

ang pumupunta / ang mga pumupunta

le se klama

ang lugar ng patutunguhan

le te klama

ang lugar ng pinagmulan ng paggalaw

le ve klama

ang ruta

le xe klama

ang paraan ng pagpunta

Ang le xe klama at ang ikalimang lugar ng klama ay maaaring tumukoy sa anumang paraan ng paggalaw, tulad ng pagmamaneho ng kotse o paglalakad.

Ang se ay mas madalas gamitin kaysa sa ibang mga partikulya para sa pagpapalit ng mga lugar.

Gawain#

mrilu

x₁ ay nagpapadala ng bagay na x₂ sa address ng tagatanggap na x₃ mula sa kahon ng liham na x₄ sa pamamagitan ng network ng tagapagdala na x₅

pagbu

x₁ ay bahagi ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Tukuyin kung aling mga lugar ang tinutukoy ng mga na-convert na relasyong ito.

Malayang pagkakasunod-sunod ng mga salita: mga tag para sa mga tungkulin sa mga relasyon#

Karaniwan, hindi natin kailangan ang lahat ng mga puwang, mga lugar ng isang relasyon, kaya maaari nating alisin ang mga hindi kailangan sa pamamagitan ng pagpapalit sa kanila ng zo'e. Gayunpaman, maaari nating gamitin ang mga place tag upang tahasang tumukoy sa isang kinakailangang puwang. Ang mga place tag ay gumagana tulad ng mga modal na partikulya ngunit tumutugon sa estruktura ng lugar ng mga relasyon:

mi prami do ay kapareho ng fa mi prami fe do Mahal kita.

• ang fa ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa unang puwang ng isang relasyon (x₁)
• ang fe ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa pangalawang puwang (x₂)
• ang fi ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa ikatlong puwang (x₃)
• ang fo ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa ikaapat na puwang (x₄)
• ang fu ay nagmamarka sa argumento na pumupuno sa ikalimang puwang (x₅)

Higit pang mga halimbawa:

mi klama fi le tcadu Umaalis ako mula sa lungsod.

Ang fi ay nagmamarka sa le tcadu bilang ikatlong lugar ng klama (ang pinagmulan ng paggalaw). Kung walang fi, ang pangungusap ay magiging mi klama le tcadu, na nangangahulugang Pumupunta ako sa lungsod.

mi pinxe fi le kabri ay kapareho ng mi pinxe zo'e le kabri Umiinom ako (ng isang bagay) mula sa baso.

pinxe

x₁ ay umiinom ng x₂ mula sa x₃

le kabri

ang baso

mi tugni zo'e le nu vitke le rirni mi tugni fi le nu vitke le rirni Sumasang-ayon ako (sa isang tao) tungkol sa pagbisita sa mga magulang.

tugni

x₁ ay sumasang-ayon sa isang tao x₂ tungkol sa x₃ (proposisyon)

le rirni

ang magulang / ang mga magulang

Gamit ang mga place tag, maaari nating ilipat ang mga lugar:

fe mi fi le plise pu plicru May nagbigay ng mansanas sa akin.

Dito,

• le plise = ang mansanas, inilalagay natin ito sa ikatlong lugar ng plicru, ang ibinibigay
• mi = ako, inilalagay natin ito sa pangalawang lugar ng plicru, ang tumatanggap.

Tulad ng makikita natin sa huling halimbawa, hindi natin maisasalamin ang pagkakasunod-sunod ng mga salita sa pagsasalin nito sa Ingles.

Ang malawakang paggamit ng mga place tag ay maaaring magpahirap sa pag-unawa ng ating pananalita, ngunit nagbibigay sila ng higit na kalayaan.

Hindi tulad ng serye ng se, ang paggamit ng mga place tag tulad ng fa ay hindi nagbabago ng estruktura ng lugar.

---

Maaari nating gamitin ang mga place tag sa loob ng mga argumento sa pamamagitan ng paglalagay sa kanila pagkatapos ng be:

le pa klama be fi le tcadu cu pendo mi Ang isa na nanggaling sa lungsod ay kaibigan ko.

