Aralin 5. Mga modal na termino, «da», at ang kanilang relatibong posisyon#

Paano tumutukoy ang mga modal na termino sa relasyon?#

Ang ilang modal na termino, tulad ng mga naglalarawan ng oras (panahunan), ay nag-uugnay sa kasalukuyang relasyon sa isa sa argumento pagkatapos nila:

mi cadzu ca le nu le cipni cu vofli Naglalakad ako kapag lumilipad ang mga ibon.

cadzu

… naglalakad

le cipni

ang ibon/mga ibon

vofli

… lumilipad patungo sa …

mi pu cadzu fa'a le rirxe Naglakad ako patungo sa ilog.

mi pu cadzu se ka'a le rirxe Naglakad ako hanggang sa ilog.

se ka'a

papunta sa …

fa'a

direktang patungo sa …

Hindi inaalis ng mga modal na termino ang mga nakaayos na lugar (fa, fe, fi, fo, fu) mula sa relasyon:

mi klama se ka'a le rirxe le dinju mi klama fe le rirxe .e le dinju Pupunta ako sa ilog, sa bahay.

Sa unang halimbawa, ikinokonekta ng se ka'a ang le rirxe at pagkatapos ay sumusunod ang pangalawang lugar ng klama, na pinupunan ng le dinju. Pareho ito sa pagpuno lang ng pangalawang lugar ng klama ng dalawang beses, na ikinokonekta ng .e — at.

Gayunman, ang se ka'a ay kapaki-pakinabang kapag inilapat sa ibang mga relasyon tulad ng cadzu sa nakaraang halimbawa.

le prenu pu cadzu tai le nu ri bevri su'o da poi tilju Naglakad ang tao na parang may dala siyang mabigat.

bevri

x₁ ay nagdadala ng x₂

tai

modal na termino: tulad ng …, kamukha ng …

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

cadzu

maglakad

le rirxe

ang ilog

bevri

magdala

tilju

mabigat

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Paggamit ng «ne» + termino. «se mau» — 'higit sa …'#

mi ne se mau do cu melbi Mas maganda ako kaysa sa iyo.

se mau

termino mula sa se zmadu: higit sa; ang relasyon mismo ang naglalarawan ng paghahambing

Ang halimbawang ito ay katulad ng

mi zmadu do le ka melbi Hinihigitan kita sa kagandahan.

Sa ibang salita, ang pangunahing relasyon na melbi ay katulad ng pangatlong lugar ng zmadu, na tumutukoy sa pamantayan ng paghahambing. Dalawa pang halimbawa:

mi prami do ne se mau la .doris. Mas mahal kita kaysa kay Doris.

mi ne se mau la .doris. cu prami do Mas mahal kita kaysa sa pagmamahal ni Doris sa iyo. Mas mahal kita kaysa sa ginagawa ni Doris. Ako (higit kay Doris) ay nagmamahal sa iyo.

Higit pang mga halimbawa:

mi nelci le'e pesxu ne se mau le'e jisra Mas gusto ko ang jam kaysa sa juice.

pesxu

… ay jam

le'e pesxu cu zmadu le'e jisra le ka mi nelci Mas gusto ko ang jam kaysa sa juice. Ang jam ay humihigit sa juice sa kung gaano ko ito gusto.

At ngayon isang kawili-wiling pangungusap:

Mas gusto ni Bob si Betty kaysa kay Mary.

Maaari itong mangahulugan ng dalawang magkaibang bagay sa Tagalog!

1. Gusto ni Bob si Betty at mas kaunti ang pagkagusto niya kay Mary.
2. Gusto ni Bob si Betty pero gusto rin ni Mary si Betty, bagaman hindi kasing lakas ng kay Bob!

Inihahambing ba natin si Betty kay Mary sa kung paano sila gusto ni Bob?

O sa halip, inihahambing ba natin si Bob kay Mary sa kung paano nila gusto si Betty?