---

Maaari rin nating ilagay ang lahat ng mga argumento ng isang pangunahing relasyon sa harap ng buntot ng pangungusap (na pinapanatili ang kanilang relatibong pagkakasunod-sunod). Dahil sa kalayaang ito, maaari nating sabihin:

mi do prami na kapareho ng mi do cu prami na kapareho ng mi prami do Mahal kita.

ko kurji ko ay kapareho ng ko ko kurji Alagaan mo ang iyong sarili.

Ang mga sumusunod na pangungusap ay magkapareho rin sa kahulugan:

mi plicru do le pa plise Binibigyan kita ng mansanas.

mi do cu plicru le pa plise Ako ikaw binibigyan ng mansanas.

mi do le pa plise cu plicru Ako ikaw ang mansanas binibigyan.

Gawain#

dunda

x₁ ay nagbibigay ng x₂ sa x₃

xamgu

x₁ ay mabuti para sa x₂ sa mga termino ng x₃

cuxna

x₁ ay pumipili ng x₂ mula sa x₃

zgike

x₁ ay musika

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Para sa bawat pangungusap, sabihin kung aling mga lugar ng relasyon ang napunan.

Prenex#

Ang Prenex ay isang "prefix" ng relasyon, kung saan maaari kang magdeklara ng mga variable na gagamitin mamaya:

pa da poi pendo mi zo'u da tavla da May isang tao na kaibigan ko na ganoon na siya ay nakikipag-usap sa kanyang sarili

zo'u

panghiwalay ng prenex

da

panghalip: variable.

Ang panghalip na da ay isinasalin bilang may isang bagay/isang tao … Kung gamitin natin ang da sa pangalawang pagkakataon sa parehong relasyon, lagi itong tumutukoy sa parehong bagay tulad ng unang da:

mi djica le nu su'o da poi kukte zo'u mi citka da Gusto kong magkaroon ng kahit isang bagay na masarap para kainin ko ito.

su'o

numero: kahit isa

Kung ang variable ay ginagamit sa parehong relasyon at hindi sa anumang naka-embed na relasyon, maaari mong alisin ang prenex nang buo:

mi djica le nu su'o da poi kukte zo'u mi citka da mi djica le nu mi citka su'o da poi kukte Gusto kong magkaroon ng kahit isang bagay na masarap para kainin ko ito. Gusto kong may kainin ako.

Ang dalawang halimbawa ay may parehong kahulugan, sa parehong kaso ang su'o da ay tumutukoy sa may (nagkaroon/magkakaroon) isang bagay o isang tao.

Gayunpaman, ang prenex ay kapaki-pakinabang at kinakailangan kapag kailangan mong gamitin ang da sa malalim na bahagi ng iyong relasyon, ibig sabihin sa loob ng mga naka-embed na relasyon:

su'o da poi kukte zo'u mi djica le nu mi citka da May kahit isang bagay na masarap: gusto kong kainin ko ito, gusto kong kainin ito. May masarap na gusto kong kainin.

Pansinin kung paano nagbabago ang kahulugan. Dito, hindi natin maaaring alisin ang prenex dahil babaguhin nito ang kahulugan ng nakaraang halimbawa.

Higit pang mga halimbawa:

mi tavla Nag-uusap ako.

mi tavla su'o da mi tavla da May kausap ako.

Bilang default, ang da bilang panghalip lamang ay nangangahulugan ng pareho sa su'o da (may kahit isa …) maliban kung may tahasang numerong ginamit.

da tavla da May nag-uusap sa kanyang sarili.

da tavla da da May nag-uusap sa kanyang sarili tungkol sa kanyang sarili.

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa isang tao x₂ tungkol sa paksang x₃

pa da poi ckape zo'u mi djica le nu da na ku fasnu May isang mapanganib na bagay: gusto kong hindi ito mangyari.

Ang da ay hindi nagpapahiwatig ng anumang partikular na bagay o pangyayari, na madalas na kapaki-pakinabang:

xu do tavla su'o da poi na ku slabu do Nakikipag-usap ka ba sa isang tao na hindi mo kakilala? (walang partikular na tao sa isip na inilalarawan).

.e'u mi joi do casnu bu'u su'o da poi drata Mag-usap tayo sa ibang lugar (walang partikular na lugar sa isip)

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

citka

x₁ ay kumakain ng x₂

djuno

x₁ ay nakakaalam ng x₂ (katotohanan) tungkol sa x₃

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Sabihin kung ano ang tinutukoy ng bawat variable sa mga pangungusap na ito.

Mga argumento ng pag-iral#

pa da poi me le pendo be mi zo'u mi prami da May isang tao na kaibigan ko, na ganoon na mahal ko siya.

Dahil ang da ay isang beses lamang ginamit, maaaring matukso tayong alisin ang prenex. Ngunit paano natin dapat pangasiwaan ang relative clause na poi pendo mi (na kaibigan ko)?

Sa kabutihang palad, sa Lojban may shortcut:

pa da poi me le pendo be mi zo'u mi prami da mi prami pa le pendo be mi May isang tao na kaibigan ko, na ganoon na mahal ko siya.

Ang dalawang pangungusap ay may parehong kahulugan.

Ang mga argumento na nagsisimula sa mga numero tulad ng pa le pendo (may isang kaibigan ko), ci le prenu (may tatlong tao) ay maaaring tumukoy sa mga bagong entity sa bawat pagkakataon na ginagamit ang mga ito. Kaya naman

pa le pendo be mi ca tavla pa le pendo be mi May isang kaibigan ko na nakikipag-usap sa isang kaibigan ko.

Ang pangungusap na ito ay hindi tumpak sa pagsasabi kung ang iyong kaibigan ay nakikipag-usap sa kanyang sarili, o inilalarawan mo ang dalawang kaibigan mo na ang una ay nakikipag-usap sa pangalawa.

Mas makatuwiran na sabihin:

le pa pendo be mi ca tavla ri Ang kaibigan ko ay nakikipag-usap sa kanyang sarili.

ri

panghalip: tumutukoy sa nakaraang argumento maliban sa mi, do.

Dito, ang ri ay tumutukoy sa nakaraang argumento: le pa pendo sa kabuuan.

Tandaan ang pagkakaiba:

• ang da ay nangangahulugang may isang bagay/isang tao, ang da ay laging tumutukoy sa parehong entity kapag ginamit ng higit sa isang beses sa parehong relasyon.
• ang argumento tulad ng pa le mlatu (na may simpleng numero) ay katulad ng paggamit ng pa da poi me le mlatu ngunit maaari itong tumukoy sa mga bagong entity sa bawat pagkakataon na ginagamit ito.

mi nitcu le nu pa da poi mikce zo'u da kurju mi Kailangan ko ng isang doktor na mag-alaga sa akin (nagpapahiwatig na "kahit sinong doktor ay pwede").

pa da poi mikce zo'u mi nitcu le nu da kurju mi May isang doktor na kailangan kong mag-alaga sa akin.

Isa pang halimbawa:

le nu pilno pa le bangu kei na ku banzu Ang paggamit lamang ng isa sa mga wika ay hindi sapat.

pilno

… ay gumagamit ng …

banzu

… ay sapat para sa layuning …

Ihambing ito sa:

le nu pilno le pa bangu kei na ku banzu Ang paggamit ng wika (ang tinutukoy) ay hindi sapat.

Ang mga argumento ng pag-iral ay natural na ginagamit sa loob ng mga panloob na relasyon at kasama ng tu'a:

mi djica le nu mi citka pa le plise Gusto kong kumain ng isang mansanas, kahit anong mansanas.

mi djica tu'a pa le plise Gusto ko ng isang bagay tungkol sa isang mansanas, kahit anong mansanas (marahil, pagkain nito, marahil pagkagat, pagdila, paghagis nito sa kaibigan mo, atbp.)

Pansinin ang pagkakaiba:

mi djica tu'a le pa plise Gusto ko ng isang bagay tungkol sa mansanas (ang tinutukoy na mansanas).

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

zmadu

x₁ ay higit sa x₂ sa katangiang x₃

mlatu

x₁ ay isang pusa

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag ang pagkakaiba sa kahulugan sa pagitan ng mga pangungusap na ito.