Ang Tagalog ay malabo sa bagay na ito.

Sa Lojban, maaari nating ihiwalay ang dalawang kahulugan sa pamamagitan ng pagkakabit ng se mau sa angkop na mga argumento:

la .bob. ne se mau la .maris. cu nelci la .betis. Si Bob (kumpara kay Mary) ay mas gusto si Betty. Mas kaunti ang pagkagusto ni Mary kay Betty. Mas gusto ni Bob si Betty kaysa kay Mary (na gusto rin si Betty).

la .bob. cu nelci la .betis. ne se mau la .maris. Gusto ni Bob si Betty, at mas kaunti ang pagkagusto niya kay Mary. Mas gusto ni Bob si Betty kaysa kay Mary.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

nelci

gustuhin

le pesxu

ang jam

le jisra

ang juice

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga paghahambing: 'pantay', 'pareho'#

mi dunli le mensi be mi le ka mitre .i ku'i mi na ku du le mensi Kasing laki ko ang kapatid kong babae. Pero hindi ako siya. Pantay ako sa kapatid ko sa metro. Pero hindi ako pareho sa kapatid.

dunli

x₁ (anumang uri) ay pantay sa x₂ (anumang uri) sa x₃ (katangian ng x₁ at x₂ na may kau)

mitre

x₁ ay x₂ metro ang haba

du

x₁ (anumang uri) ay pareho sa x₂ (anumang uri)

Inihahambing ng dunli ang dalawang lugar para sa isang katangian, habang inihahambing ng du para sa pagkakakilanlan. Pareho kami ng taas ng kapatid ko, pero hindi kami parehong tao. Si Clark Kent at si Superman ay may magkaibang mga tagahanga, pero sila ay parehong tao.

Ganoon din sa dalawang pandiwa na ito:

mi frica do le ka nelci ma kau Nagkakaiba tayo sa kung ano ang gusto natin. Nagkakaiba ako sa iyo sa pagkagusto ng ano.

le drata be mi cu kakne le ka sidju May iba sa akin na kayang tumulong.

frica

x₁ (anumang uri) ay nagkakaiba sa x₂ (anumang uri) sa x₃ (katangian ng x₁ at x₂ na may kau)

drata

x₁ (anumang uri) ay hindi pareho sa x₂ (anumang uri)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

mitre

maging ... metro ang haba

kakne

kayang

sidju

tumulong

le laldo

ang matanda

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Ang konsepto ng 'lamang'#

mi .e no le pendo be mi cu nelci le'e badna Ako at wala sa mga kaibigan ko ang gustong-gusto ang saging. Sa mga kaibigan ko, ako lang ang gustong-gusto ang saging.

Ang konsepto ng hindi lamang ay katulad na ipinapahayag:

mi .e le su'o pendo be mi cu nelci le'e badna Hindi lang ako ang gustong-gusto ang saging sa mga kaibigan ko. Ako at ilan sa mga kaibigan ko ay gustong-gusto ang saging.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

nelci

gustuhin

le badna

ang saging

le pendo

ang kaibigan

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'Karamihan', 'marami' at 'sobrang dami'#

Ang mga salita tulad ng karamihan at marami ay mga numero rin sa Lojban:

Ilang halimbawa:

su'e re no le prenu ba klama Hindi hihigit sa 20 tao ang darating.

su'o pa le prenu cu prami do Kahit isang tao man lang ang nagmamahal sa iyo.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

klama

pumunta

prami

mahalin

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'hindi kailanman' — «no roi», 'palagi' — «ro roi»#

Mga termino na tumutukoy sa bilang ng beses:

• no roi = hindi kailanman
• pa roi = isang beses
• re roi = dalawang beses
• ci roi = tatlong beses

…

• so'i roi = maraming beses
• so'u roi = ilang beses
• du'e roi = sobrang daming beses
• ro roi = palagi

mi du'e roi klama le zarci Madalas akong pumunta sa palengke.

zarci

x₁ ay palengke

mi pu re roi klama le zarci Dalawang beses akong pumunta sa palengke.