'May braso ako.' 'May kapatid na lalaki ako.'#

Ang pandiwang Ingles na to have ay may ilang kahulugan. Ilista natin ang ilan sa mga ito.

pa da birka mi May braso ako. May isang bagay na isang braso ko

birka

x₁ ay isang braso ng x₂

Ginagamit natin ang parehong estratehiya para sa pagpapahayag ng mga relasyon sa pamilya:

pa da bruna mi mi se bruna pa da May isang kapatid na lalaki ko. May isang kapatid na lalaki ako. May isang tao na kapatid na lalaki ko

re lo bruna be mi cu clani May dalawa akong kapatid na lalaki, at sila ay matangkad.

clani

x₁ ay mahaba, matangkad

Kaya hindi natin kailangan ang pandiwang to have para ipahayag ang mga ganitong relasyon. Ang pareho ay naaangkop sa ibang mga miyembro ng pamilya:

da mamta mi mi se mamta da May nanay ako.

da patfu mi mi se patfu da May tatay ako.

da mensi mi mi se mensi da May kapatid na babae ako.

da panzi mi mi se panzi da May anak (o mga anak) ako.

panzi

x₁ ay isang anak, supling ng x₂

Tandaan na ang paggamit ng numero sa harap ng da ay hindi kinakailangan kung sapat ang konteksto.

---

Isa pang kahulugan ng to have ay to keep (itago, panatilihin):

mi ralte le pa gerku May aso ako. Pinapanatili ko ang aso

mi ralte le pa karce May kotse ako.

ralte

x₁ ay nagpapanatili ng x₂ sa kanilang pag-aari

---

Kung ikaw ay nagmamay-ari, nagtataglay ng isang bagay ayon sa ilang batas o dokumento, dapat mong gamitin ang ponse:

mi ponse le karce Pag-aari ko ang kotse. May kotse ako.

ponse

x₁ ay nagmamay-ari ng x₂

Gawain#

mamta

x₁ ay isang nanay ng x₂

patfu

x₁ ay isang tatay ng x₂

ralte

x₁ ay nagpapanatili ng x₂ sa kanilang pag-aari

ponse

x₁ ay legal na nagmamay-ari ng x₂

danlu

… ay isang hayop

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na Ingles tungkol sa pag-aari sa Lojban.

Saklaw (Scope)#

Ang pagkakasunod-sunod ng

• mga termino, na nagsisimula sa mga numero,
• mga modal na termino, at
• mga modal na partikulya ng mga konstruksyon ng relasyon,

ay mahalaga at dapat basahin mula kaliwa pakanan:

ci le pendo cu tavla re le verba May tatlong kaibigan, bawat isa ay nakikipag-usap sa dalawang bata.

Ang kabuuang bilang ng mga bata dito ay maaaring umabot sa anim.

Sa pamamagitan ng paggamit ng zo'u, maaari nating gawing mas malinaw ang ating pangungusap:

ci da poi me le pendo ku'o re de poi me le verba zo'u da tavla de Para sa tatlong da na kabilang sa mga kaibigan, para sa dalawang de na kabilang sa mga bata: ang da ay nakikipag-usap sa de.

Dito, nakikita natin na ang bawat isa sa mga kaibigan ay sinasabing nakikipag-usap sa dalawang bata, at maaaring iba-ibang mga bata ito sa bawat pagkakataon, na may hanggang anim na bata sa kabuuan.

Paano naman natin maipapahayag ang ibang interpretasyon, kung saan dalawang bata lamang ang kasangkot? Hindi natin basta-basta mababaligtad ang pagkakasunod-sunod ng mga variable sa prenex sa:

re de poi me le verba ku'o ci da poi me le pendo zo'u da tavla de Para sa dalawang de na kabilang sa mga bata, para sa tatlong da na kabilang sa mga kaibigan, ang da ay nakikipag-usap sa de

Bagaman nalimitahan na natin ang bilang ng mga bata sa eksaktong dalawa, nagkakaroon tayo ng hindi tiyak na bilang ng mga kaibigan, na mula tatlo hanggang anim. Ang pagkakaibang ito ay tinatawag na "scope distinction": sa unang halimbawa, ang ci da poi me le pendo ay sinasabing may mas malawak na saklaw kaysa re de poi me le verba, at kaya nauuna ito sa prenex. Sa pangalawang halimbawa, ang kabaligtaran ang totoo.

Upang gawing pantay ang saklaw, ginagamit natin ang isang espesyal na conjunction na ce'e na nag-uugnay ng dalawang termino:

ci da poi me le pendo ce'e re de poi me le verba cu tavla ci le pendo ce'e re le verba cu tavla Tatlong kaibigan [at] dalawang bata, nag-uusap.

Pinipili nito ang dalawang grupo, isa na may tatlong kaibigan at ang isa ay may dalawang bata, at sinasabi na ang bawat isa sa mga kaibigan ay nakikipag-usap sa bawat isa sa mga bata.

Ang pagkakasunod-sunod ay mahalaga rin sa mga modal na partikulya na nagbabago ng mga pangunahing konstruksyon ng relasyon:

mi speni May asawa ako.

mi co'a speni Nagpapakasal ako.

mi mo'u speni Balo na ako.

mo'u

termino: ang pangyayari ay natapos na

Ngayon ihambing:

mi mo'u co'a speni Bagong kasal ako. Natapos ko nang maging may-asawa.

mi co'a mo'u speni Naging balo ako. Nagsimula akong matapos ang pagiging may-asawa.

Kung may ilang modal na partikulya sa isang pangungusap, ang alituntunin ay binabasa natin ang mga ito mula kaliwa pakanan nang magkasama, iniisip ito bilang tinatawag na imaginary journey. Nagsisimula tayo sa isang ipinahiwatig na punto sa oras at espasyo (ang "ngayon at dito" ng nagsasalita kung walang argumento na nakakabit sa kanan), at pagkatapos ay sinusundan ang mga modal nang isa-isa mula kaliwa pakanan.

Tingnan natin ang mi mo'u co'a speni.

Ang mo'u ay nangangahulugang ang isang pangyayari ay kumpleto. Anong pangyayari? Ang pangyayaring co'a speni — ang maging may-asawa. Kaya, ang mi mo'u co'a speni ay nangangahulugang Natapos ko ang proseso ng pagiging may-asawa, ibig sabihin, Bagong kasal ako.

Sa mga ganitong kaso, sinasabi natin na ang co'a speni ay nasa loob ng "saklaw" ng mo'u.

Sa mi co'a mo'u speni, ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari ay iba.

Una, sinasabi na nagsimula ang isang pangyayari (co'a), pagkatapos ay sinasabi na ito ay isang pangyayari ng pagtatapos ng pagiging may-asawa. Kaya, ang mi co'a mo'u speni ay nangangahulugang Naging balo ako.

Maaari nating sabihin na dito ang mo'u speni ay nasa loob ng "saklaw" ng co'a.

Isa pang halimbawa:

mi co'a ta'e citka Nagsimula akong kumain nang palagian.

mi ta'e co'a citka Palagi akong nagsisimulang kumain.

Mga halimbawa na may simpleng mga panahon:

mi pu ba klama le cmana Nangyari ito bago pumunta ako sa bundok. Ako sa nakaraan: sa hinaharap: pumupunta sa bundok.

mi ba pu klama le cmana Mangyayari ito pagkatapos kong pumunta sa bundok. Ako sa hinaharap: sa nakaraan: pumupunta sa bundok.

Ang alituntunin ng pagbasa ng mga termino mula kaliwa pakanan ay maaaring ma-override sa pamamagitan ng pag-uugnay ng mga modal na partikulya gamit ang conjunction na ce'e:

mi ba ce'e pu klama le cmana Pumunta ako at pupunta sa bundok. Ako sa hinaharap at sa nakaraan: pumupunta sa bundok.

mi cadzu ba le nu mi citka ce'e pu le nu mi sipna Naglalakad ako pagkatapos kumain at bago matulog.

Gawain#

tavla

x₁ ay nakikipag-usap sa x₂ tungkol sa x₃

zgana

x₁ ay nagmamasid sa x₂

citka

x₁ ay kumakain ng x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag ang pagkakaiba sa kahulugan sa pagitan ng mga pangungusap na ito na may iba't ibang saklaw.