Kung walang pu, ang konstruksyon na re roi ay maaaring mangahulugan na pumunta ako sa palengke minsan pero ang pangalawang pagkakataon ay mangyayari pa lang sa hinaharap. Ang mga particle na may kaugnayan sa oras na ito ay maaaring gamitin na may argumento pagkatapos nila:

mi klama ti pa roi le jeftu Pumupunta ako dito isang beses sa isang linggo.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le zarci

ang palengke

le jeftu

ang linggo

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'sa unang pagkakataon' — «pa re'u», 'sa huling pagkakataon' — «ro re'u»#

• pa re'u = sa unang pagkakataon
• re re'u = sa pangalawang pagkakataon

…

• za'u re'u = muli
• ro re'u = sa huling pagkakataon

Ang particle na may kaugnayan sa oras na re'u ay gumagana tulad ng roi, pero sinasabi nito ang bilang ng iterasyon kung saan nangyayari ang pangyayari.

Ihambing:

mi pa roi klama le muzga Bumisita ako sa museo minsan.

mi pa re'u klama le muzga Bumisita ako sa museo sa unang pagkakataon.

mi za'u roi klama le muzga Bumisita ako sa museo nang higit pang beses.

mi za'u re'u klama le muzga Bumisita ako sa museo muli.

mi za'u pa roi klama le muzga Bumisita ako sa museo nang higit sa isang beses.

mi za'u pa re'u klama le muzga Bumisita ako sa museo hindi sa unang pagkakataon (marahil sa pangalawa/pangatlo atbp.)

vitke

bumisita (sa isang tao o lugar)

Tandaan ang pagkakaiba sa pagitan ng:

za'u re'u

muli, hindi sa unang pagkakataon

re re'u

sa pangalawang pagkakataon (pareho dito, hindi na kailangan ng konteksto, at ibinibigay pa ang eksaktong bilang ng beses)

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

le muzga

ang museo

vitke

bumisita

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga modal na particle: ang kanilang lokasyon sa loob ng relasyon#

le nu tcidu kei ca cu nandu Ang pagbabasa ay mahirap ngayon.

ca ku le nu tcidu cu nandu Ngayon ang pagbabasa ay mahirap.

Ang mga payak na termino na walang mga argumento pagkatapos nila ay maaaring ilipat sa paligid ng pangungusap sa pamamagitan ng pagdagdag ng ku pagkatapos nila.

Pinipigilan ng ku ang mga sumusunod na termino ng argumento na makabit sa mga ganitong termino. Ihambing:

ca le nu tcidu cu nandu Kapag nagbabasa, mahirap.

Narito ang ilang lugar kung saan maaaring pumunta ang mga modal na particle.

• Binabago ng modal na termino ang relasyon sa kanan nito:

ca ku mi citka Ngayon kumakain ako.

— dito ang termino ay may label na salitang ku bilang nakumpleto.

ca le cabdei mi citka Ngayong araw kumakain ako.

— dito ang termino ay may argumento pagkatapos nito.

mi ca citka Kumakain ako ngayon.

— dito ang modal na particle ay bahagi ng pangunahing konstruksyon ng relasyon at walang argumento.

• Inilalapat ang modal na termino sa buong relasyon:

mi citka ca Kumakain ako ngayon.

— dito ang modal na termino ay nasa dulo ng relasyon.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

citka

kumain

le cabdei

ngayong araw

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Pagsasama ng mga pangungusap gamit ang mga modal#

mi pinxe le jisra ca le nu do co'i klama le zdani Umiinom ako ng juice kapag umuwi ka.

mi pinxe le jisra .i ca bo do co'i klama le zdani Umiinom ako ng juice, at kasabay nito umuwi ka.

Ang dalawang halimbawa ay nagpapahayag ng parehong kahulugan. Ang pangalawang pagpipilian ay kadalasang ginagamit kapag ang alinman sa mga orihinal na relasyon ay masyadong mahaba.

Isa pang gamit ay ilipat ang mga modal na termino sa labas ng saklaw ng ibang mga modal na termino:

mi na ku te vecnu ki'u le nu kargu Hindi totoo na bumibili ako dahil mahal.

Sa halimbawang ito, maaaring isipin ng isa na bumibili lang ako ng mga bagay kung mahal ang mga ito. Gayunman, hindi iyon ang kaso.

Dito, tinatanggihan ng na ku na bumibili ako ng mga bagay dahil mahal ang mga ito. Inilalapat ang na ku sa buong relasyon, kaya "sinasaklaw" nito ang ki'u.

mi na ku te vecnu .i ki'u bo kargu Hindi ako bumibili. Dahil mahal.

Sa kasong ito, hindi ako bumibili ng mga bagay. Bakit? Dahil mahal ang mga ito. Marahil mas gusto ko lang ang mga murang bagay.

Dito, ang ki'u ay inilagay sa ibang pangungusap. Kaya, hindi sinasaklaw ng na ku ito.

Ang parehong mga halimbawa ay maaaring isalin bilang Hindi ako bumibili dahil mahal. Gayunman, magkaiba ang kahulugan ng mga ito.

May espesyal na panuntunan para sa paggamit ng .i ba bo at .i pu bo. Ihambing:

mi cadzu pu le nu mi citka Naglalakad ako bago ako kumain.

mi cadzu .i ba bo mi citka Naglalakad ako, at pagkatapos kumakain ako.

Ang .i ba bo ay nangangahulugang pagkatapos, tapos. Ang pangungusap pagkatapos ng .i ba bo ay tumutukoy sa isang bagay na nangyari pagkatapos ng nangyari sa relasyon bago ito.

Ang pu ay nagiging ba, at vice versa. Ang espesyal na panuntunang ito para sa Lojban ay ginawa ayon sa analohiya ng mga natural na wika. Kaya kailangan mo lang tandaan ang espesyal na pag-uugali ng dalawang salitang ito.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

pinxe

uminom

kargu

mahal

te vecnu

bumili

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Mga umiiral na bagay, 'may …'#

Mayroong tatlong salita sa serye ng da: da, de, at di. Ginagamit natin ang mga ito kapag tumutukoy sa iba't ibang bagay sa isang diskurso:

ci le mlatu cu citka re le finpe May tatlong pusa, may dalawang isda para sa bawat pusa, at bawat pusa ay kumakain ng dalawang isda.

Kung kailangan mo ng higit pang mga ganitong salita sa isang diskurso, magdagdag ng suffix na xi sa kanila at pagkatapos ay anumang numero (na maaari nating tawaging index). Kaya,

• da xi pa ay pareho sa simpleng da,
• da xi re ay pareho sa de,
• da xi ci ay pareho sa di
• da xi vo ay ang pang-apat na "isang bagay" at iba pa …

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

mlatu

maging pusa

finpe

maging isda

citka

kumain

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Paksa at komento. «zo'u»#

Minsan ay kapaki-pakinabang na ipakita ang paksa ng isang relasyon at pagkatapos ay sabihin ang komento tungkol dito:

le'e finpe zo'u mi nelci le'e salmone Pagdating sa isda, gusto ko ang salmon.

salmone

… ay salmon

zo'u

nagtatapos sa paksa at nagsisimula ng komento ng relasyon

Ang zo'u ay mas kapaki-pakinabang kapag ang isang panghalip tulad ng da ay tinukoy sa paksa at pagkatapos ay ginamit sa komento:

su'o da zo'u mi viska da May isang bagay na nakikita ko.

ro da poi gerku zo'u mi nelci da Para sa bawat bagay na aso: gusto ko ito. Gusto ko ang lahat ng aso.

da de zo'u da viska de May da at de na ang da ay nakakakita ng de.