Mga modal na partikulya + «da» + mga argumento na nagsisimula sa mga numero#

Tulad ng sa mga modal na termino, ang posisyon ng da ay mahalaga:

mi ponse da May isang bagay na pag-aari ko.

mi co'u ponse da Nawala ko ang lahat ng aking pag-aari.

ponse

x₁ ay nagmamay-ari ng x₂

co'u

modal na termino: humihinto ang pangyayari

Maaaring mukhang nakakabaliw na halimbawa ito. Dito, ang isang tao ay nakapagsabi ng May pag-aari ako. Ngunit pagkatapos para sa lahat ng pag-aari ng tao, natapos ang sitwasyong ito.

Isa pang halimbawa:

ro da vi cu cizra Lahat ay kakaiba dito. Bawat bagay dito kakaiba

vi

dito, sa maikling distansya

cizra

x₁ ay kakaiba

vi ku ro da cizra Dito, lahat ay kakaiba. Dito: bawat bagay kakaiba

Nakuha mo ba ang pagkakaiba?

1. Ang Lahat ay kakaiba dito ay nangangahulugang kung ang isang bagay ay hindi kakaiba sa ibang lugar, nagiging kakaiba ito sa lugar na ito.
2. Ang Dito, lahat ay kakaiba ay simpleng naglalarawan ng mga bagay o pangyayari na nandito (at sila ay kakaiba). Wala tayong alam tungkol sa iba sa ibang mga lugar.

Isa pang halimbawa na may termino ng argumento na nagsisimula sa numero:

pa le prenu ta'e jundi May isang tao na palaging matulungin.

— pareho ang taong matulungin.

ta'e ku pa le prenu cu jundi Palaging nangyayari na may isang tao na matulungin.

— laging may isang tao na matulungin. Maaaring magbago ang mga tao, ngunit laging may isang matulungin na tao.

Gawain#

stati

x₁ ay matalino/matalas

jundi

x₁ ay matulungin sa x₂

zvati

x₁ ay naroroon sa x₂

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag kung paano nagbabago ang kahulugan ng posisyon ng mga modal na termino at mga argumento ng pag-iral.

Mga pangkalahatang argumento. 'Gusto ko ang mga pusa (sa pangkalahatan)'. Mga Set#

mi nelci le'e mlatu Gusto ko ang mga pusa.

Nakita na natin na ang le ay kadalasang isinasalin bilang Ingles na the. Gayunpaman, sa ilang mga kaso, maaaring gusto nating ilarawan ang isang tipikal na bagay o pangyayari na pinakamagandang kumakatawan sa isang uri ng bagay o pangyayari sa ating konteksto. Sa kasong ito, pinapalitan natin ang le ng le'e:

mi nelci le'e badna .i mi na ku nelci le'e plise Gusto ko ang mga saging. Hindi ko gusto ang mga mansanas.

Maaaring wala akong mga saging o mansanas sa kamay. Simpleng pinag-uusapan ko ang mga saging at mansanas ayon sa aking pagkakaunawa, pagkakatanda, o pagkakadefine sa kanila.

Upang gumawa ng termino ng argumento na naglalarawan ng set ng mga bagay o pangyayari (kung saan kinukuha natin ang gayong tipikal na elemento), ginagamit natin ang salitang le'i:

le danlu pendo pe mi cu mupli le ka ca da co'a morsi kei le'i mabru Ang alaga kong hayop ay isang halimbawa na sa isang punto ang mga mammal ay namamatay.

danlu

x₁ ay isang mammal

morsi

x₁ ay patay

co'a morsi

x₁ ay namamatay

ca da

sa isang punto sa oras

mupli

x₁ ay isang halimbawa ng x₂ (property) sa x₃ (set)

Tinutukoy ng mga diksyunaryo ang mga puwang ng mga relasyon na kailangang punan ng mga set.

Gawain#

nelci

x₁ ay gusto ng x₂

mupli

x₁ ay isang halimbawa ng x₂ sa x₃

le'e

artikulo para sa mga tipikal na elemento

le'i

artikulo para sa mga set

grute

… ay isang prutas

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap na ito gamit ang mga angkop na artikulo.