Ang dalawang panghalip na da at de ay nagpapahiwatig na may dalawang bagay na may relasyon na ang isa ay nakakakita ng isa pa. Maaaring ang inakalang dalawang bagay ay talagang iisang bagay lang na nagmamahal sa sarili: walang sinasabi sa pangungusap na nagtatanggal sa interpretasyong iyon, kaya hindi sinasabi ng colloquial na pagsasalin na May nakakakita ng ibang tao. Ang mga bagay na tinutukoy ng iba't ibang panghalip ng serye ng da ay maaaring magkaiba o pareho.

Ganap na okay na lumitaw ang mga panghalip na ito nang higit sa isang beses sa parehong pangungusap:

da zo'u da prami da May da na ang da ay nagmamahal sa da. May isang nagmamahal sa sarili.

Hindi kinakailangan na ang panghalip ay direktang argumento ng relasyon:

da zo'u le gerku pe da cu viska mi May da na ang aso nila ay nakakakita sa akin. Ang aso ng isang tao ay nakakakita sa akin.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

salmone

maging salmon

viska

makakita

gerku

maging aso

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

'kahit ano' at 'ilang' sa mga halimbawa#

Ang mga salitang kahit ano at ilang, kasama ang kanilang mga derivatives, ay may maraming kahulugan sa Tagalog. Dapat tayong mag-ingat kapag isinasalin ang nilalayon na kahulugan:

Pagsasalin bilang da:

• ilang: isang bagay na hindi tinukoy:

da pu klama .i je ko smadi le du'u da me ma kau May dumating. Hulaan kung sino.

smadi

… nahuhula … (proposisyon)

mi pu tirna da .i je mi fliba le ka jimpe le du'u da mo kau Nakarinig ako ng isang bagay, pero hindi ko maintindihan kung ano ito.

fliba

… nabigo sa … (property)

• ilang sa mga tanong ay nagiging kahit ano, kahit sino; sa Lojban, da pa rin ito:

xu su'o da pu klama May dumating ba?

• ilang kapag gumagamit ng mga utos, kahilingan, o mungkahi:

.e'u mi'o pilno su'o da poi drata Subukan natin ang ibang bagay. Subukan natin ang ibang mga bagay.

.e'u mi'o troci bu'u su'o da poi drata Subukan natin sa ibang lugar.

• kahit ano ay maaaring gamitin sa mga panloob na relasyon:

mi rivbi le ka jdice da Umiiwas akong magdesisyon ng kahit ano.

rivbi

… umiiwas sa … (property)

jdice

… nagdedesisyon … (proposisyon)

Tulad sa mga relasyon sa loob ng mga modal na termino:

ba le nu do zgana da kei ko klama Pagkatapos mong mapansin ang kahit ano, pumunta ka!

• Saklaw: kahit ano ay ginagamit sa Ingles kapag nagtatanggi, habang ang Lojban ay gumagamit ng na ku pero da pa rin:

mi na ku viska su'o da poi prenu Wala akong nakikitang kahit sino.

• kahit ano ay ginagamit kapag walang pagkakaiba sa mga miyembro na pinag-uusapan:

.au nai mi tavla su'o da poi na ku slabu mi Ayaw kong makipag-usap sa kahit sino lang.

slabu

… pamilyar sa … (isang bagay)

• Saklaw: Dapat gamitin ang pagtanggi sa angkop na relasyon, tulad ng ipinakita sa ibaba:

mi jinvi le du'u na ku da jimpe Hindi ko iniisip na may nakakaintindi.

Maaari itong i-rephrase bilang:

mi jinvi le du'u no da jimpe Iniisip ko na walang nakakaintindi.