Mga Masa#

lei prenu pu sruri le jubme Pinalibutan ng mga tao ang mesa. Ang masa ng mga tao ay pumaligid sa mesa.

sruri

… pumapaligid sa … (isang bagay)

le jubme

ang mesa, ang mga mesa

Ginagamit natin ang lei sa halip na le upang ipakita na ang masa ng mga bagay ay may kaugnayan sa aksyon, ngunit hindi kinakailangang bawat isa sa mga bagay na iyon nang indibidwal. Ihambing:

le prenu pu smaji Tahimik ang mga tao.

lei prenu pu smaji Tahimik ang karamihan.

le prenu

ang tao, ang mga tao

lei prenu

ang karamihan, ang masa ng mga tao

smaji

x₁ ay tahimik

le since cu sruri le garna Pinalibutan ng mga ahas ang tungkod. Bawat isa sa mga ahas ay pumaligid sa tungkod.

le since

ang ahas, ang mga ahas

le garna

ang tungkod, ang mga tungkod

— dito, bawat ahas ay pumaligid sa tungkod malamang sa pamamagitan ng pag-ikot dito.

lei since cu sruri le garna Pinalibutan ng mga ahas ang tungkod. Ang mga ahas na magkasama bilang isang masa ay pumaligid sa tungkod.

— dito, hindi natin pinapansin ang mga indibidwal na ahas, ngunit sinasabi natin na ang mga ahas bilang isang masa ay kolektibong pumaligid sa tungkod.

lei re djine cu sinxa la .lojban. Ang dalawang singsing ay isang simbolo ng Lojban.

na ku re le djine cu sinxa la lojban Hindi totoo na ang bawat isa sa dalawang singsing ay isang simbolo ng Lojban.

djine

x₁ ay isang singsing

Sa katunayan, ang dalawang singsing na magkasama lamang ang bumubuo ng simbolo.

Isaalang-alang ang pangungusap:

Mabigat ang mga mansanas.

Nangangahulugan ba ito na ang bawat mansanas ay mabigat, o nangangahulugan ba ito na mabigat sila kung pinagsama-sama?

Sa Lojban, madali nating makilala ang dalawang kasong ito:

le ci plise cu tilju Ang bawat isa sa tatlong mansanas ay mabigat.

le plise cu tilju Ang bawat isa sa mga mansanas ay mabigat.

lei ci plise cu tilju Ang tatlong mansanas ay mabigat sa kabuuan. (kaya ang bawat mansanas ay maaaring magaan, ngunit magkakasama sila ay mabigat)

tilju

x₁ ay mabigat

Tulad ng makikita mo, may mahalagang pagkakaiba sa pagitan ng paglalarawan ng isang bagay sa loob ng isang masa at paglalarawan ng masa mismo.

Gawain#

gunma

x₁ ay isang masa na binubuo ng mga bahaging x₂

barda

x₁ ay malaki/malawak

zvati

x₁ ay naroroon sa x₂

le ratcu

ang daga, ang mga daga

le cirla

ang keso

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Ipaliwanag ang pagkakaiba sa pagitan ng paggamit ng le at lei.

Mga numero sa mga lugar#

le ci plise cu grake li pa no no Ang bawat isa sa tatlong mansanas ay tumitimbang ng 100 gramo.

lei ci plise cu grake li pa no no Ang tatlong mansanas ay tumitimbang ng 100 gramo sa kabuuan. (kaya ang bawat mansanas ay tumitimbang ng ≈ 33 gramo sa average)

grake

x₁ ay tumitimbang ng x₂ (numero) gramo

Kapag ang isang lugar ng isang relasyon ay nangangailangan ng numero tulad ng binanggit sa diksyunaryo, upang gamitin ang numerong iyon, nilalagyan natin ito ng prefix na salitang li.

Ang li ay isang prefix na nagpapahiwatig na isang numero, timestamp, o ilang mathematical expression ang darating.

li mu no Numero 50.

Ang simpleng mu no na walang prefix na li ay gagamitin upang tumukoy sa 50 bagay o pangyayari.

Gawain#

grake

x₁ ay tumitimbang ng x₂ (numero) gramo

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.