• Sa mga paghahambing, ang bawat isa ay nagiging kahit sino at isinasalin bilang ro da:

do zmadu ro da le ka se canlu Mas matangkad ka kaysa sa kahit sino. Hinihigitan mo ang lahat sa laki.

zmadu

… humihigit sa … (isang bagay) sa … (property)

se canlu

… tumatagal ng espasyo …

• Kapag nagbibigay ng pagpipilian, kahit ano ay ginagamit at isinasalin bilang ro da:

ro da poi do nelci zo'u .e'a do citka da Maaari mong kainin ang kahit ano na gusto mo. Para sa lahat ng gusto mo, pinapayagan kitang kainin ito.

• Para sa mga termino tulad ng kahit sino at kahit saan:

.e'u mi'o troci bu'u su'o da poi drata Subukan natin sa ibang lugar.

Dito, ang su'o da poi drata ay nangangahulugang kahit anong ibang bagay o mga bagay, lugar o mga lugar. Ang bilang ng mga ganitong lugar ay hindi tinukoy, bagaman maaaring angkop ang anumang ganitong lugar.

Para sabihin ang kahit anong lugar pero isang lugar lang, gamitin ang:

.e'u mi'o troci bu'u pa da poi drata Subukan natin sa ibang lugar.

• Pagsasalin ng kahit ano bilang le'e sa mga pangkalahatang pahayag:

le'e gerku cu se tuple le vo da Ang kahit anong aso ay may apat na paa. Inaasahang ang mga aso ay may apat na paa.

se tuple

… may paa/paa …

• Paggamit ng le kapag naglalarawan ng mga tiyak na bagay, lugar, o pangyayari:

le drata zo'u .e'u mi'o pilno ri Ang ibang bagay, gamitin natin ito.

le drata stuzi zo'u .e'u mi'o troci bu'u ri Ang ibang lugar, subukan natin doon.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

jimpe

umintindi

klama

pumunta

troci

sumubok

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.

Buod: aling mga konstruksyon ang naaapektuhan ng saklaw?#

Ang saklaw ay nililikha lamang ng:

• mga hangganan ng mga relasyon,
• mga modal na termino at mga modal na particle ng pangunahing konstruksyon ng relasyon,
• mga termino ng argumento na nagsisimula sa mga numero (tulad ng pa le prenu — isa sa mga tao).

Ang da, de, di kung ginamit nang walang prenex at walang eksplisitong numero sa harap ay ibig sabihin ay su'o da, su'o de, su'o di at kaya ay lumilikha rin ng saklaw.

Kaya, ang relatibong pagkakasunod-sunod ng mga ganitong konstruksyon ay nagbabago ng kahulugan:

pa le prenu ca ku zvati May isang tao na naroroon ngayon.

ca ku pa le prenu ca zvati Ngayon may isang tao na naroroon.

Ang saklaw ay hindi mahalaga para sa mga konstruksyon ng relasyon at para sa mga argumento na nagsisimula sa le (tulad ng le prenu o le re prenu). Ang parehong mga pangungusap na ito ay nangangahulugan ng pareho:

le prenu ca ku zvati le zdani ca ku le prenu cu zvati le zdani ca ku fe le zdani fa le prenu cu zvati Naroroon ang mga tao ngayon.

Ang saklaw ng modal na termino ay mula sa kung saan ito ginamit hanggang sa kanan ng relasyon hanggang matapos ang relasyon at lahat ng panloob na relasyon nito (kung mayroon).

Dito, ang ki'u le nu kargu ay nasa ilalim ng saklaw ng na ku:

na ku mi te vecnu ki'u le nu kargu Hindi totoo na: bumibili ako dahil mahal.

Pero dito, ang ki'u le ne kargu ay wala sa ilalim ng saklaw ng na ku. Inilalapat ang ki'u sa buong nakaraang pangungusap, kabilang ang na ku:

mi na ku te vecnu .i ki'u bo kargu Hindi ako bumibili. Dahil mahal.

Pagsasanay#

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa mula sa Lojban.

zvati

naroroon sa

zdani

maging tahanan

te vecnu

bumili

Takpan ang kanang bahagi ng talahanayan. Isalin ang mga pangungusap sa kaliwa sa Lojban.